Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ανδρεάδου Ιωάννα, Καθηγήτρια Τμήματος Φαρμακευτικής Αθηνών ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σκοπός: Η μεθοτρεξάτη (MTX) είναι ένας αντιμεταβολίτης που χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπευτική με δύο διαφορετικές χρήσεις. Σε χαμηλή δόση χορηγείται ως ανοσοτροποποιητικός παράγοντας για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (DMARD) ή άλλων αυτοάνοσων διαταραχών, ενώ σε υψηλή δόση ως αντικαρκινική θεραπεία. Ωστόσο, η χορήγηση της MTX σε χαμηλή αλλά και σε υψηλή δόση έχει συσχετισθεί με διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις περιορίζουν τη χρήση της, μεταξύ των οποίων είναι η ηπατική και η νεφρική δυσλειτουργία. Επειδή η ΜΤΧ έχει σημαντική συνεισφορά και αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των προαναφερθέντων ασθενειών, κρίνεται σημαντική η μελέτη και εύρεση ουσιών, οι οποίες θα μπορέσουν να μειώσουν αυτές τις ανεπιθύμητες ενέργειες και να καθιστούν την θεραπεία με την ΜΤΧ πιο ασφαλή. Αυτό το ρόλο θα μπορούσε πιθανώς να διαδραματίσει μια φλαβονόλη απομονωμένη από το φυτό Ampelopsis grossedentata, οικογένεια Vitaceae, η διυδρομυρισετίνη (DHM). Στην παρούσα εργασία, μελετήσαμε την πιθανή ηπατοπροστατευτική και νεφροπροστατευτική δράση της DHM σε μύες στους οποίους χορηγήθηκε ΜΤΧ, και διερευνήσαμε τον μηχανισμό με τον οποίο επιτυγχάνονται οι προστατευτικές αυτές δράσεις.
Μέθοδοι: Πραγματοποιήθηκε χορήγηση ΜΤΧ ενδοπεριτοναϊκά (ΙP) σε μύες τριών διαφορετικών στελεχών (C57Bl6, BALBc, 129/Sv), ώστε να βρεθεί το κατάλληλο πειραματικό μοντέλο ηπατοτοξικότητας της ΜΤΧ μέσω αξιολόγησης των δεικτών ηπατικής λειτουργίας ασπαρτική και αλανινική αμινοτρανσφεράση. Στη συνέχεια, μύες 129/Sv τυχαιοποιήθηκαν σε 6 ομάδες και έλαβαν είτε MTX άπαξ είτε DHM από του στόματος για 5 ημέρες είτε και τον συνδυασμό ΜΤΧ και DHM. Με το πέρας των χορηγήσεων έγινε αιμοληψία για τον προσδιορισμό δεικτών ηπατικής και νεφρικής βλάβης και αιματικής τοξικότητας στο πλάσμα. Τέλος, τα ζώα ευθανατώθηκαν για την παραλαβή του ήπατος και του νεφρού, προς ιστολογική αξιολόγηση και ανάλυση των υποκείμενων μηχανισμών τοξικότητας της MTX και προστασίας της DHM.
Αποτελέσματα: Στο πλάσμα των ζώων βρέθηκαν αυξημένα επίπεδα τρανσαμινασών, κρεατινίνης και πρωτεϊνικών καρβονυλίων, υποδηλώνοντας πιθανή βλάβη στο ήπαρ και αυξημένο οξειδωτικό στρες. Η ιστολογική αξιολόγηση των οργάνων, ωστόσο, δεν έδειξε σημαντικές βλάβες. Όσον αφορά τον υποκείμενο μηχανισμό στο ήπαρ, η MTX φαίνεται ότι επάγει βλάβη μέσω μηχανισμών της απόπτωσης και της φλεγμονής. Η DHM περιορίζει τη φλεγμονή μέσω μείωσης της έκφρασης του TNF-a , του p-STAT3 και του p- NF-Kb, καθώς και της iNOS. Παράλληλα, η DHM παρεμβαίνει και στο αποπτωτικό μονοπάτι, καθώς αναστρέφει τα αυξημένα επίπεδα της αποπτωτικής πρωτεΐνης BAX και τα μειωμένα επίπεδα της αντιαποπτωτικής πρωτεΐνης Bcl-xL που παρατηρούνται μετά από χορήγηση της ΜΤΧ. Στους νεφρούς, η επιβλαβής δράση της MTX βασίζεται περισσότερο στη φλεγμονή, και λιγότερο στο οξειδωτικό στρες και την απόπτωση. Στους συσχετιζόμενους με την φλεγμονή δείκτες, η DHM μειώνει τη φωσφορυλίωση του STAT3 και του NF-Kb καθώς και την έκφραση της IL-6. Τέλος, η DHM παρουσιάζει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, καθώς επαναφέρει τα επίπεδα των πρωτεϊνικών καρβονυλίων που αυξάνονται υπό την επίδραση της MTX τόσο στο ήπαρ όσο και στους νεφρούς.
Συμπεράσματα: Η DHM έχει προστατευτική δράση έναντι της επαγόμενης από την ΜΤΧ ηπατοτοξικότητας και της νεφροτοξικότητας που μεσολαβείτε από τη μείωση της φλεγμονής και της απόπτωσης ενώ περιλαμβάνει και αντιοξειδωτικές επιδράσεις.
Λέξεις-κλειδιά:
μεθοτρεξάτη, διυδρομυρισετίνη, ηπατοτοξικότητα, νεφροτοξικότητα, οξειδωτικό στρες, φλεγμονή, OATP1B1 μεταφορείς
