Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κοσιώνη Αναστασία, Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Πολυχρονοπούλου Αργυρώ, Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Χαλαζωνίτης Δημήτριος, Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σκοπός: Σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να διερευνήσει τη συσχέτιση μεταξύ στοματικών παραγόντων και διατροφικών επιλογών σε Έλληνες ηλικιωμένους που διαβιούν στην Κοινότητα, με δύο στόχους. Ο πρώτος στόχος είχε σκοπό την αξιολόγηση των κοινωνικοϊατρικών και στοματικών παραγόντων που επηρεάζουν τη μασητική επίδοση, ενώ ο δεύτερος στόχος τη διερεύνηση της επίδρασης των στοματικών παραγόντων στην υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής (ΜΔ).
Μεθοδολογία: Το δείγμα περιλάμβανε άτομα άνω των 60 ετών που κατοικούσαν στην Κοινότητα και επισκέπτονταν Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ) στον Τομέα της Αθήνας της Περιφέρειας Αττικής.
Η μελέτη περιλάμβανε λήψη συνέντευξης με τη χρήση δομημένων ερωτηματολογίων και κλινική εξέταση. Οι συνεντεύξεις κατέγραψαν δημογραφικά και κοινωνικοϊατρικά δεδομένα, στοματικά παράπονα και οδοντιατρικές συνήθειες. H κλινική εξέταση περιλάμβανε δείκτες σχετικά με την κατάσταση των στοματικών ιστών και των κινητών προσθετικών εργασιών. Καταγράφηκε ο αριθμός των φυσικών δοντιών, η κινητικότητα των δοντιών, ο αριθμός των ζευγών ανταγωνιστών (μασητικών μονάδων), και η παρουσία και ποιότητα των κινητών προσθετικών αποκαταστάσεων. Η μασητική επίδοση αξιολογήθηκε με τη μάσηση ειδικής δίχρωμης τσίχλας (Hue-check Gum, University of Bern) και την ψηφιακή ανάλυσή της χρησιμοποιώντας το λογισμικό πρόγραμμα View Gum (dHAL
Software, Greece). Η υιοθέτηση της ΜΔ αξιολογήθηκε με τον δείκτη MDI_BNC4H (εύρος: 0–14) και η ξηροστομία με τον Δείκτη Ξηροστομίας (Xerostomia Inventory). Η στατιστική ανάλυση περιλάμβανε α) μονομεταβλητές αναλύσεις όπως μονομεταβλητή εκατοστότομη παλινδρόμηση, μονομεταβλητή γραμμική παλινδρόμηση και Kruskal-Wallis one-way analysis of variance on ranks, και β) πολυμεταβλητές αναλύσεις όπως εκατοστότομη παλινδρόμηση με ανάστροφη απαλοιφή μη σημαντικών μεταβλητών και πολυπαραγοντική γραμμική παλινδρόμηση με ανάστροφη απαλοιφή μη σημαντικών μεταβλητών χρησιμοποιώντας ως εξαρτημένες μεταβλητές τη μασητική επίδοση και τον βαθμό υιοθέτησης της ΜΔ αντίστοιχα. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο p≤0,05.
Αποτελέσματα: Στη μελέτη συμμετείχαν 130 άτομα, 97 γυναίκες και 33 άνδρες (εύρος: 60–93 ετών), με μέση ηλικία τα 73,9 ± 8,5 έτη. Η πλειοψηφία ήταν είτε έγγαμοι (48,5%) είτε χήροι (46,2%). Το 46,5% είχε λάβει ≤6 χρόνια εκπαίδευσης και μόνο 41 άτομα (31,5%) είχαν λάβει περισσότερα από 12 χρόνια εκπαίδευσης. Ενεργοί καπνιστές ήταν μόνο το 12,3%. Κατανάλωναν κατά μέσο όρο 3,1 ± 2,3 διαφορετικά φάρμακα κάθε μέρα (εύρος: 0–13) και είχαν μέσο Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) 28,5 ± 4,7 (εύρος: 20,3–49,9). Πενήντα εννέα συμμετέχοντες (45,4%) είχαν περισσότερα από 20 δόντια, 30 (23,1%) είχαν από 11 έως 20 δόντια και 20 (15,4%) ήταν ολικά νωδοί. Στους ενόδοντες, ο μέσος αριθμός δοντιών ήταν 18,7±8,3 (εύρος 1-31). Ο μέσος αριθμός μασητικών επαφών μεταξύ φυσικών ή προσθετικών δοντιών (συγκλίνοντα ζεύγη ανταγωνιστών δοντιών) ήταν 10,5±3,1 (εύρος:
