Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ιωάννης Φούλιας, αναπληρωτής καθηγητής (επιβλέπων)
Μάρκος Τσέτσος, καθηγητής (μέλος συμβουλευτικής επιτροπής)
Γιώργος Φιτσιώρης, αναπληρωτής καθηγητής (μέλος συμβουλευτικής επιτροπής)
Κώστας Τσούγκρας, αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ.
Κώστας Χάρδας, αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ.
Μηνάς Ι. Αλεξιάδης, καθηγητής
Ιάκωβος Σταϊνχάουερ, επίκουρος καθηγητής
Περίληψη:
Η παρούσα διατριβή θέτει ως αντικείμενο πραγμάτευσης το είδος της σονάτας για πιάνο, όπως αυτό καλλιεργήθηκε από τους συνθέτες που έδρασαν κατά την περίοδο 1848-1914, ήτοι εντός της εποχής του ύστερου ρομαντισμού. Ως προς το εξεταζόμενο ρεπερτόριο, πέραν των αυτονόητων επιλογών, δηλαδή των έργων που παραμένουν στο ενεργό ρεπερτόριο των περισσότερων εκτελεστών, εντοπίστηκαν και εντάχθηκαν έργα λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό, μουσικό τε και επιστημονικό. Αυτή η κατηγορία αφορά, αφενός, τους συνθέτες για τους οποίους η σύνθεση σονατών για πιάνο αποτέλεσε μόνον μία ευκαιριακή ενασχόληση, ενώ, από την άλλη πλευρά, η πλέον ενδιαφέρουσα όψη του επιλεγμένου ρεπερτορίου αφορά στους συνθέτες που έχουν ενταχθεί στην κατηγορία των ησσόνων δημιουργών στο πλαίσιο της σημερινής μουσικολογικής έρευνας και καλλιτεχνικής πρόσληψης, παρ’ όλο που στην εποχή κατά την οποία έδρασαν θεωρούνταν, πολύ συχνά, εφάμιλλοι ή ακόμη και ανώτεροι δημιουργοί από τους συνθέτες που είχαν αργότερα την τύχη να διατηρηθούν στη συλλογική μνήμη. Κυρίαρχο ερευνητικό ζήτημα είναι ο τρόπος με των οποίον τα γνωστά και παγιωμένα μορφολογικά πρότυπα (σε συνδυασμό με ορισμένα λιγότερο γνωστά και σπανιότερα εμφανιζόμενα) εφαρμόζονται στα επιμέρους μέρη των εξεταζόμενων σονατών, τα καθορίζουν, και καθορίζονται με τη σειρά τους, διαμορφωνόμενα εκ νέου στο πλαίσιο του συγκεκριμένου είδους στην περίοδο αναφοράς. Μείζονος σημασίας είναι η σύγκριση με τις παραδοσιακές εκφάνσεις των μορφών αυτών, έτσι ώστε να διαφανούν κατά το μάλλον εναργέστερα η συχνότητα και ο τρόπος χρήσης τους στα διαφορετικά μέρη που συναπαρτίζουν την ευρύτερη σύνθεση στο είδος της σονάτας, καθώς και η εξέλιξή τους στο πέρασμα των δεκαετιών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, προκύπτουν συνολικά, επαγωγικά συμπεράσματα για μέρη γραμμένα σε μορφή τριμερούς σονάτας, σονάτας χωρίς επεξεργασία, διμερούς σονάτας και σονάτας-ρόντο, σε διάφορες μορφές μενουέττου ή scherzo, σε τριμερή μορφή, σε ποικίλους τύπους ρόντο και ρόντο-σονάτας, υπό μορφήν παραλλαγών, καθώς και σε άλλες, ιδιαίτερες (εισαγωγικής λειτουργίας, σπειροειδείς, αντιστικτικές και κυκλικές) μορφές. Παράλληλα, εξάγονται συμπεράσματα για την εξελικτική διαμόρφωση του είδους της σονάτας για πιάνο, αναφορικά με τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της, ήτοι τον αριθμό και τον χαρακτήρα των μερών, και τις μεταξύ τους τονικές σχέσεις, αλλά και την μικρότερη ή μεγαλύτερη σημασία των προαναφερόμενων μορφών για την κατασκευή ενός εκάστου μέρους. Περαιτέρω, εξετάζονται οι όποιες εξωμουσικές, προγραμματικές ή και περιγραφικές συνδηλώσεις (όπως καταδεικνύουν, φέρ’ ειπείν, ιδιαίτεροι τίτλοι, επιγράμματα ή μέρη που παραπέμπουν σε κομμάτια χαρακτήρος), χαρακτηριστικά που εμφανίζονται όλο και συχνότερα σε αυτήν την περίοδο, αλλά και οι εσωτερικές κυκλικές σχέσεις μεταξύ των επιμέρους μερών ενός έργου, στοιχείο που συνιστά εξίσου ένα βασικό χαρακτηριστικό της μουσικής παραγωγής του 19ου αιώνα.
Λέξεις-κλειδιά:
σονάτα, πιάνο, ρομαντισμός, ύστερος, μορφή
