Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αγουρόπουλος Ανδρέας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Γκιζάνη Σωτηρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Βαδιάκας Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι οδοντικοί τραυματισμοί αποτελούν ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας και έναν από τους κύριους λόγους επείγουσας οδοντιατρικής επίσκεψης. Οι μελέτες που αφορούν το τραύμα σε διαφορετικές γεωγραφικά περιοχές είναι χρήσιμες για την αναγνώριση ομάδας ασθενών και ατόμων που είναι σε κίνδυνο και μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη στρατηγικών υγείας. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι επεξεργασία δεδομένων από πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη που αφορά στον επιπολασμό των οδοντικών τραυματισμών στην Ελλάδα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα παιδιών και εφήβων 5, 12 και 15 ετών και η διερεύνηση κοινωνικών/δημογραφικών καθώς και ατομικών/συμπεριφορικών παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με τους τραυματισμούς αυτούς.
Υλικά και μέθοδος
Στην μελέτη πήρε μέρος αντιπροσωπευτικό δείγμα από τον ελληνικό πληθυσμό σύμφωνα με τις οδηγίες δειγματοληψίας που προτείνονται από τις μελέτες αυτού του τύπου από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO: Oral Health Surveys. Basic Methods. Fourth Edition. Geneva: World Health Organization 1997) Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε η στρωματοποιημένη δειγματοληψία κατά ομάδες η οποία έγινε αποκλειστικά σε παιδιά και εφήβους 5, 12 και 15 ετών. Τα κριτήρια με τα οποία έγινε η επιλογή των παιδιών για συμμετοχή στην επιδημιολογική μελέτη ήταν: 1) έγγραφη συγκατάθεση γονέων, 2) να είναι το παιδί μόνιμος κάτοικος της Ελλάδας, 3) να μην έχει γνωστό ιατρικό πρόβλημα. Ο πληθυσμός μελέτης επιλέχθηκε κατά ομάδες από 15 αστικές και 9 αγροτικές περιοχές ως θέσεις δειγματοληψίας. Η συλλογή του δείγματος πραγματοποιήθηκε με τυχαία επιλογή σχολείων και σχολικών τμημάτων στις προτεινόμενες θέσεις δειγματοληψίας για τις μελετώμενες ηλικίες των 5, 12 και 15 ετών.
Αρχικά, πριν την επίσκεψη της οδοντιατρικής ομάδας, έγινε αποστολή του εντύπου ενημέρωσης και αποδοχής συμμετοχής καθώς και έντυπου ερωτηματολογίου στους γονείς. Οι γονείς που επιθυμούσαν την συμμετοχή του παιδιού στην έρευνα απάντησαν το ερωτηματολόγιο σχετικά με τις ακόλουθες παραμέτρους: δημογραφικά στοιχεία, οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο γονέων, ιατρικό και οδοντιατρικό ιστορικό.
Τα δημογραφικά στοιχεία συλλέχτηκαν από ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώθηκαν από τους γονείς/κηδεμόνες, ενώ τα παιδιά της ηλικιακής ομάδας των 12 και 15 ετών απάντησαν σε ένα ξεχωριστό ερωτηματολόγιο σχετικά με το οδοντιατρικό τους ιστορικό καθώς και προσωπικές συνήθειες όπως κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα, piercing στη στοματική περιοχή και αντίληψη της στοματικής υγείας. Στα παιδιά που είχαν συμπληρωμένα ερωτηματολόγια έγινε κλινική εξέταση και καταγραφή των ευρημάτων στις σχολικές τάξεις με τεχνητό φως, χρήση κατόπτρου και περιοδοντικής μύλης WΗΟ. Όλοι οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν από 10 εκπαιδευμένους, ομογενοποιημένους οδοντιάτρους και έγινε καταγραφή του οδοντικού τραύματος ως: α) κάταγμα αδαμαντίνης, β) κάταγμα αδαμαντίνης-οδοντίνης, γ) κάταγμα μύλης με εμπλοκή του πολφού, δ) αποχρωματισμός μύλης, ε) συρίγγιο και στ) ανασύσταση με σύνθετη ρητίνη. Εξετάστηκαν όλα τα δόντια του φραγμού. Η οριζόντια πρόταξη καταγράφηκε κατά την μέγιστη συγγόμφωση με περιοδοντική μύλη σε όλα τα παιδιά και επιπλέον στις ομάδες των 12 και 15 ετών καταγράφηκε η σχέση των μόνιμων γομφίων σύμφωνα με την κατάταξη του Angle. Καταγράφηκε επίσης η παρουσία piercing ενδοστοματικά ή στα χείλη. Επιπλέον, καταγράφηκε το βάρος και το ύψος για τους συμμετέχοντες που διέμεναν στην Αττική και μετρήθηκε ο ΔΜΣ για κάθε συμμετέχοντα. Τα παιδιά κατηγοριοποιήθηκαν σαν ελλιποβαρή, φυσιολογικά, υπέρβαρα και παχύσαρκα, χρησιμοποιώντας σαν αναφορά τις εθνικές καμπύλες ανάπτυξης.
