Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου, Καθηγήτρια, Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η μονή της Παναγιάς του Φιλοσόφου στην ορεινή Αρκαδία, από την ίδρυσή της, τον 10ο αιώνα, επηρέαζε διαχρονικά τις κοινωνίες της περιοχής και ιδιαίτερα τη γειτονική Δημητσάνα, την πατρίδα του κτήτορά της. Τα αποτελέσματα της επιρροής αυτής φάνηκαν εντονότερα κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η μονή ιδρύθηκε από τον Δημητσανίτη Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο ή Φιλόσοφο, στενό συνεργάτη του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά και εκπρόσωπο της Βυζαντινής Αναγέννησης.
Ο σκοπός της ίδρυσής της, εκτός από θρησκευτικός, ήταν και πολιτικός. Στόχος ήταν να γίνει η μονή το προπύργιο του χριστιανισμού και του ελληνισμού στην περιοχή, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος των Σλάβων κατακτητών. Ήταν ένα ειρηνικό όπλο, που είχε εργαλεία: το Ευαγγέλιο, την παιδεία και τη διπλωματία.
Ο πολιτικός σκοπός για τον οποίο ιδρύθηκε η μονή επιτεύχθηκε και οι Σλάβοι αφομοιώθηκαν. Με τον ίδιο επιτυχή τρόπο αντιμετωπίστηκε αργότερα και η απειλή των Φράγκων και τέλος η τουρκική κατάκτηση.
Παρατηρείται ότι δημιουργήθηκε στη μονή μια χιλιετής πνευματική, μορφωτική και εθνική παράδοση που επηρέασε ιδιαίτερα τη διπλανή Δημητσάνα. Η μονή λειτουργούσε σαν πρότυπο ζωής και σχολείο για τους Δημητσανίτες, οι οποίοι την ονομάζουν έως και σήμερα Κρυφό Σχολειό.
Η επιτυχία της επίδρασης αυτής επιβεβαιώνεται από τη δράση των Δημητσανιτών. Συγκεκριμένα, η Δημητσάνα κατά την Τουρκοκρατία γέννησε: πέντε αγίους, επτά πατριάρχες, δεκάδες αρχιερείς, εκατοντάδες ιερομονάχους, λόγιους, δασκάλους, εμπόρους και τεχνίτες. Όπως, επίσης, τους βασικούς οργανωτές των δύο μεγάλων Επαναστάσεων κατά των Τούρκων, τους εμπόρους που κέρδισαν σουλτανικά προνόμια και στην ουσία το 1744 ελευθέρωσαν τη Δημητσάνα, τους εμπόρους που στοχευμένα ανακατασκεύασαν τους μπαρουτόμυλους και προμήθευσαν με βόλια τους Αγωνιστές, δασκάλους του Γένους που εκτός των άλλων ίδρυσαν στη Δημητσάνα τη Σχολή και τη Βιβλιοθήκη της, το πρώτο οργανωμένο σχολείο στην Πελοπόννησο και πολλούς ανώνυμους που δούλευαν συντονισμένα για το καλό του Γένους. Η καλλιέργεια και ο πολιτισμός των Δημητσανιτών αποτυπώθηκαν και στην αρχιτεκτονική της πόλης τους, που είναι ορατή έως σήμερα. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Δημητσανίτες διεξήγαγαν μεγάλο εθνικό και θρησκευτικό αγώνα με όπλα: το Ευαγγέλιο, την παιδεία και το διπλωματικό χειρισμό της εξουσίας, όπως τα δίδαξε ο ιδρυτής της μονής και παραδοσιακά τους τα πρόσφερε η μονή Φιλοσόφου.
Λέξεις-κλειδιά:
μονή, Φιλοσόφου, εκπαίδευση, Δημητσάνα, Αρκαδία, Λαμπαρδόπουλος
