Κατεύθυνση Εφαρμογές της Βιολογίας στην Ιατρική
Βιβλιοθήκη Σχολής Θετικών Επιστημών

2023-01-14

2023

Καμέτα Ελένη

Μαρία Γαζούλη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ,
Δημήτριος Στραβοπόδης Αν. Καθηγητής Βιολογίας, ΕΚΠΑ,
Μαρία Ρουμπελάκη Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής, ΕΚΠΑ

Μελέτη της γενετικής και επιγενετικής ρύθμισης του αλκοολισμού

Αγγλικά

Μελέτη της γενετικής και επιγενετικής ρύθμισης του αλκοολισμού

Οι διαταραχές από την χρήση αλκοόλ (Alcohol Use Disorders, AUD) αποτελούν μη φυσιολογικά πρότυπα υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ που σχετίζονται με σοβαρά προβλήματα. Εξ ορισμού, οι AUD θεωρούνται ένας συνδυασμός εθισμού στο αλκοόλ και κατάχρησης αλκοόλ. Η κατάχρηση αλκοόλ ορίζεται ως μια επαναλαμβανόμενη κατάσταση υψηλού κινδύνου κατανάλωσης αλκοόλ που προκαλεί προβλήματα στους εθισμένους στο αλκοόλ και στους γύρω τους. Ο εθισμός στο αλκοόλ (αλκοολισμός) οδηγεί σε έναν εθισμό εκτός ελέγχου με έντονη και συνεχή επιθυμία για ποτό και με την πάροδο του χρόνου προκαλεί εξάρτηση και ανοχή. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ για παρατεταμένες χρονικές περιόδους οδηγεί σε AUD. Οι διαταραχές από την χρήση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσουν σωματικές ασθένειες όπως παγκρεατίτιδα, ηπατική νόσο και διάφορους καρκίνους, καθώς και ψυχικές ασθένειες όπως άνοια και ψυχιατρικές διαταραχές. Σήμερα το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των ατόμων με AUD είναι σημαντικά υψηλότερο σε σύγκριση με το παρελθόν. Οι γυναίκες αλκοολικές παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από τους εθισμένους στο αλκοόλ άνδρες. Στην παγκόσμια επιστημονική βιβλιογραφία υπάρχουν θεμελιώδη στοιχεία για τον αλκοολισμό ότι πρόκειται για μία σύνθετη πολυπαραγοντική γενετική ασθένεια, η εμπλοκή γενετικών παραγόντων στην εμφάνιση και την ανάπτυξη των AUD έχει αποδειχθεί ενώ είναι πλέον γνωστό ότι οι παραλλαγές σε πολλά γονίδια μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν την τάση ενός ατόμου προς τον εθισμό στο αλκοόλ. Οι διαταραχές που προκύπτουν από την υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων σκευασμάτων είναι το αποτέλεσμα των αθροιστικών επιδράσεων που προκαλούνται από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, της γενετικής σύστασης ενός ατόμου, των περιβαλλοντικών παραγόντων καθώς και της επιγενετικής ρύθμισης, όπως η δράση των microRNA (miRNA). Τα miRNA είναι μικρά (~21-23 νουκλεοτίδια) μη κωδικά RNA (non coding RNA) μετάγραφα που είναι ικανά να ρυθμίζουν την έκφραση γονιδίων σε μεταμεταγραφικό επίπεδο. Το 1993 ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στο Caenorhabditis elegans και μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί στον άνθρωπο 1.917 miRNA. Τα miRNA επηρεάζουν τη μεταμεταγραφική ρύθμιση μέσω της αποσταθεροποίησης ή της αποικοδόμησης του mRNA, καθιστώντας τα ιδανικούς ρυθμιστές της γονιδιακής έκφρασης. Επιπλέον, η αποσιώπηση που προκαλούν τα miRNA στα γονίδια-στόχους τους είναι εξαιρετικά ειδική γεγονός που επιτρέπει να ρυθμίζονται με ακρίβεια οι φυσιολογικές αποκρίσεις. Τα miRNA τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να μελετώνται διεξοδικά και έχει βρεθεί ότι οι μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (Single Nucleotide Polymorphism, SNP) τους σχετίζονται με μία πληθώρα ασθενειών. