Τμήμα Βιολογίας
Βιβλιοθήκη Σχολής Θετικών Επιστημών

2022-12-15

2022

Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα

Τριάντης Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Στουμπούδη Μαρία, Διευθύντρια, Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών
Δημητρακόπουλος Παναγιώτης, Καθηγητής, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Παρμακέλης Αριστείδης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Παφίλης Παναγιώτης, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Βασιλική Κατή, Καθηγήτρια, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Κόκκορης Γιώργος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Tracking Changes in Protection of Greek Key Biodiversity Areas

Αγγλικά

Παρακολούθηση των αλλαγών στην προστασία των ελληνικών Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας

Η δεκαετία που διανύουμε κατέχει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για το μέλλον της βιοποικιλότητας του πλανήτη μας. Οι φιλόδοξες περιβαλλοντικές πολιτικές καλούνται πλέον να αντιμετωπίσουν όχι μόνο ζητήματα μου αφορούν στη βιοποικιλότητα, αλλά επιπλέον ζητήματα παγκόσμιας υγείας και γεωπολιτικών αλλαγών. Η παγκόσμια κρίση της βιοποικιλότητας είναι πια ευρέως αναγνωρισμένη και σύμφωνα με τον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN 38.500 είδη (28% των ειδών που έχουν αξιολογηθεί στον Κόκκινο Κατάλογο) απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ εκτιμάται ότι ο πραγματικός αριθμός των απειλούμενων ειδών παγκοσμίως ανέρχεται στο 1 εκατομμύριο.
Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν το σημαντικότερο εργαλείο για την προστασία της ποικιλίας των ζωντανών οργανισμών. Έρευνες δείχνουν ότι οι προστατευόμενες περιοχές συμβάλλουν στη μείωση του ρυθμού εξαφάνισης οικοσυστημάτων και ειδών, χωρίς όμως να υπάρχουν αποδείξεις ότι αυτή η μείωση οφείλεται όντως σε αυτές. Επιπλέον, είναι ακόμα άγνωστη η επίδραση των προστατευόμενων περιοχών στα περισσότερα taxa. Ο στόχος Aichi 11 του Convention on Biological Diversity όριζε ότι μέχρι το 2020, θα πρέπει να καλύπτονται από προστατευόμενες περιοχές και άλλα αποτελεσματικά χωρικά μέτρα διατήρησης (other effective area-based conservation measures - OECMs) τουλάχιστον το 17% της χέρσου και των εσωτερικών υδάτων αλλά και το 10% των παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών, ιδιαιτέρως εκείνων των περιοχών που είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη βιοποικιλότητα και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Protected Planet, οι προστατευόμενες περιοχές καλύπτουν το 16,6% (22,5 εκατομμύρια χλμ2) της χέρσου και των εσωτερικών υδάτων και το 7,7% (28,1 εκατομμύρια χλμ2) των παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών. Ωστόσο, οι προστατευόμενες περιοχές που δημιουργήθηκαν την τελευταία δεκαετία εξαιτίας αυτού του στόχου δεν έχουν καλή στόχευση και δεν καλύπτουν για παράδειγμα απειλούμενα και ενδημικά είδη, τα οποία χρήζουν άμεσης προστασίας. Η κακή στόχευση των προστατευόμενων περιοχών την τελευταία δεκαετία αποδίδεται κυρίως στην λανθασμένη επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην εκπλήρωση των στόχων κάλυψης από προστατευόμενες περιοχές, παρά στην ουσιαστική εκπλήρωση των αναγκών της βιοποικιλότητας, για την οποία τέθηκαν οι στόχοι αυτοί εξαρχής.
Σήμερα, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα για τη Βιοποικιλότητα μετά το 2020 του Convention on Biological Diversity, μαζί με τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα για το 2030 της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούν για αύξηση του ποσοστού κάλυψης της γης και της θάλασσας από προστατευόμενες περιοχές στο 30%. Είναι όμως κρίσιμο οι νέες προστατευόμενες περιοχές ή τα άλλα αποτελεσματικά χωρικά μέτρα διατήρησης (other effective area-based conservation measures - OECMs) να οριστούν σε τοποθεσίες που θα μεγιστοποιούν τις πιθανότητες διατήρησης της βιοποικιλότητας και της αποφυγής των εξαφανίσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη χρήση των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας (Key Biodiversity