Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Πατηράκη Ελισάβετ, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Κατσαραγάκης Στυλιανός, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Καλαφάτη Μαρία, ΕΔΙΠ, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η διαδικασία του θανάτου απασχολεί έντονα την σύγχρονη κοινωνία. Στις υπηρεσίες υγείας και ειδικότερα στις μονάδες παροχής της Ανακουφιστικής Φροντίδας(ΑΦ) υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την εξασφάλιση του καλού θανάτου. Οι αντιλήψεις των αποδεκτών και των παρόχων ΑΦ ποικίλουν και δεν υπάρχει ένας αποδεκτός ορισμός για την έννοια του καλού θανάτου.
Σκοπός: Σκοπός αυτής της βιβλιογραφικής ανασκόπησης ήταν η διερεύνηση των αντιλήψεων των ασθενών, των πενθούντων (ή μη) μελών οικογενείας και των λειτουργών υγείας σε περιβάλλοντα παροχής ΑΦ για την έννοια του καλού θανάτου, καθώς και ποιες είναι οι συνιστώσες αυτού.
Υλικό και Μέθοδος: Η αναζήτηση έγινε σε δυο ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, PubMed και Scopus χρησιμοποιώντας λέξεις κλειδιά. Τα άρθρα ήταν γραμμένα στην αγγλική γλώσσα, σε πλήρες κείμενο και παρείχαν ποιοτικά ή ποσοτικά δεδομένα για την έννοια του καλού θανάτου ως κύριο στόχο ή αποτέλεσμα της μελέτης. Τέθηκε δεκαπενταετής χρονικός περιορισμός δημοσίευσης των άρθρων, λόγω ότι η εμπειρική έρευνα σχετικά με την έννοια του καλού θανάτου και την ανακουφιστική φροντίδα ξεκίνησε πριν λίγες δεκαετίες. Η αναζήτηση έγινε από τον Ιούνιο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Αναγνωρίστηκαν 212 τίτλοι και περιλήψεις, αφαιρέθηκαν τα διπλότυπα και οι μελέτες που ήταν μη σχετικές με το θέμα, ενώ επιλέχθηκαν 51 για έλεγχο του πλήρους κειμένου. Τελικώς έγινε επιλογή 13 μελετών προς συμπερίληψη.
Αποτελέσματα: Συνολικά επιλέχτηκαν 13 μελέτες προς ανάλυση που εμφανίζουν μεγάλη ανομοιογένεια στο μελετώμενο πληθυσμό, οι περισσότερες των οποίων αφορούσαν ογκολογικούς ασθενείς, εκτός από μια που αφορούσε ασθενείς με άνοια. Οι συμμετέχοντες ήταν ενήλικοι ασθενείς με καρκίνο, παιδιά με καρκίνο, πενθούντα μέλη οικογενειών και από τους δύο πληθυσμούς ασθενών, ιατροί και άλλοι επαγγελματίες υγείας που παρείχαν ΑΦ. Από αυτές τις μελέτες αναδείχτηκε ότι οι αντιλήψεις των συμμετεχόντων για τον καλό θάνατο εντοπίζονται σε κάποια βασικά χαρακτηριστικά. Ο θάνατος ο οποίος είναι
απαλλαγμένος από τον πόνο και την ταλαιπωρία, την ψυχολογική και πνευματική δυσφορία και σέβεται την αυτονομία του αρρώστου, τις επιθυμίες, τα πολιτιστικά και ηθικά πρότυπα του ασθενούς, είναι εκείνος που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «καλός θάνατος». Τα αποτελέσματα των μελετών παρουσιάζουν και διαφορές μεταξύ των ενηλίκων και των παιδιών, διότι τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια του καλού θανάτου. Οι περισσότερες μελέτες κάνουν σύσταση για περαιτέρω έρευνα των αντιλήψεων του καλού θανάτου από την πλευρά κυρίως των ασθενών, οι οποίοι μπορούν να περιγράψουν καλύτερα από τον καθένα, τον τρόπο φροντίδας που επιθυμούν στο τέλος της ζωής τους. Επιπλέον, οι μελέτες που ασχολήθηκαν με τις αντιλήψεις των πενθούντων μελών, κάνουν λόγο για τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι πάροχοι της ΑΦ στη διαμόρφωση αυτών των πεποιθήσεων σχετικά με το τέλος της ζωής.
Συμπεράσματα: Η ποιότητα φροντίδας στο τέλος της ζωής των ατόμων με μια απειλητική για τη ζωή τους ασθένεια καθώς και των οικογενειών τους συνδέονται με την έννοια του καλού θανάτου. Οι αντιλήψεις που συνδέονται με την επίτευξη ενός καλού θανάτου είναι μια προσωπική εμπειρία, η οποία καθορίζεται από αρκετούς παράγοντες. Αναγνωρίζεται η περιορισμένη διερεύνηση των αντιλήψεων για τον καλό θάνατο τόσο των αποδεκτών όσο και των παρόχων ΑΦ. Επίσης, υπάρχει έλλειψη επικυρωμένων και αξιόπιστων εργαλείων για την αξιολόγηση της ποιότητας θανάτου. Η διεπιστημονική ομάδα υγείας καλείται να εξετάζει σε βάθος τις αντιλήψεις των ασθενών, ζητώντας από τους ίδιους να περιγράψουν τον καλό θάνατο. Τα συστήματα υγείας οφείλουν να κατανοήσουν και να στοχεύσουν στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών και φροντίδας στο τέλος της ζωής, με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες και προτιμήσεις των ασθενών και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Κρίνεται αναγκαία η πραγματοποίηση περισσότερων μελετών διερεύνησης του τρόπου φροντίδας που επιθυμούν οι ασθενείς, καθώς πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους.
Λέξεις κλειδιά: Καλός θάνατος, Ανακουφιστική Φροντίδα, Φροντίδα στο τέλος της ζωής.
