Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Νανάς Σεραφείμ, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ρούτση Χριστίνα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Καρατζάνος Ελευθέριος, Επιστημονικός συνεργάτης Ιατρικής σχολής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας συστηματικής ανασκόπησης ήταν να αξιολογήσει την επίδραση της εφαρμογής του ηλεκτρονευρομυϊκού ερεθισμού (ΗΝΜΕ) στην πρόληψη της απώλειας μυϊκής ισχύος και μάζας σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς σε σύγκριση με τη συνήθη φροντίδα.
Βάσεις δεδομένων: Πραγματοποιήθηκε αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων PubMed και Cochrane μέχρι το Νοέμβριο του 2020.
Κριτήρια επιλεξιμότητας: Τα φίλτρα που εφαρμόστηκαν ήταν: αγγλική γλώσσα, ενήλικες, πλήρες κείμενο. Τα κριτήρια ένταξης των μελετών ήταν τα εξής: να είναι τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες οι οποίες εξετάζουν την επίδραση του ΗΝΜΕ σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς ,να αναφέρονται σε γενικευμένο πληθυσμό μονάδας- όχι συγκεκριμένη ασθένεια, με καλά καθορισμένο πρωτόκολλο εφαρμογής, η εφαρμογή του ΗΝΜΕ να γίνεται σε σκελετικούς μύες και να προκαλεί ορατή μυϊκή συστολή και η μυϊκή ισχύς και μάζα να αποτελούν τις κύριες παραμέτρους εξέτασης.
Μέθοδοι: Η αρχική αναζήτηση απέδωσε 3744 μελέτες. Οι λέξεις κλειδιά ήταν οι εξής: μυϊκή αδυναμία μονάδας, ηλεκτρονευρομυϊκός ερεθισμός (ΗΝΜΕ), βαρέως πάσχοντες ασθενείς, μυϊκή ισχύς, μυϊκή μάζα. Με την εφαρμογή κατάλληλων φίλτρων και κριτηρίων επιλεξιμότητας καταλήξαμε σε 12 μελέτες. Πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της ποιότητας των μελετών με την κλίμακα Pedro. Έπειτα πραγματοποιήθηκε εξαγωγή δεδομένων που αφορούσαν στην κατανομή του δείγματος ως προς την ομάδα ΗΝΜΕ και ελέγχου, στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ασθενών (φύλο, ηλικία) και τη βαρύτητα της ασθένειας. Στα χαρακτηριστικά των ασθενών δεν συμπεριλαμβάνεται το είδος της πάθησης τους, καθώς η επιλογή των μελετών πραγματοποιήθηκε με μελέτες που αφορούσαν γενικευμένο πληθυσμό της μονάδας και όχι σε συγκεκριμένες παθήσεις. Τα δεδομένα που αφορούσαν τις παρεμβάσεις (είδος παρέμβασης σε ομάδα ΗΝΜΕ και ομάδα ελέγχου, έναρξη, διάρκεια συνεδρίας, συνολική διάρκεια παρέμβασης , παράμετροι ΗΝΜΕ, εργαλεία μέτρησης των παραμέτρων καθώς και τα αποτελέσματα που αφορούσαν τη μυϊκή ισχύ και μάζα αναγνωρίστηκαν και συνοψίστηκαν.
Αποτελέσματα: Οι 12 μελέτες στις οποίες καταλήξαμε, περιλάμβαναν συνολικά 820 βαρέως πάσχοντες ασθενείς. Οι έξι από τις συμπεριληφθείσες μελέτες κρίθηκαν ως μέτριας μεθοδολογικής ποιότητας, ενώ οι υπόλοιπες έξι ως υψηλής. Σε εννιά μελέτες η μυϊκή ισχύς αξιολογήθηκε με την κλίμακα MRC μυϊκής ισχύος, ενώ σε μια από αυτές χρησιμοποιήθηκε επιπρόσθετα και η δυναμομέτρηση λαβής. Σε πέντε από τις εννιά μελέτες τα αποτελέσματα δεν έδειξαν να υπάρχει θετική επίδραση από την προσθήκη της εφαρμογής ΗΝΜΕ στη συνήθη φροντίδα των βαρέως πασχόντων ασθενών, στην πρόληψη της απώλειας μυϊκής ισχύος αυτών. Ωστόσο, στις υπόλοιπες τέσσερεις μελέτες βρέθηκε σημαντική θετική επίδραση. Πιο συγκεκριμένα, σε τρεις μελέτες η MRC μυϊκής ισχύος στην ομάδα ΗΝΜΕ βρέθηκε μεγαλύτερη από την MRC μυϊκής ισχύος στην ομάδα ελέγχου. Επιπρόσθετα, σε μια μελέτη η MRC μυϊκής ισχύος μετά βρέθηκε μεγαλύτερη από την MRC πριν στην ομάδα ΗΝΜΕ, με την MRC μυϊκής ισχύος πριν και μετά στην ομάδα ελέγχου να παραμένει σταθερή.
Για τη μέτρηση της μυϊκής μάζας, τρεις μελέτες χρησιμοποίησαν υπέρηχο, δυο μελέτες χρησιμοποίησαν μέτρηση περιφέρειας κάτω άκρου, μια χρησιμοποίησε αξονική τομογραφία και μια βιοψία μυός. Έξι από τις επτά μελέτες στις οποίες εξετάστηκε η μυϊκή μάζα, βρήκαν θετική επίδραση του ΗΝΜΕ. Σε δύο από τις μελέτες αυτές, βρέθηκε αξιοσημείωτη μείωση μυϊκής μάζας στην ομάδα ελέγχου, ενώ στην ομάδα ΗΝΜΕ έμεινε σταθερή. Σε τρεις μελέτες, βρέθηκε μικρότερη απώλεια μυϊκής μάζας στην ομάδα ΗΝΜΕ σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Σε μια μελέτη, φάνηκε ότι ο ΗΝΜΕ συνεισέφερε σε αξιοσημείωτη αναχαίτιση του ρυθμού απώλειας μυϊκής μάζας. Τέλος, υπήρξε μια μελέτη στην οποία δεν βρέθηκε καμία στατιστική διαφορά στις μετρήσεις της περιφέρειας των μυών.
Συμπεράσματα: Στην παρούσα ανασκόπηση, η προσθήκη της εφαρμογής του ΗΝΜΕ στη συνήθη φροντίδα των βαρέως πασχόντων ασθενών φάνηκε να προλαμβάνει τη μυϊκή ατροφία. Όσον αφορά την επίδρασή του στην μυϊκή ισχύ περίπου οι μισές μελέτες έδειξαν ότι βοηθάει στην πρόληψη της απώλεια αυτής, ενώ οι υπόλοιπες μελέτες δεν βρήκαν την ίδια επίδραση. Ωστόσο, δεν μπορεί να γενικευθεί το αποτέλεσμα λόγω της ανομοιογένειας των μελετών. Χρειάζεται να διεξαχθούν περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες υψηλής ποιότητας, με κατάλληλο δείγμα ασθενών, κοινό πρωτόκολλο εφαρμογής του ΗΝΜΕ, καθώς και με στρωματοποίηση όσον αφορά την ασθένεια και τη βαρύτητα αυτής ώστε να μπορούν να γενικευθούν τα αποτελέσματά τους.
Λέξεις-κλειδιά:
Μυϊκή αδυναμία μονάδας, Ηλεκτρονευρομυϊκός ερεθισμός (ΗΝΜΕ), Βαρέως πάσχοντες ασθενείς, Μυϊκή ισχύς, Μυϊκή μάζα
