Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννα Χήνου, Καθηγήτρια Τμήμα Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ
Ο. Γκορτζή, Καθηγητής Γεωπονίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Ν. Αληγιάννης, Αναπλ. Καθηγητής Τμήμα Φαρμακευτικής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Στα πλαίσια της παρούσας διπλωματικής εργασίας μελετήθηκε φυτοχημικά το ενδημικό Ελληνικό υποείδος Paeonia clusii subsp. rhodia (Stearn) Tzanoud. της οικογένειας Paeoniaceae που δεν έχει μελετηθεί προηγούμενα, με στόχο την απομόνωση και τον προσδιορισμό της δομής των δευτερογενών μεταβολιτών του. Ειδικότερα, μελετήθηκαν τα σπέρματα της παραπάνω παιώνιας, που διακρίνονται σε δύο είδη: τα αναπαραγωγικώς γόνιμα μαύρα σπέρματα και τα κόκκινα άγονα σπέρματα.
Τα σπέρματα του φυτού συλλέχθηκαν στο όρος Προφήτης Ηλίας στην Ρόδο, την Άνοιξη του 2019.
Αρχικά στο θεωρητικό μέρος αναπτύσσεται η βιβλιογραφική ανασκόπηση της ιστορίας της παιώνιας, των βοτανικών χαρακτήρων και της δρογοχημείας της με ιδιαίτερη έμφαση στη δρογοχημεία των σπερμάτων. Επιπλέον, παρουσιάζονται οι παιώνιες που αυτοφύονται στην Ελλάδα καθώς και οι φαρμακολογικές δράσεις διαφόρων ειδών παιώνιας.
Το πειραματικό μέρος περιλαμβάνει τις διαδικασίες απομόνωσης και τον καθορισμό δομής των δευτερογενών μεταβολιτών, μέσω χρωματογραφικών και φασματοσκοπικών μεθόδων που περιγράφονται στο γενικό πειραματικό μέρος.
Ειδικότερα, απο το μεθανολικό εκχύλισμα των μαύρων σπερμάτων απομονώθηκαν και προσδιορίστηκαν οι δομές εφτά (7) φαινολικών παραγώγων: trans-ρεσβερατρόλη, γνετίνη H, βινιφερίνη, 4'-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης της trans-ρεσβερατρόλης, λουτεολίνη, 3'-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης της λουτεολίνης και 3',4'-δι-O-β-D γλυκοπυρανοσίδης της λουτεολίνης και ενός μονοτερπενικού γλυκοσίδη (παιωνιφλορίνη), ενώ από το μεθανολικό εκχύλισμα των κόκκινων σπερμάτων απομονώθηκαν οι μεταβολίτες παιωνιφλορίνη και βενζοικό οξύ.
Επίσης έγινε ανίχνευση συνολικά 19 πτητικών συστατικών στα κόκκινα σπέρματα με τη μέθοδο GC-MS και HS-SPME, καθώς και ποσοτικοποίηση με τη μέθοδο qHNMR της περιεχόμενης γνετίνης Η στο ολικό μεθανολικό εκχύλισμα των μαύρων σπερμάτων και της περιεχόμενης παιωνιφλορίνης στο ολικό μεθανολικό εκχύλισμα των κόκκινων σπερμάτων του μελετώμενου υποείδους Paeonia.
Τέλος στο μεθανολικό εκχύλισμα και των δύο ειδών σπερμάτων προσδιορίστηκαν τα ολικά φαινολικά με τη μέθοδο Folin-Cioalteau, όπου την υψηλότερη περιεκτικότητα εμφάνισαν τα μαύρα σπέρματα.
Τα ίδια εκχυλίσματα καθώς και απομονωμένες ουσίες (trans-ρεσβερατρόλη, γνετίνη H, βινιφερίνη, 4'-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης της trans-ρεσβερατρόλης, λουτεολίνη και παιωνιφλορίνη) υποβλήθηκαν σε έλεγχο αντιοξειδωτικής δράσης (DPPH) όπου τα κόκκινα σπέρματα εμφάνισαν μέτρια αναστολή σε σχέση με την πρότυπη ένωση gallic acid, ενώ η λουτεολίνη χαρακτηρίστηκε ως ισχυρός αντιοξειδωτικός παράγοντας. Επίσης, έγινε έλεγχος και in vitro ικανότητας αναστολής του ενζύμου της τυροσινάσης των δύο εκχυλισμάτων καθώς και των απομονωμένων ενώσεων (γνετίνη H, βινιφερίνη, 4'-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης της trans-ρεσβερατρόλης), με τα μαύρα σπέρματα να εμφανίζουν ικανοποιητική ανασταλτική δράση ενώ είναι αξιοσημείωτο, ότι η γνετίνη H και η βινιφερίνη εμφάνισαν ισχυρότατη αναστολή του ενζύμου, ισχυρότερη και από εκείνη του πρότυπου αναστολέα Kojic acid.
Λέξεις-κλειδιά:
Paeonia clusii rhodia, στιλβένια, 3'-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης λουτεολίνης, 3',4'-δι-O-β-D-γλυκοπυρανοσίδης λουτεολίνης, qHNMR, τυροσινάση, DPPH
