Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
α)Καθηγητής Χ. Γκόρτσος, Νομική, ΕΚΠΑ
β)Καθηγητής Γ. Δελλής, Νομική, ΕΚΠΑ
γ)Αναπλ. Καθηγ. Π. Μουζουράκη, Νομική, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα ορίζεται από το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB) ως "σύστημα πιστωτικής διαμεσολάβησης που περιλαμβάνει οντότητες και δραστηριότητες εκτός του κανονικού τραπεζικού συστήματος". Αυτό σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος για τον εντοπισμό της σκιώδους τραπεζικής δραστηριότητας βασίζεται σε δύο αλληλένδετους πυλώνες: τις οντότητες που λειτουργούν εκτός του κανονικού τραπεζικού συστήματος, που εξετάζονται μέσω των δραστηριοτήτων που εκτελούν και των δραστηριοτήτων που λειτουργούν ως σημαντικές πηγές χρηματοδότησης αυτών των μη τραπεζικών οντοτήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, μόνο οι μη τραπεζικοί μεσάζοντες, οι οποίοι λειτουργούν με φαινομενικά παρόμοιο τρόπο με τις εμπορικές τράπεζες ,δηλαδή αυτόν της τραπεζικής διαμεσολάβησης, δημιουργώντας υπερβολική μόχλευση, μετασχηματισμούς διάρκειας και ρευστότητας και μετακύλιση του πιστωτικού κινδύνου, μπορούν να θεωρηθούν ως σκιώδεις τράπεζες, λόγω του γεγονότος ότι θέτουν απειλές, κινδύνους και δυσμενείς επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, και ιδίως, λόγω του κινδύνου να συμβεί ρυθμιστικό αρμπιτράζ. Για αυτό το λόγο συνέβαλαν στο ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2007-2009, ειδικά στις ΗΠΑ, όπου κατηγορήθηκαν από τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Timothy Geithner, μετέπειτα πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Federal Reserve Bank της Νέας Υόρκης, ως ο κύριος λόγος για το «πάγωμα» των πιστωτικών αγορών. Πράγματι, οι σκιώδεις τράπεζες δεν είναι παραδοσιακές, εμπορικές τράπεζες και επομένως δεν υπόκεινται στις ίδιες ρυθμίσεις και στην ίδια εποπτεία, ούτε στις διευκολύνσεις της κεντρικής τράπεζας ή προβλέψεις του τραπεζικού «διχτυού ασφαλείας», και αυτό οδηγεί σε υψηλή πιθανότητα κινδύνων και ευπάθειας. Ειδικότερα, οι μεσάζοντες χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί (π.χ. Αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς , ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, οντότητες για τιτλοποίησεις , δανειστές κινητών αξιών και φορείς για δομημένες επενδύσεις, τράπεζες επενδύσεων και μεσίτες στεγαστικών δανείων) που παρέχουν πίστωση και ρευστότητα, ασκούν δραστηριότητες σκιώδους τραπεζικής, κυρίως σε «φορολογικούς παραδείσους», διευκολύνοντας τη δημιουργία τεράστιου ποσού πίστωσης σε όλο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σε αντίθεση με τις εμπορικές τράπεζες, δεν λαμβάνουν καταθέσεις ώστε να χρηματοδοτούν τις πιστώσεις, αλλά οι πιστώσεις που δίνουν βασίζονται σε βραχυπρόθεσμα κεφάλαια που προέρχονται από επενδυτές. Εκεί ξεκινά το πρόβλημα. Δεδομένου ότι τα χρήματά τους παρέχονται από χρεόγραφα εξασφαλισμένα με περιουσιακά στοιχεία ή από την αγορά συμφωνιών επαναγοράς, είναι σαφές ότι οι πιστωτικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι ρευστότητας είναι υψηλοί και, εάν δεν ρυθμίζονται και διαχειρίζονται, μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και, φυσικά, στους δανειολήπτες του σκιώδους τραπεζικού συστήματος. Ωστόσο, οι οντότητες και οι συμμετέχοντες σε αυτό το σύστημα είναι πολυάριθμοι, το ποσοστό του συνολικού χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι αξιοσημείωτο, η αξία του ενεργητικού του υπολογίζεται σε τρισεκατομμύρια και ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά ανεξέλεγκτη, καθιστώντας το ελκυστικό και επικίνδυνο ταυτόχρονα. Ωστόσο, ευθύνεται δίκαια αυτή η διαβόητη αλλά κερδοφόρα βιομηχανία για όλες τις αποτυχίες και τις αναποτελεσματικότητες; Πώς μπορούμε να το κάνουμε να λειτουργήσει έτσι ώστε να έχουμε όλο το κέρδος και να καταφέρουμε να διαχειριστούμε και να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους; Πώς μπορεί ο χρηματοοικονομικός τομέας και οι συμμετέχοντες του να εμπιστεύονται ένα σύστημα που ούτως ή άλλως ονομάζεται «σκιώδες»; Όλα αυτά θα τα εξετάσουμε στις επόμενες σελίδες.
