Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ανδρέας Σκορίλας, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μαργαρίτης Αυγέρης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Χρήστος Κοντός, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Το πολλαπλό μυέλωμα (ΜΜ) αποτελεί μια ανίατη, βιολογικά ετερογενής
ασθένεια των πλασματοκυττάρων. Χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτο
πολλαπλασιασμό των πλασματοκυττάρων στον μυελό των οστών, η οποία οδηγεί σε
υπερπαραγωγή μη λειτουργικών ανοσοσφαιρινών. Ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία
των πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών και μπορεί να διακριθεί από άλλες
μονοκλωνικές γαμμαπάθειες, όπως η μονοκλωνική γαμμαπάθεια αδιευκρίνιστης
σημασίας (MGUS), ή το έρπων πολλαπλό μυέλωμα (sMM), μέσω του συστήματος
κατάταξης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization, WHO).
Παράλληλα, συμπεριλαμβάνεται στις αιματολογικές κακοήθειες, και αποτελεί την 2η
πιο συχνά εμφανιζόμενη μετά το μη-Hodgkin λέμφωμα. Παρά την αξιοσημείωτη
πρόοδο των θεραπευτικών πρωτοκόλλων αντιμετώπισης του πολλαπλού μυελώματος
(ΜΜ), τα υψηλά ποσοστά υποτροπής και αντίστασης στη θεραπεία παραμένουν
σημαντική πρόκληση για τη βελτίωση διαχείρισης των ασθενών. Στο πλαίσιο αυτό, η
ακριβής πρόγνωση της νόσου είναι απαραίτητη για την εξατομικευμένη θεραπεία των
ασθενών. Συνεπώς, η ανάγκη εύρεσης βιοδεικτών που θα επιτρέπουν τη διάγνωση,
την πρόγνωση και την παρακολούθηση των ασθενών, είναι μονόδρομος. Τα μη
κωδικά μόρια RNA (ncRNAs) συνιστούν πιθανούς βιοδείκτες με σημαντική
συνεισφορά στην κλινική πράξη. Έτσι, στην παρούσα διπλωματική αποφασίσαμε να
ασχοληθούμε με μια νεοσύστατη κατηγορία μη κωδικών μορίων τα οποία έχουν
αρχίσει να αναδύονται και να απασχολούν την επιστημονική κοινότητα τα τελευταία
χρόνια, τα θραύσματα tRNA (tRFs/t-halves (t-halves ή tiRNAs)). Πρόκειται για
τμήματα RNA προερχόμενα από τα πρόδρομα ή ώριμα μόρια tRNA έπειτα από
ενζυματική θραύση τους. Παρόλο που στην αρχή είχαν θεωρηθεί ως απόβλητα της
αποικοδόμησης των tRNAs, η συγκεκριμένη ομάδα φαίνεται να κατέχει πολύπλοκους
βιολογικούς ρόλους και ποικίλες είναι οι μελέτες που δείχνουν την εμπλοκή τους σε
διάφορους καρκίνους. Στο πλαίσιο αυτό, κατόπιν εκτενούς αναζήτησης σε βάσεις δεδομένων αλλά και βιβλιογραφικά, επιλέχθηκαν τα εξής μόρια για τη
βελτιστοποίηση της μεθοδολογίας ενίσχυσης τους, την αξιολόγηση της έκφρασής
τους, καθώς και της κλινικής τους αξίας. Συγκεκριμένα, επιλέξαμε τα 3’tRF-Gly-GCC, 3’tRF-Leu-TAG, mt-i-tRF-His-GTG και το ts46. Παρόλο που έγινε
βελτιστοποίηση και για τα 4 μόρια, επιλέχθηκαν τα mt-i-tRF-His-GTG και το ts46,
για περαιτέρω μελέτη. Χρησιμοποιήθηκε ένας στατιστικά ικανός αριθμός δειγμάτων
(n=89), εκ των οποίων με ΜΜ (n=62), με ασυμπτωματικό πολλαπλό μυέλωμα (sMM)
(n=15) και με μονοκλωνική γαμμαπάθεια απροσδιόριστης σημασίας (MGUS) (n=12).
