Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
PD Dr. Matthias Haake, Institut für Geschichtswissenschaft, Abteilung für Alte Geschichte, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn
Prof. Dr. Selene Psoma, Dpt of History and Archeology, The National and Kapodistrian University of Athens
Περίληψη:
Ο θεσμός των ξένων δικαστών αποτελούσε μια μορφή διακρατικής συνεργασίας στην ελληνιστική εποχή, από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., κατά την οποία δίκες που αφορούσαν κυρίως το ιδιωτικό δίκαιο εντός μίας πόλεως, τερματίζονταν από δικαστές διορισμένους από άλλες ελληνικές πόλεις ή κοινά. Με αυτόν τον τρόπο μια πόλη μπορούσε να αναθέτει το καθήκον του δικαστή, που κανονικά αποτελούσε προνόμιο για τους πολίτες της ίδιας πόλης, σε πολίτη μίας ξένης πόλης, κυρίως κάποιας ανώτερης κοινωνικής θέσης.
Αν και η διερεύνηση αυτού του θεσμού, ο οποίος τεκμηριώνεται σχεδόν αποκλειστικά από επιγραφές, άρχισε με το περίφημο άρθρο του L. Robert "Les juges étrangers dans la cité grecque" του 1973, μεγάλο μέρος της μετέπειτα έρευνας πάνω στους ξενικούς δικαστές συγκεντρώθηκε στη μελέτη συγκεκριμένων μεμονωμένων επιγραφών. Ειδικά όσον αφορά τον γεωγραφικό χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πολλές έρευνες οι οποίες να ξεπερνούν το πλαίσιο της διερεύνησης μεμονωμένων περιπτώσεων. Για αυτόν τον λόγο, το θέμα της παρούσας εργασίας είναι η κλήση και δραστηριότητα ξενικών δικαστών στην ηπειρωτική Ελλάδα, με έμφαση κυρίως στις αιτίες της κλήσης τους και στις αιτίες της εμφάνισης αυτού του θεσμού στον 2ο αιώνα π. Χ. στην περιοχή αυτή.
Οι πηγές πάνω στις οποίες βασίζεται αυτή η εργασία περιλαμβάνουν 77 επιγραφές, κυρίως τιμητικά ψηφίσματα, και μία φιλολογική μαρτυρία. Το κεφάλαιο 2, το οποίο αναλύει τρείς επιγραφές του 3ου αιώνα π.Χ. ως ιδιαίτερες περιπτώσεις για την ηπειρωτική Ελλάδα, ακολουθείται από την αναλυτική διερεύνηση των δραστηριοτήτων ξενικών δικαστών στην Θεσσαλία (κεφάλαιο 3), στους Δελφούς (κεφάλαιο 4), στην Βοιωτία (κεφάλαιο 5) και στην Πελοπόννησο (κεφάλαιο 6), δηλαδή στις περιοχές στις οποίες αναφέρονται οι επιγραφές. Μια ειδική περίπτωση είναι αυτή των ξενικών δικαστών οι οποίοι διορίζονταν σε υποθέσεις σχετικά με σύμβολα, περίπτωση η οποία συζητείται στο κεφάλαιο 7.
Η ανάλυση των περιπτώσεων αυτών έδειξε ότι τα αίτια για την κλήση ξενικών δικαστών, καθώς και για την εμφάνιση αυτού του θεσμού στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι πολλαπλά. Οι κυριότεροι λόγοι οι οποίοι αναφέρονται στις επιγραφές, εάν αναφέρονται καθόλου, ήταν είτε η διακοπή της δικαιοδοσίας, είτε "πολιτικές" υποθέσεις, όπως π.χ. σχετικά με την διαδικασία της εὐθύνης, είτε η αποκατάσταση της ὁμόνοιας. Σε μία ευρύτερη θεώρηση, η κλήση ξενικών δικαστών μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο της μεγάλης αύξησης των χρεών, την οποία προκάλεσαν οι πολυάριθμοι πόλεμοι του 2ου αιώνα π. Χ., με αποτέλεσμα την αύξηση κυρίως των ιδιωτικών αγωγών. Επιπλέον, κυρίως όσον αφορά τις δημόσιες αγωγές, η εμφάνιση του θεσμού των ξενικών δικαστών μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο ενός ανταγωνισμού ανάμεσά στα μέλη των ανωτέρων τάξεων των πόλεων και των κοινών, η οποία συχνά κατέληγε σε δικαστικά αδιέξοδα και μεταφορά των δικαστικών δραστηριοτήτων στη δημόσια σφαίρα. Τέλος, η εμφάνιση του θεσμού των ξενικών δικαστών μπορεί εμμέσως να εξηγηθεί με την επέμβαση των Ρωμαίων στην Ελλάδα, οι παρεμβάσεις των οποίων ενδεχομένως διαμόρφωσαν τις προαναφερθείσες καταστάσεις στις ελληνικές πόλεις και στα κοινά, οι οποίες τελικά κατέληξαν στην κλήση ξενικών δικαστών.