2-16), με την πλειοψηφία των συμμετεχόντων (61,5%) να έχει περισσότερες από 10 μασητικές επαφές. Δεκαέξι συμμετέχοντες (14,6%) παρουσίασαν βαθμό κινητικότητας δοντιών #2 ή #3 σε περισσότερο από το 10% των δοντιών τους. Πενήντα οκτώ άτομα (44,6%) έφεραν διάφορους τύπους κινητών προσθετικών αποκαταστάσεων, ενώ και τα 20 ολικά νωδά άτομα έφεραν ζεύγος ολικών οδοντοστοιχιών. Εβδομήντα δύο συμμετέχοντες (55,4%) ανέφεραν ότι είχαν πολύ καλή ή καλή κατάσταση στοματικής υγείας. Συνολικά 111 (85,4%) ανέφεραν ότι είχαν «πολύ καλή» ή «καλή» μασητική ικανότητα, 14 (10,8%) μέτρια και 5 (3,9%) κακή ή πολύ κακή μασητική ικανότητα. Ο βαθμός υιοθέτησης της ΜΔ κυμαινόταν από 3 έως 9 (5,6 ± 1,4). Οι μονομεταβλητές αναλύσεις αποκάλυψαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις (p≤0,05) μεταξύ της μικρότερης μασητικής επίδοσης και της μεγαλύτερης ηλικίας, της αγαμίας σε σχέση με τη χηρεία, της κακής υποκειμενικής μασητικής ικανότητας, της χρήσης κινητών προσθετικών αποκαταστάσεων, της χρήσης ολικής οδοντοστοιχίας, του πόνου που προκαλείται από την οδοντοστοιχία άνω γνάθου,
του μικρότερου αριθμού των δοντιών, της ολικής νωδότητας, της αυξημένης κινητικότητας των δοντιών, του μικρότερου αριθμού οπίσθιων μασητικών επαφών αλλά και όλων των μασητικών επαφών (φυσικών ή προσθετικών), της κακής συγκράτησης των κάτω μερικών οδοντοστοιχιών και της κακής σύγκλεισης οδοντοστοιχιών. Επιπλέον, οι παράμετροι που επηρέασαν θετικά το επίπεδο υιοθέτησης της ΜΔ ήταν η καλύτερη μασητική επίδοση, ο μικρότερος αριθμός φαρμάκων την ημέρα, ο χαμηλότερος ΔΜΣ και η απουσία καπνίσματος. Οι πολυμεταβλητές αναλύσεις έδειξαν ότι ο μικρότερος αριθμός φυσικών δοντιών (95% CI: -0,02– 0,01, p<0,001), η χρήση ζεύγους ολικών οδοντοστοιχιών στους ολικά νωδούς ασθενείς (95% CI: 0,09–0,35, p=0,001) και τα μεγαλύτερα ποσοστά δοντιών με μεγάλη κινητικότητα (95% CI: 0,07– 0,82, p=0,020) συσχετίστηκαν με χαμηλότερη μασητική επίδοση. Ο μικρότερος βαθμός υιοθέτησης της μεσογειακής διατροφής συσχετίστηκε σημαντικά με τον υψηλότερο ΔΜΣ (95% CI: − 0,10 – 0,00, p = 0,047) και τη χαμηλότερη μασητική επίδοση (95% CI: − 2,23–0,00, p = 0,050).
Συμπεράσματα: Λαμβάνοντας υπόψιν τους περιορισμούς της παρούσας μελέτης, σε ένα δείγμα λειτουργικά ανεξάρτητων ηλικιωμένων Ελλήνων που ζούσαν σε αστική περιοχή. ο μεγαλύτερος βαθμός υιοθέτησης της μεσογειακής διατροφής συσχετίστηκε με την υψηλότερη μασητική επίδοση και τον χαμηλότερο ΔΜΣ. Επιπρόσθετα, η χαμηλότερη μασητική επίδοση συσχετίστηκε με μικρότερο αριθμό δοντιών, αυξημένο επιπολασμό δοντιών με μεγάλη κινητικότητα και με τη χρήση ζεύγους ολικών οδοντοστοιχιών από τους ολικά νωδούς ασθενείς. Η διατήρηση ή η βελτίωση της μασητικής επίδοσης με έγκαιρες προληπτικές παρεμβάσεις για τη διατήρηση των φυσικών δοντιών και την
αποτελεσματική αντιμετώπιση της περιοδοντικής νόσου μπορεί να είναι ωφέλιμη για τη βελτίωση της ποιότητας της διατροφής στους ηλικιωμένους ενήλικες.
