Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Χρύσανθος Κανελλόπουλος- Αναπληρωτής Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ευρυδίκη Κεφαλίδου -Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Daniela Stoyanova- Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Department of Archaeology, Sofia University
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η παρουσίαση και η εξέταση των κεράμων, οι οποίες βρέθηκαν κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφής επί της οδού Βασιλέως Γεωργίου Α΄ 2 στον Πειραιά την περίοδο 2016-2017, στο πλαίσιο της δυτικής επέκτασης του τραμ. Οι κέραμοι προέρχονται από τρία σύνολα που ανασκάφηκαν εντός τριγωνικού χώρου (Χώρος 1), ο οποίος ανήκε σε μεγαλύτερο κτιριακό συγκρότημα, που καταλάμβανε το ΝΔ τμήμα ενός οικοδομικού τετραγώνου στο ΒΔ τμήμα της πόλης, στα ανατολικά του λιμένα του Κανθάρου.
Τα υστερότερα χρονολογικά σύνολα που μελετήθηκαν αποτελούνται από στρώμα με πλήθος θραυσμένων κεράμων, καθώς και πολλά όστρακα χρηστικής και επιτραπέζιας κεραμικής, το οποίο συμβατικά ονομάστηκε «στρώμα καταστροφής», καθώς και έναν λάκκο (Λ1) απόρριψης, ο οποίος αποκαλύφθηκε μετά την αφαίρεση του «στρώματος καταστροφής», και περιείχε πληθώρα θραυσμένων κεράμων, αποτμήματα εμπορικών αμφορέων, καθώς και λεπτή επιτραπέζια και χρηστική κεραμική. Η κεραμική και οι κέραμοι που εντοπίστηκαν χρονολογούνται από τον 3ο αι. έως τον 1ο αι. π.Χ., ενώ μία σειρά από ενδείξεις συνδέουν τις αποθέσεις με τον καθαρισμό της πόλης μετά τη δήωση του Σύλλα το 86 π.Χ. Το πρωϊμότερο σύνολο ανασκάφηκε εντός φρέατος (Φρέαρ 1), στο οποίο ανευρέθηκαν αποτμήματα λεπτής επιτραπέζιας και χρηστικής κεραμικής, η οποία χρονολογεί το περιεχόμενο του πηγαδιού στα τέλη του 5ου αι. π.Χ., θραύσματα αμφορέων, καθώς και αποτμήματα λακωνικών κεράμων, μία εκ των οποίων έφερε σφράγισμα.
Τα θραύσματα κεράμων που συλλέχθηκαν και μελετήθηκαν και από τα τρία σύνολα ανέρχονται συνολικά σε 4.397. Στο πλαίσιο της εργασίας καθορίστηκε ένα σύνολο κριτηρίων για την ομαδοποίηση των κεράμων αυτών σε διακριτούς τύπους. Έτσι, οι κέραμοι διαχωρίστηκαν αρχικά με βάση το είδος τους, κορινθιακό ή λακωνικό, και στη συνέχεια ομαδοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο με βάση τη διατομή των παρυφών των μακρών πλευρών, την κεραμική ύλη, καθώς και τις διαστάσεις τους. Με βάση αυτά τα κριτήρια προέκυψαν 16 διακριτές ομάδες κεράμων λακωνικού τύπου, οι οποίες προέρχονται από τουλάχιστον 16 διαφορετικές στέγες, καθώς και 9 διακριτές ομάδες κορινθιακών κεράμων, οι οποίες προέρχονται από τουλάχιστον 9 στέγες Με αφετηρία την ομαδοποίηση των κεράμων γίνεται μία προσπάθεια να προσδιοριστεί το είδος των στεγών από τις οποίες πιθανώς προέρχονται οι κέραμοι, καθώς και να διερευνηθεί η δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων αναφορικά με το σχήμα και την κλίση των στεγών αυτών.
Ιδιαίτερη ενότητα αφιερώθηκε στην ενσφράγιστή κέραμο, η οποία προέρχεται από την υπερκείμενη επίχωση του Φρέατος 1, και φέρει επιγραφή «ΔΗΜΗΤΡΟ[Σ]». Η σφράγιση κεράμων με ονόματα θεοτήτων στη γενική πτώση είναι συνηθισμένη πρακτική, η οποία καταδεικνύει ότι η κέραμος ανήκει σε ιερό της θεότητας που αναγράφεται. Στο πλαίσιο της εργασίας εξετάζεται η υπόθεση η εν λόγω κέραμος να προέρχεται από ιερό αφιερωμένο στη θέα Δήμητρα, όπως το πειραϊκό Θεσμοφόριο, η θέση του οποίου αποκαθίσταται -με βάση φιλολογικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες- σε κοντινή απόσταση από τη θέση εύρεσης της κεράμου.
Λέξεις-κλειδιά:
κέραμοι, κεράμωση, κλίση στέγης, ενσφράγιστη κέραμος, Θεσμοφόριο, αρχιτεκτονική, Πειραιάς