Για την ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκε περιγραφική στατιστική (συχνότητα, μέση τιμή, σταθερή απόκλιση, ποσοστό επί τοις εκατό) ενώ πραγματοποιήθηκαν επιπλέον πολυπαραγοντικές αναλύσεις για τη μελέτη της ταυτόχρονης συσχέτισης αριθμού μεταβλητών με παραμέτρους της στοματικής υγείας με τη χρήση συγκεκριμένων στατιστικών μοντέλων (negative binomial regression models, fractional logit regression models, ordinal logistic regression models).
Αποτελέσματα
Το δείγμα αποτελούσαν συνολικά 3455 παιδιά κατανεμημένα στις 3 ηλικιακές ομάδες ως εξής: 1222 παιδιά ηλικίας 5 ετών, 1102 παιδιά ηλικίας 12 ετών και 1131 παιδιά ηλικίας 15 ετών.
Στο γκρουπ των 5 χρονων ο επιπολασμός του οδοντικού τραύματος ήταν 12,5%. Ο πιο συχνός τραυματισμός ήταν το κάταγμα αδαμαντίνης και τα δόντια που τραυματίζονταν συχνότερα ήταν οι κεντρικοί τομείς της άνω γνάθου. Τα δόντια της άνω γνάθου τραυματίζονταν περισσότερο- σε στατιστικά σημαντικό βαθμό -σε σχέση με αυτά της κάτω (p<0.001).Τα παιδιά με αυξημένη οριζόντια πρόταξη ήταν 2.08 πιο πιθανό να υποστούν οδοντικό τραυματισμό σε σύγκριση με τα αντίστοιχα με φυσιολογική πρόταξη. Επιπλέον, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας συσχετίστηκε με αυξημένο επιπολασμό τραύματος στα μικρά παιδιά. Για τις ομάδες των παιδιών ηλικίας 12 και 15 ετών ο επιπολασμός ήταν 13% και 11.5% αντίστοιχα. Ο συχνότερος τραυματισμός που καταγράφηκε ήταν ομοίως το κάταγμα αδαμαντίνης και δόντια που εμφάνισαν συχνότερα τραύμα ήταν οι κεντρικοί τομείς της άνω (p≤ 0,001) και στις δύο ηλικιακές ομάδες. Επιπρόσθετα, η παρουσία οδοντικού τραύματος στα αγόρια ήταν στατιστικά σημαντικά συχνότερη απ τα κορίτσια (12yo: p=0,025, 15yo:p=0,003). Στους εφήβους 15 ετών, οι καπνιστές είχαν 1.85 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν υποστεί τραύμα από τους συνομίληκούς τους που δεν κάπνιζαν, ενώ παράλληλα όσοι είχαν κάποιου είδους οδοντικό τραύμα αξιολογούσαν τη στοματική τους υγεία ως χειρότερη, σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν υποστεί τραύμα (p=0,008). Τα υπόλοιπα δημογραφικά και προσωπικά στοιχεία που συλλέχτηκαν, συμπεριλαμβανομένου και του ΔΜΣ, δεν βρήκαν κάποια συσχέτιση σε σημαντικό βαθμό με την παρουσία οδοντικού τραύματος.
Συμπεράσματα
Συνολικά, περίπου 1 στα 10 παιδιά σε κάθε ηλικιακή ομάδα είχε υποστεί οδοντικό τραύμα, με τους κεντρικούς της άνω να τραυματίζονται συχνότερα και το κάταγμα αδαμαντίνης να είναι το πιο συχνό είδος τραυματισμού. Παράγοντες κινδύνου που αναγνωρίστηκαν ήταν το ανδρικό φύλο, η αυξημένη οριζόντια πρόταξη, η εκπαίδευση της μητέρας και το κάπνισμα στους εφήβους, αλλά χωρίς να εμφανίζονται όλοι στις διαφορετικές ηλικίες που εξετάστηκαν. Ενδιαφέρον εύρημα αποτέλεσε η αυτογνωσία των 15 χρονων εφήβων που αναγνώρισαν το οδοντικό τραύμα σαν ένα πρόβλημα στοματικής υγείας. Το μεγάλο, αντιπροσωπευτικό δείγμα που χρησιμοποιήθηκε απ όλη την Ελλάδα αποτελεί το ισχυρό πλεονέκτημα της έρευνας αυτής, ενώ αξιοσημείωτη αδυναμία της είναι το γεγονός πως ο σχεδιασμός της δεν έδινε την δυνατότητα να καταγραφούν οι περιοδοντικοί τραυματισμοί.
