Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Κωνσταντίνος Μακρυλάκης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ (επιβλέπων)
Νικόλαος Τεντολούρης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αλέξανδρος Κόκκινος, Καθηγητής Παθολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Μανιός, Καθηγητής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθανάσιος Ράπτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αναστασία Θανοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Καλλιόπη Καράτζη, Επίκουρη Καθηγήτρια Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Εισαγωγή:
Η συνδυαστική επίδραση διατροφικών συνηθειών και συμπεριφορών του τρόπου ζωής σε γλυκαιμικούς δείκτες σχετικούς με τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) σε υγιείς ενήλικες, οι οποίοι όμως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, παραμένει ασαφής.
Σκοπός:
Η διερεύνηση διατροφικών συνηθειών και συμπεριφορών του τρόπου ζωής σε σχέση με δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου (γλυκόζη νηστείας, ινσουλίνη νηστείας) και ευαισθησίας στην ινσουλίνη (HOMA-IR) σε δείγμα ενηλίκων υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ΣΔ2 με τη χρήση πολυμεταβλητών μοντέλων, λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικοδημογραφικά και ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, τόσο κατά την συγχρονική φάση, καθώς και μετά από παρέμβαση στον τρόπο ζωής, με σκοπό την ανάδειξη των συνηθειών και συμπεριφορών εκείνων, οι οποίες συσχετίζονται με βελτιωμένα επίπεδα γλυκαιμικών δεικτών. Επιπλέον σκοπός αποτελεί η διερεύνηση των χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων που ωφελήθηκαν περισσότερο από την παρέμβαση με βάσει την βελτίωση σε ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου.
Μεθοδολογία:
Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της διετούς μελέτης παρέμβασης Feel4Diabetes, η οποία είχε ως στόχο την προώθηση του υγιεινού τρόπου ζωής για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των μεταβολικών παραγόντων κινδύνου, που σχετίζονται με την παχυσαρκία, με στόχο την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) μεταξύ των οικογενειών, οι οποίες βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο, βάσει του Finnish Diabetes Risk Score. Το δείγμα κατά τη συγχρονική φάση αποτελούνταν από Ν=2816 ενήλικες από οικογένειες υψηλού κινδύνου και προέρχονταν από 6 Ευρωπαϊκές χώρες. Συλλέχθηκαν ετησίως ανθρωπομετρικοί, ορμονικοί και βιοχημικοί δείκτες, δημογραφικά δεδομένα, στοιχεία αναφορικά με την συνήθη διατροφική πρόσληψη και συμπεριφορές του τρόπου ζωής. Οι δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου συσχετίστηκαν τόσο κατά την έναρξη της μελέτης, όσο και διαχρονικά με τις διατροφικές συνήθειες σε μοντέλα, σταθμίζοντας για συμπεριφορές του τρόπου ζωής, ανθρωπομετρικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Στις συγχρονικές αναλύσεις εφαρμόστηκαν μοντέλα παλινδρόμησης, στις διαχρονικές αναλύσεις, μοντέλα γενικευμένων εξισώσεων εκτίμησης (GEE) και για την εξαγωγή των διατροφικών προτύπων εφαρμόστηκε η ανάλυση κυρίων συνιστωσών (PCA). Για τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων που ωφελήθηκαν περισσότερο, δημιουργήθηκε η μεταβλητή των «συμμετεχόντων που ωφελήθηκαν» με βάσει βελτίωση >5% στους εξεταζόμενους δείκτες και έγινε χρήση πολυπαραγοντικής λογιστικής παλινδρόμισης.
