Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννα Γιαννοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Μιχόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασιλική Ευσταθίου, Διδάκτωρ, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (ΔΠΤ), όπως είναι η Ψυχογενής Ανορεξία (ΨΑ), η Ψυχογενής Βουλιμία (ΨΒ), καθώς και η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (ΔΕΥ), αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, εξαιτίας των σοβαρών επιπτώσεών τους στη σωματική και ψυχική υγεία.
Σκοπός: Η συγκεκριμένη μελέτη στοχεύει να διερευνήσει τις γνώσεις, αντιλήψεις και στάσεις των εφήβων απέναντι στα άτομα με ΔΠΤ καθώς και τις ανησυχίες τους σχετικά με τις διατροφικές τους συνήθειες και με την εικόνα σώματός τους και πώς αυτές επιδρούν στην αναζήτηση βοήθειας καθώς μέχρι σήμερα δεν έχουν διερευνηθεί στην Ελλάδα.
Μέθοδος: Στην έρευνα συμμετείχαν 104 έφηβοι ηλικίας από 15-18 ετών, εκ των οποίων το 58,7% ήταν κορίτσια και το 41,3% ήταν αγόρια. Οι συμμετέχοντες αρχικά διάβασαν μία από τις πέντε βινιέτες (χορηγήθηκαν τυχαία) που περιέγραφε περίπτωση έφηβου ατόμου (χωρίς να προσδιορίζεται το φύλο του) με συμπτώματα ψυχογενούς ανορεξίας (ΨΑ) ή ψυχογενούς βουλιμίας (ΨΒ) ή διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας (ΔΕΥ) ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔΤ1) ή κατάθλιψης. Συγκεκριμένα, οι αντιλήψεις των εφήβων για τις ΔΠΤ διερευνήθηκαν μέσω μιας προσαρμοσμένης έκδοσης 12 λημμάτων του Ερωτηματολογίου Αντίληψης της Ασθένειας (Illness Perception Questionnaire). Επιπλέον, χορηγήθηκε στους συμμετέχοντες η Κλίμακα Στάσεων Διατροφής (Eating Attitudes Test, EAT-26) μέσω της οποίας διερευνήθηκε η ικανοποίησή τους από το σώμα και την εξωτερική τους εμφάνιση καθώς και η συχνότητα δέσμευσής τους σε προσπάθειες ρύθμισης του βάρους τους και διατήρησης της σιλουέτας τους. Τέλος, οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν σχετικά με τις προσωπικές τους εμπειρίες (έμμεσες ή άμεσες) με ΔΠΤ, τις δικές τους ανησυχίες για το φαγητό και την εικόνα του σώματος καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν (ή όχι) αυτές τις ανησυχίες προκειμένου να αποσαφηνιστούν τα πρότυπα αναζήτησης βοήθειας.
Αποτελέσματα: Όσον αφορά στα ευρήματα, παρατηρήθηκε ότι τα συμπτώματα της ΨΑ και ΨΒ αναγνωρίστηκαν δύο φορές συχνότερα από την κατάθλιψη και σχεδόν τρείς φορές συχνότερα από τον ΣΔΤ1. Στις περιπτώσεις της ΨΑ, ΔΕΥ και κατάθλιψης οι συμμετέχοντες αντιστοίχησαν το πρόσωπο της βινιέτας κυρίως με κορίτσι εκτός του ΣΔΤ1. Όσον αφορά τις στάσεις των συμμετεχόντων απέναντι στα άτομα με ΔΠΤ, συνολικά παρατηρήθηκε ότι δεν είναι ούτε θετικές αλλά ούτε και αρνητικές, αλλά χαρακτηρίζονται από ουδετερότητα. Συγκεκριμένα, οι μαθητές ήταν μάλλον ουδέτεροι στο να αποκτήσουν σχέσεις με άτομα με διατροφικές διαταραχές, αλλά περισσότερο αρνητικοί όταν αυτές οι σχέσεις χαρακτηρίζονταν ως πιο στενές(π.χ. συγκατοίκηση). Υψηλές βαθμολογίες συμμετεχόντων στο ΕΑΤ-26(EAT>20) φάνηκε να συσχετίζονται θετικά με τη δυσαρέσκεια από το σώμα τους και την ανησυχία για τις διατροφικές τους συνήθειες. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες φάνηκε να προτιμούν πρωτίστως να απευθύνονται σε γονείς και φίλους για να μοιραστούν το πρόβλημά τους. Τέλος, ως μέσο προτίμησης για να έρθουν σε επαφή οι συμμετέχοντες με κάποιον επαγγελματία υγείας αναδείχθηκε η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης, ενώ μικρότερο ποσοστό συμμετεχόντων θα επέλεγε την δια ζώσης επαφή.
Συμπεράσματα: Η πλειονότητα των συμμετεχόντων φαίνεται να μπορεί να αναγνωρίζει τις διατροφικές διαταραχές, χωρίς όμως να μπορεί να δώσει μια ακριβή ορολογία για αυτές, παρά μόνο μια περιγραφική προσέγγιση. Οι προκαταλήψεις των εφήβων για τα άτομα με ΔΠΤ φαίνεται πλέον να έχουν μειωθεί καθώς οι στάσεις τους απέναντί τους χαρακτηρίζονται κυρίως από ουδετερότητα. Ωστόσο, το κοινωνικό στίγμα λειτουργεί ως εμπόδιο αποδοχής του προβλήματος και αναζήτησης επαγγελματικής βοήθειας.
Η ικανοποίηση που αντλούν οι έφηβοι από την εικόνα που έχουν για το σώμα τους έχει καθοριστικό ρόλο στις διατροφικές τους συνήθειες και ανησυχίες καθώς και στην επικινδυνότητα εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. Είναι σημαντικό να πραγματοποιηθούν μελλοντικά οι σωστές παρεμβάσεις για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των εφήβων τόσο απέναντι στο κομμάτι της πρόληψης των διατροφικών διαταραχών για ενίσχυση της αναγνώρισής τους, όσο και στο κομμάτι της ευαισθητοποίησής τους απέναντι στα άτομα που τις βιώνουν, στοχεύοντας σε μια πλήρη άρση των στιγματιστικών στάσεων.
Λέξεις-κλειδιά:
Έφηβοι, Διατροφικές διαταραχές, Αναγνώριση διατροφικών διαταραχών, Στάσεις, Στίγμα
