Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Yannis Papadatos, 9, Department of History and Archaeology, Ε.Κ.Π.Α.
Giorgos Vavouranakis, 9, Department of History and Archaeology, Ε.Κ.Π.Α.
Konstantinos Kopanias, 9, Department of History and Archaeology, Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Έλκοντας την καταγωγή του στη Νεολιθική Ανατολία, το μέγαρο αναδείχθηκε ως κεντρικό κτήριο οχυρωμένων οικισμών στη Νεολιθική Εποχή (Σέσκλο, Διμήνι) και στην Πρωτοελλαδική περίοδο ("corridor houses" στη Λέρνα, Ακοβίτικα, Αίγινα). Στη συνέχεια, το αψιδωτό μέγαρο έγινε ο κύριος τύπος οικιακής μονάδας στην Πρωτοελλαδική ΙΙΙ και Μεσοελλαδική περίοδο. Στην Υστεροελλαδική περίοδο, το τριμερές μέγαρο αποτέλεσε τον πυρήνα των μυκηναϊκών ανακτόρων, διατεταγμένο αξονικά σε τρεις διαδοχικούς χώρους (αίθουσα, πρόδομος, δόμος) και περιβαλλόμενο από αυλές, χώρους διαμονής, εργαστήρια και αποθήκες. Το επίκεντρο της αίθουσας του θρόνου του μυκηναϊκού ανακτόρου, ωστόσο, δεν ήταν ο ίδιος ο θρόνος, αλλά, αντίθετα, η σταθερή κεντρική κυκλική εστία, που ίσως χρησίμευε ως κοινός τόπος συγκεντρώσεων και τελετουργιών. Επομένως, η αίθουσα του θρόνου (ή ορθότερα, η «αίθουσα εστίας») του μυκηναϊκού μεγάρου ήταν ριζικά διαφορετική από τις σύγχρονες της αίθουσες βασιλικού θρόνου στην Αίγυπτο, την Ανατολία, την Ασσυρία και τη Μεσοποταμία, των οποίων η χωροταξική διάταξη εστιάζεται στον μνημειακό θρόνο ως κύριο χαρακτηριστικό τους. Τα μυκηναϊκά ανάκτορα υπηρέτησαν πρακτικές λειτουργίες αλλά έφεραν και συμβολική σημασία, καθώς ενσάρκωναν σε μορφή και λειτουργία τη δυναμική της ιδεολογίας της εξουσίας και τους μηχανισμούς δημιουργίας συλλογικής μνήμης και ταυτότητας.
Στην παρούσα μελέτη θα παρουσιαστεί κατ' αρχήν το πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο των μυκηναϊκών ανακτόρων (Κεφάλαιο 1), με ιδιαίτερη έμφαση στην εσωτερική κοινωνικοπολιτική τους οργάνωση και τις διπλωματικές και οικονομικές διαδραστικές επαφές με άλλα κράτη και αυτοκρατορίες της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς η μορφή και η λειτουργία των μυκηναϊκών ανακτόρων συνδέεται άμεσα με την περιφερειακή τους θέση, την ισχύ και την εμβέλειά τους.
Οι αίθουσες θρόνου των μυκηναϊκών ανακτόρων και το αρχιτεκτονικό τους περιβάλλον θα εξεταστούν λεπτομερώς στη συνέχεια (Κεφάλαιο 2) με βάση τις πρωτότυπες ανασκαφικές δημοσιεύσεις των συγκεκριμένων αρχαιολογικών θέσεων και πρόσφατες ανασκαφικές εκθέσεις πεδίου προκειμένου να συγκριθούν και να αντιπαραβληθούν η χωροταξική διάταξη, η μορφή και η λειτουργία τους.
Σύμφωνα με αυτή τη συγκριτική μελέτη, οι αίθουσες του θρόνου και τα μυκηναϊκά ανάκτορα παρουσιάζουν εκπληκτικές ομοιότητες σε χρονολογία, τοποθεσία, οχύρωση, διάταξη, μέγεθος, υλικά, τεχνικές κατασκευής, εσωτερικά χαρακτηριστικά, διακοσμητική εικονογραφία, περιβάλλοντες χώρους, πρόσβαση και συστήματα κυκλοφορίας. Αυτά τα στοιχεία ομοιομορφίας (Κεφάλαιο 3) προδίδουν προηγμένη τυποποίηση της μυκηναϊκής ανακτορικής αρχιτεκτονικής κατά τον 13ο αιώνα π.Χ., και πολιτισμική ομοιογένεια, ενώ αποκαλύπτουν τις ποικίλες, αλληλένδετες λειτουργίες των μυκηναϊκών ανακτόρων και της αίθουσας του θρόνου (πολιτικές, διοικητικές, κοινωνικοοικονομικές, τελετουργικές και θρησκευτικές). Ορισμένα διαγνωστικά στοιχεία της αίθουσας του θρόνου των μυκηναϊκών ανακτόρων, όπως η κεντρική κυκλική εστία, ο μνημειακός θρόνος και η εικονογραφία των τοιχογραφιών απέκτησαν ιδιαίτερη συμβολική σημασία λόγω της πρακτικής τους λειτουργίας. Σε συνδυασμό με τη μεγαλιθική αρχιτεκτονική, τη μνημειακή τέχνη, την κλίμακα και τη χωροταξική πολυπλοκότητα της αρχιτεκτονικής των ανακτόρων, η αίθουσα του θρόνου χρησίμευσε ως κεντρική τοπολογική αναφορά για την ανακτορική εξουσία, συμβολική απεικόνιση της εξουσίας, του πλούτου και της κοινωνικής θέσης του ηγεμόνα, και ως μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου.
Η συγκριτική μελέτη των αιθουσών του θρόνου των μυκηναϊκών ανακτόρων παρήγαγε όχι μόνο στοιχεία ομοιομορφίας και προηγμένης τυποποίησης, αλλά και στοιχεία διαφοροποίησης με πιθανές πολιτικές σημειολογικές προεκτάσεις που θέτουν το ανάκτορο των Μυκηνών πάνω από τα υπόλοιπα όσον αφορά την κλίμακα, τη μνημειακότητα και τα υλικά (Κεφάλαιο 4). Αυτά τα στοιχεία διαφοροποίησης μπορεί να αντανακλούν τη δυναμική εξουσίας και τις γεωπολιτικές σχέσεις ανάμεσα στο ανάκτορο των Μυκηνών και τα υπόλοιπα ανακτορικά κέντρα, επιτρέποντας έτσι εναλλακτικές αναγνώσεις και ερμηνείες της μυκηναϊκής πολιτικής γεωγραφίας.
Λέξεις-κλειδιά:
Μυκηναϊκά ανάκτορα, αίθουσα θρόνου, Μυκηναϊκή ανακτορική αρχιτεκτονική, Μυκηναϊκή πολιτική γεωγραφία, Μυκηναϊκά ανακτορικά κράτη, ιδεολογία εξουσίας, Μυκήνες, Τίρυνθα, Πύλος, Γλας