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι τα miRNA μεσολαβούν σε κυτταρικές προσαρμογές που επάγονται από την έκθεση σε εθιστικές ουσίες όπως είναι η κοκαΐνη, τα οπιοειδή και το αλκοόλ. Πλήθος μελετών έχουν καταμετρήσει τα διαφορετικά πρότυπα έκφρασης των miRNA σε εγκεφάλους αλκοολικών συγκρίνοντάς τα με τα επίπεδα έκφρασής τους σε υγιή άτομα. Μεταγενέστερες μελέτες έχουν επικεντρωθεί στο να προσδιορίσουν τα επίπεδα έκφρασης των κυκλοφορούντων miRNA στο αίμα και να εξετάσουν αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βιοδείκτες στην κατανάλωση αλκοόλ. Η ανάλυση των πολυμορφισμών στα γονίδια που κωδικοποιούν microRNA αποτελεί άλλη μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση της έρευνας για τον ρόλο των microRNA στην κατανάλωση αλκοόλ. Αυτή η προσέγγιση θεωρείται πιο αποτελεσματική δεδομένου ότι η απουσία ή η παρουσία ενός SNP σε ένα γονίδιο ενός miRNA δεν αλλάζει είτε το DNA προέρχεται από λευκοκύτταρα ή από οποιοδήποτε άλλο κυτταρικό τύπο. Στην παρούσα μελέτη αξιολογήσαμε τους συσχετισμούς μεταξύ των δύο μονονουκλεοτιδικών πολυμορφισμών rs2910164 A>G και rs895819 T>C στα miRNA miR-146 και miR-27, αντιστοίχως, και τον κίνδυνο ανάπτυξης AUD σε μία ομάδα ατόμων του ελληνικού πληθυσμού. Πραγματοποιήθηκε γονοτυπική ανάλυση των πολυμορφισμών rs2910164 και rs895819 σε 251 αλκοολικούς ασθενείς και σε 280 υγιείς μάρτυρες. Όσον αφορά τον πολυμορφισμό rs2910164 στο miR-146 ανιχνεύθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους γονοτύπους GC και CC και στην κατανομή του αλληλομόρφου C μεταξύ της ομάδας των αλκοολικών ασθενών και της ομάδας ελέγχου ενώ φαίνεται ότι η παρουσία των γονοτύπων GC και CC καθώς και του αλληλομόρφου C ασκεί προστατευτική δράση απέναντι στην ασθένεια του αλκοολισμού. Σχετικά με τον πολυμορφισμό rs895819 στο miR-27 μόνο στην περίπτωση του γονοτύπου CT παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των νοσούντων και των υγιών ατόμων και ο γονότυπος C/T φαίνεται να δρα προστατευτικά στην εκδήλωση και στην πορεία του αλκοολισμού ενώ ο ομόζυγος γονότυπος CC δείχνει να είναι οριακά επιβαρυντικός ο ρόλος του σχετικά με την ασθένεια και η παρουσία του αλληλομόρφου C φαίνεται να μην σχετίζεται με τον αλκοολισμό. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δείχνουν ότι ο πολυμορφισμός miR-146a/rs2910164 A>G και ο γονότυπος CT του πολυμορφισμού miR-27a/rs895819 T>C δρουν προστατευτικά απέναντι στην ασθένεια του αλκοολισμού ενώ ο γονότυπος CC του miR-27a/rs895819 φαίνεται να δρα οριακά επιβαρυντικά απέναντι σε αυτή τη νόσο. Μελλοντικά απαιτείται να γίνουν περαιτέρω μελέτες μεγαλύτερης κλίμακας και σε πληθυσμούς διαφορετικών εθνικοτήτων που θα εξετάζουν τη σχέση των μονονουκλεοτιδικών πολυμορφισμών των miRNA με τις AUD και μέσω αυτών θα αξιολογηθούν, θα επιβεβαιωθούν και τα αποτελέσματα προηγούμενων μελετών ενώ θα αποκαλυφθούν και νέοι συσχετισμοί μεταξύ των SNP των miRNA και των διαταραχών που προκαλεί η αλόγιστη κατανάλωση αλκοόλ.

Θετικές Επιστήμες

Επιστήμες Υγείας

Αλκοολισμός, γενετική, επιγενετική, πολυμορφισμοί, miRNA

Ναι

2

Ναι

199

76

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3257330