Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γιώργος Πεφάνης, Καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών
Αικατερίνη Διακουμοπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών
Θεοδούλη Αλεξιάδου, Μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών
Περίληψη:
Aντικείμενο αυτής της μελέτης είναι τα ερείπια, οι επιτελέσεις αυτών και η σχέση τους με την παράσταση. Η έννοια των ερειπίων σήμερα απασχολεί ένα μεγάλο πεδίο ερευνητικών κλάδων, από την φιλοσοφία και την φιλολογία ως την επιστήμη της Ιστορίας και την αρχιτεκτονική, ενώ ταυτόχρονα κατέχει έναν σημαίνοντα ρόλο στη λογοτεχνική δημιουργία από τον Borges ως τον Sebald. Επίσης έχει απασχολήσει τη δραματουργία από τον Beckett και τον Müller ως την Sarah Kane και τον πρόσφατο «Ορέστη στη Μοσούλη» του Milo Rau. Η ενασχόληση των παραστατικών τεχνών με τα ερείπια, από την performance ως τις μικτές και υβριδικές τέχνες που σχετίζονται με την παράσταση, αυξάνεται εντυπωσιακά κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Οι καλλιτέχνες, πέρα από το in situ επίπεδο, καταπιάνονται με πολυεπίπεδους και πολύπλευρους τρόπους με τα ερείπια, διανοίγοντας νέους σημασιολογικούς χώρους σε αυτά, τα οποία φαίνεται να τους προσφέρονται ως μέσα για να μιλήσουν για τις σύγχρονες κρίσεις και για να κινηθούν προς ανατρεπτικές θεωρήσεις του χρόνου, της μνήμης και της Ιστορίας.
Παρόλα αυτά η θεατρολογική έρευνα δεν έχει ασχοληθεί παρά μόνο ελάχιστα με το πεδίο της σχέσης μεταξύ παραστατικών τεχνών και ερειπίων. Το κενό στην επιστημονική έρευνα μαρτυρά η έλλειψη σχετικής βιβλιογραφίας.
Η μελέτη, ωστόσο, δεν φιλοδοξεί τόσο να καλύψει αυτό το κενό όσο περισσότερο να επιχειρήσει μια περιδιάβαση, en flanant, μια βάδιση στους χώρους που σκηνοθετούν τα σύγχρονα ερείπια, διατηρώντας ως σημείο εκκίνησης τις μπενγιαμινικές θεωρήσεις και χρησιμοποιώντας ως εργαλείο τις αισθητικές, ερμηνευτικές και πολιτικές προσεγγίσεις του Jacques Rancière. Το πρώτο κεφάλαιο αναπτύσσεται σε ένα θεατροφιλοσοφικό πεδίο, όπου μελετώνται οι προσεγγίσεις των ερειπίων και οι φιλοσοφικές «σκηνές» των ερειπίων στον Walter Benjamin και τον Jacques Derrida, και επιχειρείται μια προσέγγιση του έργου Μηχανή-Άμλετ του Heiner Müller μέσω πολλαπλών επιπέδων της έννοιας των ερειπίων καθώς και μια σύντομη διαδρομή στα ερείπια του Samuel Beckett με σημαντικότερη στάση το κείμενο με τίτλο Πρωτεύουσα των Eρειπίων. Στο δεύτερο κεφάλαιο η περιπλάνηση μεταφέρεται σε ένα επιτελεστικό πεδίο των ερειπίων του αστικού ιστού όπου ερευνώνται κατά σειρά τα «οικοσυστήματα» των ερειπίων, με τις σχέσεις ανθρώπινων και μη ανθρώπινων όντων, τις επιτελεστικές κινήσεις στα ερείπια και τη σχέση με τις σκηνές και τις κυκλοφορίες της πόλης και τέλος το πλέγμα συσχετισμών ερειπίων και μνήμης μέσα από μια παραστατική δυναμική. Στη συνέχεια, εξετάζοντας τα ερείπια που θα ονομάσουμε ψηφιακά και μεταψηφιακά, στοχεύω στη δημιουργία μιας «επιφάνειας παραμόρφωσης», ενός χώρου που δεν αναφέρεται τόσο σε ένα περιβάλλον αλλά σε ένα πλέγμα σχέσεων όπου μπορούν να τεθούν οι έννοιες της ορατότητας, της μνήμης, της αναπαράστασης και της εμφάνισης συμπλεγμένων χωρικοτήτων και χρονικοτήτων. Τέλος, επιχειρώ μια προσέγγιση της θεατρικής αφήγησης των ερειπίων μέσα από τον κατά Rancière «μερισμό του αισθητού» και εργαζόμενος ταυτόχρονα σε μια πρακτική εφαρμογή της.
Η τελευταία αφορά την παραγωγή πρωτότυπου καλλιτεχνικού έργου στο οποίο εφαρμόζονται τα ευρήματα του θεωρητικού μέρους και έχει ως σκοπό να λειτουργήσει ως μια «επιφάνεια μετατροπής» στην οποία θα μπορούσαν στο μέλλον να εισαχθούν διαφορετικά δεδομένα και να παράγουν νέους συσχετισμούς. Τελικά η καλλιτεχνική δημιουργία επηρεάζει αναδρομικά το θεωρητικό μέρος, σε τέτοιο βαθμό που η σχέση τους δεν θα έπρεπε να γίνει αντιληπτή ως γραμμική αλλά ως ένα διπλό διάνυσμα.
Λέξεις-κλειδιά:
ερείπια, θέατρο, ψηφιακά ερείπια, μετα-ψηφιακά ερείπια, ερείπια και αναπαράσταση, ερείπια και παράσταση, μνήμες ερειπίων, επιτελεστικά ερείπια, ερείπια και θεατρική αφήγηση