Αποτελέσματα:
Η συστηματική κατανάλωση πρωινού (>3 φορές/εβδομάδα) φαίνεται να συσχετίζεται με βελτιωμένα επίπεδα γλυκαιμικών δεικτών, τόσο κατά τη συγχρονική φάση, όσο και διαχρονικά. Η διαχρονική ανάλυση έδειξε ότι η ευεργετική επίδραση της αυξημένης κατανάλωσης πρωινού στη γλυκόζη νηστείας ήταν ανεξάρτητη από την ηλικία, το ΔΜΣ ή την περιφέρεια μέσης, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο (SES), τον καθιστικό χρόνο ή τη φυσική δραστηριότητα. Αντίθετα, η επίδραση της συχνότητας κατανάλωσης πρωινού στην ινσουλίνη νηστείας και τον δείκτη ΗΟΜΑ-IR στους άνδρες φαίνεται ότι εξαρτιόνταν από την ποιότητα της διατροφής και την φυσική δραστηριότητα. Στα συνδυαστικά μοντέλα, η συχνότητα κατανάλωσης πρωινού δρούσε ως τροποποιητής της επίδρασης της συχνότητας γευμάτων στην σχέση της με τους γλυκαιμικούς δείκτες, αποτελώντας ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα. Επίσης, το διατροφικό μοντέλο με 3-4 γευματικά επεισόδια ημερησίως, συμπεριλαμβανομένης της καθημερινής κατανάλωσης πρωινού, είχε την μεγαλύτερη μείωση στη γλυκόζη νηστείας, ενώ πάνω από 4 γευματικά επεισόδια ημερησίως και καθημερινή κατανάλωση πρωινού εμφάνιζε την μεγαλύτερη μείωση στην ινσουλίνη νηστείας. Ο δείκτης HOMAIR εξαρτιόνταν μόνο από την κατανάλωση πρωινού. Στην παρούσα μελέτη, προέκυψαν 7 διατροφικοί παράγοντες, που εξηγούσαν το 50.6% της συνολικής διακύμανσης της διατροφικής πρόσληψης κατά τη συγχρονική φάση, 8 παράγοντες (56.50%) στο 1ο follow up και 7 παράγοντες (56.67%) στο 2ο follow up. Τα κοινά διατροφικά πρότυπα περιλάμβαναν: το «υγιεινό», των «σνακ», των «ζωικών πρωτεϊνών», του «ψωμιού ολικής», των «απλών σακχάρων», της «δίαιτας» και του «αλκοόλ». Ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, τον ΔΜΣ ή την περιφέρεια μέσης, το SES, τη φυσική δραστηριότητα ή την καθιστική ζωή, την κατανάλωση πρωινού και την συχνότητα γευμάτων, υψηλότερα σκορ στο διατροφικό πρότυπο των «ζωικών πρωτεϊνών», του «ψωμιού ολικής» και της «δίαιτας» φαίνεται ότι σχετίζονταν με βελτιωμένους γλυκαιμικούς δείκτες. Στην παρούσα παρέμβαση φαίνεται ότι οι άνδρες, οι νεότεροι ενήλικες (<40 ετών) και συμμετέχοντες από χώρες χαμηλού εισοδήματος και χώρες υψηλού εισοδήματος υπό μέτρα λιτότητας ήταν πιο πιθανόν να εμφανίσουν βελτίωση σε ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου.
Συμπεράσματα:
Σε αυτή τη μελέτη παρέμβασης, η καθημερινή κατανάλωση πρωινού και μια μέτρια συχνότητα γευμάτων συσχετίστηκε με βελτιωμένα επίπεδα γλυκαιμικών δεικτών, ενώ η υψηλή προσκόλληση σε ένα διατροφικό πρότυπο το οποίο χαρακτηριζόταν από αυξημένη κατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών, ανεπεξέργαστων δημητριακών και γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών και χαμηλή πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων, απλών σακχάρων, γαλακτοκομικών με πλήρη λιπαρά και αλκοόλ είχε ευεργετική επίδραση στους γλυκαιμικούς δείκτες, ανεξάρτητα από την κατανάλωση πρωινού ή τη συχνότητα γευμάτων.
Τα αποτελέσματα των παραπάνω μοντέλων συσχέτισης διατροφικών συνηθειών με δείκτες γλυκαιμικού ελέγχου, λαμβάνοντας υπόψιν το κοινωνικοδημογραφικό προφίλ των ατόμων, τα οποία είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν οφέλη για την υγεία από την εφαρμογή παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής, που παρατηρήθηκαν στην παρούσα εργασία, αναδεικνύουν ποιοι είναι οι τροποποιήσιμοι διατροφικοί παράγοντες και οι συνήθειες του τρόπου ζωής, οι οποίοι σχετίζονται με τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ2, τονίζοντας την ανάγκη προσαρμογής των μελλοντικών παρεμβάσεων και της δημόσιας πολιτικής για την υγεία στα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές των πληθυσμών-στόχων, προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά τους.
