Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Bασιλική-Αναστασία Σύψα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Άγγελος Χατζάκης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ευαγγελία Σαμόλη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασιλική Μπενέτου, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γιώτα Τουλούμη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Δημήτριος Παρασκευής, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Νίκος Δεμίρης, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Το 2011-2013 καταγράφηκε επιδημία HIV λοίμωξης στον πληθυσμό των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Αθήνα. Για τον περιορισμό της μετάδοσης αυξήθηκε η κάλυψη προγραμμάτων μείωσης της βλάβης και πραγματοποιήθηκε ένα πρόγραμμα με στόχο την προσέλκυση μεγάλου αριθμού ΧΕΝ για έλεγχο HIV, συμβουλευτική και διασύνδεση σε αντιρετροϊκή θεραπεία (πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ).
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της επιδημίας HIV στους ΧΕΝ στην Αθήνα (διαχρονική πορεία επίπτωσης και επιπολασμού, αθροιστικός αριθμός μολύνσεων, βασικός αριθμός αναπαραγωγής R0) και η αποτίμηση της επίδρασης του προγράμματος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ και άλλων παρεμβάσεων στην μείωση της επίπτωσης του HIV στον πληθυσμό των ΧΕΝ.
Μέθοδος: Προσομοιώθηκε η επιδημία στους ΧΕΝ της Αθήνας με χρήση μαθηματικού ντετερμινιστικού μοντέλου μετάδοσης του ιού HIV. Το μοντέλο διαιρεί τον πληθυσμό των ΧΕΝ σε χαμηλού και υψηλού κινδύνου ανάλογα με την συχνότητα ενδοφλέβιας χρήσης, ενσωματώνει την επίδραση των προγραμμάτων διανομής συρίγγων και την αντιρετροϊκή θεραπεία, ενώ επιτρέπει την μετακίνηση των ΧΕΝ από την κατηγορία υψηλού στην κατηγορία χαμηλού κινδύνου. Κατά τη διάρκεια του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, καταγράφηκε μείωση της συχνότητας της ενδοφλέβιας χρήσης, αυξημένη κάλυψη των προγραμμάτων υποκατάστασης με οπιοειδή και αύξηση στη διασύνδεση σε αντιρετροϊκή θεραπεία. Προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδραση των παρεμβάσεων, αξιολογήθηκαν δύο σενάρια: (1) το Βασικό Σενάριο όπου η κάλυψη των προγραμμάτων μείωσης των βλάβης, τα ποσοστά ένταξης σε αντιρετροϊκή θεραπεία καθώς και της καθημερινής ενέσιμης χρήσης θεωρήθηκαν σταθερά στα επίπεδα των αρχών του 2012, πριν την ευρεία εφαρμογή των παρεμβάσεων, και (2) το Σενάριο Παρέμβασης στο οποίο λαμβάνεται υπόψη η αύξηση στα επίπεδα κάλυψης των προγραμμάτων διανομής συρίγγων και της διασύνδεσης σε αντιρετροϊκή θεραπεία καθώς και η μείωση των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου μέσω της κλιμάκωση των προγραμμάτων υποκατάστασης σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού. Το μοντέλο εφαρμόστηκε σε υπάρχοντα δεδομένα επιπολασμού HIV στους ΧΕΝ για να εκτιμηθούν οι παράμετροί του. Στη συνέχεια, λήφθηκαν εκτιμήσεις του βασικού και ενεργού αριθμός αναπαραγωγής, της διαχρονικής πορείας της επίπτωσης HIV, του επιπολασμού και του αθροιστικού αριθμού μολύνσεων HIV κάτω από τα δύο σενάρια. Για κάθε σενάριο πραγματοποιήθηκαν 1000 προσομοιώσεις και ελήφθησαν τα 2,5 και 97,5 εκατοστημόρια των προσομοιώσεων (95% CrI).
Αποτελέσματα: O βασικός αριθμός αναπαραγωγής στην αρχή της επιδημίας εκτιμήθηκε ίσος 0,50 (95% CrI: 0,46, 0,55) και 5,00 (95% CrI: 4,56, 5,50) για την κατηγορία ΧΕΝ χαμηλού και υψηλού κινδύνου, αντίστοιχα. H επίπτωση HIV (95% CrI) αυξήθηκε από 0,073 (0,072, 0,073) νέες περιπτώσεις/100 ανθρωποέτη το 2009 σε 11,0 νέες περιπτώσεις/100 ανθρωποέτη (95% CrI: 6,8, 16,1) τον Ιανουάριο 2012, οπότε και κορυφώθηκε. Κάτω από το Σενάριο Παρέμβασης, η επίπτωση μειώθηκε στο τέλος του 2013 στις 1,23 νέες περιπτώσεις ανά 100 PY (95% CrI: 0,84, 1,90) (έναντι 5,40 νέες μολύνσεις/100 PY (95% CrI: 4,39, 6,57) στο Βασικό Σενάριο). H εκτιμώμενη μείωση της επίπτωσης είναι σε συμφωνία με εμπειρικά δεδομένα από ορομετατροπές που καταγράφηκαν στον πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Απουσία παρεμβάσεων, ο επιπολασμός ΗIV θα προσέγγιζε το 20,4% (95% CrI: 16,9-23,6), δηλαδή περίπου 22% υψηλότερος σε σύγκριση με την αντίστοιχη εκτίμηση που προκύπτει στο Σενάριο Παρέμβασης (16,8% (95% CrI: 11,2%, 23,0%)). Eκτιμάται ότι το 2012-2013 αποφεύχθηκε το 31,4% των περιπτώσεων HIV, σε σχέση με το Βασικό Σενάριο λόγω των παρεμβάσεων που εφαρμόστηκαν (392 μολύνσεις).
Συμπεράσματα: Η εφαρμογή των μαθηματικών μοντέλων έκανε δυνατή την ανασύνθεση την διαχρονικής πορείας της επιδημίας και την εκτίμηση σημαντικών μεγεθών (π.χ. κορύφωση της επίπτωσης HIV) που δεν θα μπορούσαν να ληφθούν διαφορετικά. Επιπλέον, επέτρεψε να αποτιμηθεί ο αντίκτυπος των παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν για τον περιορισμό της μετάδοσης δεδομένου ότι δεν είναι εφικτό να εφαρμοστούν άλλοι σχεδιασμοί, όπως οι τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, για την αξιολόγηση παρεμβάσεων δημόσιας υγείας εν μέσω μίας εξελισσόμενης επιδημίας. Η παρούσα ανάλυση επιβεβαιώνει το γεγονός ότι, απουσία των παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν, ο επιπολασμός και η επίπτωση της HIV λοίμωξης θα έφτανε σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. Το παράδειγμα της επιδημίας HIV στην Aθήνα υπογραμμίζει τη σημασία των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης υψηλής κάλυψης και των παρεμβάσεων στην κοινότητα που προσεγγίζουν ταχέως ΧΕΝ υψηλού κινδύνου (ενεργοί χρήστες, άστεγοι, μη συνδεδεμένοι σε άλλες υπηρεσίες). Τα αποτελέσματα αυτά είναι πολύ σημαντικά δεδομένων των πολλαπλών επιδημιών HIV λοίμωξης που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια στους ΧΕΝ σε όλο τον κόσμο και την Ελλάδα.