Areas - KBAs) ως το καταλληλότερο εργαλείο για την αναγνώριση σημαντικών περιοχών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Οι Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας αποτελούν το μεγαλύτερο δίκτυο σημαντικών περιοχών για την βιοποικιλότητα στον κόσμο (> 16,000 περιοχές). Όταν αυτές επικαλύπτονται πλήρως ή σε μεγάλο βαθμό από προστατευόμενες περιοχές, η πιθανότητες εξαφάνισης ειδών αυξάνεται σε σημαντικά μικρότερο βαθμό σε σύγκριση με Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας που είναι μερικώς ή καθόλου καλυμμένες από προστατευόμενες περιοχές. Επομένως, παρότι οι Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας δεν χρειάζεται απαραιτήτως να βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, στοχεύοντας στην προστασία πρωταρχικά αυτών των περιοχών αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο για τη αντιμετώπιση της μείωσης την βιοποικιλότητας.
Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας αναγνωρίζονται εδώ και κάποιες δεκαετίες. Στο παρελθόν προσδιορίζονταν ξεχωριστά για κάθε ταξινομική ομάδα, χρησιμοποιώντας παρόμοια κριτήρια για όλα. Το 2004 στο IUCN Congress στην Μπανγκόκ της Ταϊλάνδης, ζητήθηκε να δημιουργηθεί για πρώτη φορά ένα κοινό σύνολο κριτηρίων που θα μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις ταξινομικές ομάδες και επομένως θα καθιστούσε δυνατή την αναγνώριση περιοχών που είναι σημαντικές για πολλαπλά taxa. Από το 2016 με τη δημοσίευση του Global Standard for the Identification of KBAs αυτό έγινε δυνατό. Μέχρι και σήμερα όμως, υπάρχουν μεγάλα κενά στην εφαρμογή των κριτηρίων και μόνο μερικές χώρες όπως ο Καναδάς, η Νότιος Αφρική και η Ουγκάντα έχουν εφαρμόσει τα καινούργια κριτήρια (χρησιμοποιώντας ωστόσο διαφορετικές μεθοδολογίες).
Η τάση κάλυψης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας από προστατευόμενες περιοχές είναι ένας από τους τρόπους προσδιορισμού της κατάστασης διατήρησης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας και ένας τρόπος αξιολόγησης της στόχευσης των προστατευόμενων περιοχών σε τόπους που συνεισφέρουν στην διατήρηση της βιοποικιλότητας. Η τάση κάλυψης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας από προστατευόμενες περιοχές χρησιμοποιείται και ως δείκτης για παγκόσμιους περιβαλλοντικούς στόχους. Πιο συγκεκριμένα, ήταν δείκτης για το στόχο Aichi 11 του Convention on Biological Diversity και είναι δείκτης και για τους στόχους 14 και 15 των Sustainable Development Goals. Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται ως η μέση τιμή κάλυψης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας από προστατευόμενες περιοχές, με σκοπό να αποτυπώσει τις προσπάθειες κάλυψης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας και όχι την απόλυτη έκταση που καλύπτεται από τις προστατευόμενες περιοχές.
Σε αυτή τη διδακτορική διατριβή α) προσπαθούμε να συνεισφέρουμε στοιχεία για την απάντηση του καίριου ερωτήματος της αποτελεσματικότητας των προστατευόμενων περιοχών, αξιολογώντας το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 ως προς τον βαθμό που καλύπτει τις εξαπλώσεις απειλούμενων ειδών στην Ελλάδα (1ο κεφάλαιο) και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2ο κεφάλαιο), β) αναγνωρίζουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας χρησιμοποιώντας πολλαπλά χερσαία taxa ελέγχοντας διαφορετικές μεθοδολογίες για την εφαρμογή των καινούργιων κριτηρίων στη χώρα (3ο κεφάλαιο) και γ) διερευνούμε τα παγκόσμια πρότυπα των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητας και των προστατευόμενων περιοχών (4ο κεφάλαιο) με σκοπό την κατανόηση και εξερεύνηση των πιθανών αδυναμιών και περιθωρίων για βελτίωση του δείκτη κάλυψης των Καίριων Περιοχών Βιοποικιλότητάς από προστατευόμενες περιοχές (5ο κεφάλαιο).

Θετικές Επιστήμες

Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας, προστατευόμενες περιοχές, περιβαλλοντική πολιτική, απειλούμενα είδη, παγκόσμιοι περιβαλλοντικοί στόχοι

Ναι

2

Ναι

206

370

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο έως 2025-12-15.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3255945