Μονοπύρηνα κύτταρα απομονώθηκαν από μυελό των οστών μέσω Ficoll-Paque, ενώ
CD138+ πλασματοκύτταρα επιλέχθηκαν με μαγνητικό διαχωρισμό σωματιδίων
συνδεδεμένων με ειδικά anti-CD138 mAbs. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε
απομόνωση ολικού RNA, πολυαδενυλίωση στο 3’-άκρο του και αντίστροφη
μεταγραφή με χρήση oligo(dT)-adapter εκκινητή. Τα επίπεδα του i-tRF-HisGTG και
του ts46, ποσοτικοποιήθηκαν με in-house qPCR μεθοδολογία. Η ολική επιβίωση
(OS), η επιβίωση-ελευθέρας εξέλιξης (PFS) και η επιβίωση σχετιζόμενη με τον
καρκίνο, αξιοποιήθηκαν για την ανάλυση επιβίωσης και μετα-θεραπευτικής
παρακολούθησης των ασθενών. Τα αποτελέσματα που λάβαμε από την στατιστική
ανάλυση ήταν αρκετά ενδιαφέροντα. Τα επίπεδα του mt-i-tRF-His-GTG ήταν
χαμηλότερα σε ασθενείς με ΜΜ, σε σχέση με τους ασθενείς με sMM/MGUS
(p=0.042), γεγονός που θα μπορούσε να καθιστά το μόριο μας ως έναν πιθανό
διαφοροδιαγνωστικό δείκτη. Παράλληλα, τα χαμηλά επίπεδα του συγκεκριμένου
θραύσματος, φαίνεται να σχετίζονται τόσο με την εκδήλωση οστικής νόσου
(p=0.045), όσο και με την ύπαρξη κυτταρογενετικών αλλοιώσεων υψηλού κινδύνου
(p=0.037). Επίσης, τα επίπεδα του mt-i-tRF-His-GTG, θα μπορούσαν να είναι ένας
δείκτης της πρόγνωσης της νόσου. Συγκεκριμένα, τα χαμηλά επίπεδα του
συσχετίστηκαν αρνητικά με την ολική επιβίωση (p=0.020) αλλά και τους θανάτους
που σχετίζονται με το πολλαπλό μυέλωμα (p=0.011). Η ισχυρή προγνωστική αξία
των επιπέδων του mt-i-tRF-His-GTG, όσον αφορούσε την ολική επιβίωση των
ασθενών, επιβεβαιώθηκε και από την ανάλυση παλινδρόμησης κατά Cox. Όσον
αφορά το ts46, ασθενείς με ΜΜ είχαν χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τους
ασθενείς με sMM/MGUS (p=0.01). Επίσης, η ανάλυση επιβίωσης με τις καμπύλες
Kaplan-Meier μας υπέδειξε συσχέτιση των χαμηλών επιπέδων του θραύσματος με
την ολική επιβίωση των ασθενών (p=0.048), καθώς και με την εξέλιξη της νόσου
μετά από κάποιο θεραπευτικό πρωτόκολλο (p=0.032). Η ισχυρή προγνωστική αξία των επιπέδων του ts46, όσον αφορούσε την εξέλιξη της νόσου, επιβεβαιώθηκε και
από την ανάλυση παλινδρόμησης κατά Cox.
Συμπερασματικά, τόσο το mt-i-tRF-His-GTG, όσο και το ts46, θα μπορούσαν
να χαρακτηριστούν ως δείκτες διαφοροδιάγνωσης ανάμεσα σε ασθενείς με ΜΜ και
ασθενείς με sMM/MGUS, ενώ ταυτόχρονα, τα χαμηλά επίπεδα των δύο θραυσμάτων
θα μπορούσαν να είναι δυο δείκτες κακής προγνωστικής αξίας, με τα επίπεδα του mt- i-tRF-His-GTG να αποτελούν και δείκτη κακής έκβασης της νόσου, αφού σχετίζεται
με υψηλού κινδύνου αλλοιώσεις και την ύπαρξη οστικής νόσου.
