Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ειδική_Επ_Καθοδήγηση:
Β. Μαρτζάκλης- M.Sc. Αξιωματικός Πυροσβεστικού Σώματος, Πτυχιούχος Δημόσιας Διοίκησης Παντείου Πανεπιστημίου, Expert E.U Civil Protection Mechanism
Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή:
Δρ. Σ. Μπλαβούκος- Αναπλ. Καθηγ. ΟΠΑ
Δρ. Ε. Λέκκας- Καθηγ. ΕΚΠΑ
Δρ. Σ. Λόζιος- Αναπλ. Καθηγ. ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η ΕΕ έχει κατευθύνει με ιδιαίτερη έμφαση τις προσπάθειές της για την διαχείριση κρίσεων στα Δυτικά Βαλκάνια ως μέρος της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), υποστηρίζοντας χώρες που έχουν βιώσει μια μακρά περίοδο βίας και συγκρούσεων στην πρόσφατη ιστορία τους, επηρεάζοντας έτσι τη σταθερότητα μιας περιοχής που βρίσκεται στην άμεση γεωγραφική της εγγύτητα. Αυτή η έμφαση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απουσία μιας αποτελεσματικής ευρωπαϊκής αντίδρασης στη διαχείριση της βίαιης διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990 καθώς και του ευρύτερου πλαισίου των συστημικών εξελίξεων μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει ως σκοπό να εξετάσει την ικανότητα της ΕΕ να
σχεδιάζει και να συμμετέχει αποτελεσματικά σε πολύπλοκες και δυνητικά μακροπρόθεσμες πολιτικές αποστολές και στρατιωτικές επιχειρήσεις, διερευνώντας τις επιτυχίες και τις προκλήσεις των αποστολών ΚΠΑΑ στα Δυτικά Βαλκάνια. Το κύριο ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: σε ποιο βαθμό οι αποστολές διαχείρισης κρίσεων της ΚΠΑΑ εκπληρώνουν τους καθορισμένους στόχους τους στα Δυτικά Βαλκάνια; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα αναλύσουμε την περίπτωση της EUFOR ALTHEA στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και της EULEX στο Κόσοβο, οι οποίες λειτουργούν μέχρι σήμερα και αποτελούν τη μεγαλύτερη και πιο φιλόδοξη στρατιωτική επιχείρηση και πολιτική αποστολή αντίστοιχα στα Δυτικά Βαλκάνια. Πιο συγκεκριμένα, θα διερευνήσουμε εν συντομία το ιστορικό υπόβαθρο που οδήγησε στην ίδρυση της EUFOR ALTHEA και της EULEX, το οποίο είναι απαραίτητο για την κατανόηση της ασφάλειας, και ιδίως του πολιτικού περιβάλλοντος, που έχει επιφέρει την ίδρυση τους. Έπειτα, θα εξετάσουμε τη διαδικασία σχεδιασμού κι εφαρμογής αυτών των δύο αποστολών, προσδιορίζοντας τα κύρια επιτεύγματα αλλά και τις προκλήσεις που παρουσιάστηκαν, προκειμένου να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα τους. Ο στόχος είναι μια βαθύτερη κατανόηση των συγκεκριμένων παραγόντων που προώθησαν την αποτελεσματικότητα καθώς και του αντικτύπου των επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων της ΚΠΑΑ.
Στη συνέχεια, θα επιχειρήσουμε μια συγκριτική ανάλυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των δύο αυτών αποστολών, διότι παρόλο που έχουν πολύ διαφορετικό πεδίο εφαρμογής, μια αποστολή στρατιωτικού χαρακτήρα(EUFOR ALTHEA)και πολιτική αποστολή κράτους δικαίου(EULEX), έχουν τον ίδιο πρωταρχικό στόχο της οικοδόμησης και διατήρησης της σταθερότητας στα Δυτικά Βαλκάνια, με ενδεχόμενη ένταξη και των δύο χωρών στην ΕΕ.
Η εργασία θα ολοκληρωθεί με την εξαγωγή συμπερασμάτων που μπορούν να αντληθούν
από τις εμπειρίες των δύο αυτών αποστολών στα Δυτικά Βαλκάνια, σχετικά με τις επιτυχίες της επιχειρησιακής ικανότητας αλλά και τις προκλήσεις που παραμένουν, σε μια περιοχή την οποία η ίδια η ΕΕ έχει χαρακτηρίσει ως τομέα προτεραιότητας για την αποφυγή περαιτέρω αστάθειας.
Συνοπτικά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η EUFOR ALTHEA κρίθηκε σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματική, ιδίως στη διατήρηση σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος, στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας των φύλων καθώς και στην ανάπτυξη ικανοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, ενώ αντιθέτως η αποστολή κράτους δικαίου EULEX δεν ήταν επαρκώς αποτελεσματική στην επίτευξη των στόχων της για τη βελτίωση του κράτους δικαίου, κυρίως λόγω των εσωτερικών περιορισμών και της εκτεταμένης εγκληματικότητας στο Κοσσυφοπέδιο. Επίσης, ο ρόλος της ΕΕ ως φορέας οικοδόμησης και διατήρησης της ειρήνης στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων είναι μια συνεχής και απαιτητική διαδικασία, η οποία εξαρτάται από τον μετασχηματισμό της περιοχής, δηλαδή τη μετακίνηση από τη σταθεροποίηση προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου, η ΕΕ ακολούθησε μια διπλή προσέγγιση: την ανάπτυξη της διαχείρισης κρίσεων ΚΠΑΑ και την πολιτική διεύρυνσης. Ο συνδυασμός αυτής της προσέγγισης διπλής τροχιάς λειτούργησε ελπιδοφόρος στα Δυτικά Βαλκάνια και συνέβαλε σημαντικά στη μεταβολή μιας ασταθούς περιοχής που πάσχει από διεθνικές συγκρούσεις προς τη πορεία της μεταρρύθμισης του τομέα της ασφάλειας και τη δημιουργία θεσμικών ικανοτήτων, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης.
Λέξεις-κλειδιά:
Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, Δυτικά Βαλκάνια, Διεύρυνση, Στρατιωτική Επιχείρηση EUFOR Althea, Πολιτική Αποστολή EULEX
