Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Βασταρδή Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Σηφακάκης Ιωσήφ, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Χαλαζωνίτης Δημήτριος, Καθηγητής, Τμήμα Οδοντιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Τα εξωστοματικά μηχανήματα αυχενικής έλξης χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην ορθοδοντική πράξη, ιδίως για τη θεραπεία ασθενών με ΙΙη Τάξη κατά Angle, με σκοπό τον περιορισμό της αύξησης της άνω γνάθου, καθώς και την προς τα άπω μετακίνηση των πρώτων μόνιμων γομφίων της άνω γνάθου. Ποικίλοι παράγοντες αναφέρεται ότι επηρεάζουν το επίπεδο συνεργασίας του ασθενούς, όπως η σχέση του με το θεράποντα, η διασαφήνιση των στόχων της θεραπείας από τον ορθοδοντικό και η κατανόησή τους από τον ασθενή, η ηλικία και το φύλο του ασθενούς. Η έλλειψη μιας αντικειμενικής μεθόδου μέτρησης των πραγματικών ωρών χρήσης του εξωστοματικού μηχανήματος καθιστά αδύνατη την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του σε σχέση με τις ώρες που εφαρμόζεται ημερησίως. Στο παρελθόν, ποικίλες μέθοδοι και συσκευές χρησιμοποιήθηκαν σε μια προσπάθεια προσδιορισμού και αντικειμενικής εκτίμησης του επιπέδου συνεργασίας των ασθενών, παρ’ όλα αυτά, το αυξημένο μέγεθος των συσκευών αυτών καθώς και η μειωμένη ακρίβεια και αξιοπιστία των μετρήσεων που παρείχαν, οδήγησαν στο να απορριφθούν από κλινική πράξη και έρευνα. Πρόσφατες έρευνες οδήγησαν στην κατασκευή ηλεκτρονικών μικροαισθητήρων, οι οποίοι καταγράφουν θερμοκρασία περιβάλλοντος (στόματος, δωματίου κλπ.) και παρέχουν έτσι τη δυνατότητα μέτρησης των πραγματικών ωρών χρήσης του μηχανήματος από τον ασθενή. Ειδικά, ο μικροαισθητήρας Theramon®, έχει αποδειχθεί ότι πλεονεκτεί σε σχέση με άλλους μικροαισθητήρες που υπάρχουν στην αγορά λόγω του μικρότερου μεγέθους του και μεγαλύτερης συχνότητας των μετρήσεων που καταγράφει. Έτσι με τη χρήση του μικροαισθητήρα Theramon® καθίσταται πλέον δυνατή η αντικειμενική μέτρηση και αξιολόγηση της συνεργασίας των ασθενών, αναφορικά με τις ημερήσιες ώρες εφαρμογής του εξωστοματικού μηχανήματος. Πρωταρχικός σκοπός αυτής της κλινικής μελέτης ήταν η μέτρηση της αποτελεσματικότητας του εξωστοματικού μηχανήματος αυχενικής έλξης για την προς τα άπω μετακίνηση των πρώτων μόνιμων γομφίων της άνω γνάθου ανάλογα με τις πραγματικές ώρες χρήσης του μηχανήματος από τον ασθενή.
Το δείγμα της έρευνας αυτής αποτέλεσαν οι ασθενείς που προσέρχονταν για ορθοδοντική θεραπεία στη μεταπτυχιακή κλινική του εργαστηρίου Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και έχρηζαν θεραπείας με εξωστοματικό μηχάνημα αυχενικής έλξης. Τα κριτήρια επιλογής ασθενών ήταν να είναι ασθενείς Καυκάσιας φυλής οι οποίοι δεν έχουν λάβει ορθοδοντική θεραπεία στο παρελθόν, δεν παρουσιάζουν σύνδρομο ή/και σχιστίες, είναι
8
ηλικίας 9-15 ετών, έχουν συγκλεισιακή ανωμαλία ΙΙης Τάξης κατά Angle (σχέση πρώτων μόνιμων γομφίων άνω και κάτω γνάθου ≥ φύμα-φύμα) και το σχέδιο θεραπείας τους περιελάβανε την εφαρμογή εξωστοματικού μηχανήματος αυχενικής έλξης χωρίς άλλα ακίνητα ή κινητά ορθοδοντικά μηχανήματα που θα ήταν δυνατό να μεταβάλλουν τη θέση των πρώτων μόνιμων γομφίων της άνω γνάθου, πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου παρακολούθησης. Στους ασθενείς δόθηκε εντολή να φοράνε το εξωστοματικό τους για τουλάχιστον 12ώρες ημερησίως και ένας μικροαισθητήρας TheraMon® τοποθετήθηκε στην αυχενική ταινία του μηχανήματος με σκοπό την αντικειμενική καταγραφή των ωρών χρήσης του μηχανήματος. Για να μετρήσουμε την μετακίνηση των άνω 1ων μόνιμων γομφίων χρησιμοποιήσαμε και αλληλεπιθέσαμε τα τρισδιάστατα ψηφιακά εκμαγεία της άνω γνάθου που δημιουργήθηκαν με τον ενδοστοματικό σαρωτή (3D scanner) iTero πριν και μετά τη χρήση του εξωστοματικού μηχανήματος. Η αλληλεπίθεση και ο υπολογισμός της μετατόπισης και της στροφής των γομφίων κατά μήκος και γύρω από τους άξονες X,Y,Z έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού προγράμματος Viewbox4 (dHal Software, Kifissia, Greece).
Η αξιοπιστία του ίδιου του εξεταστή αλλά και μεταξύ των εξεταστών (intra- & inter-examiner reliability) αξιολογήθηκε με την ανάλυση Bland Altman. Ένα γραμμικό μοντέλο (General Linear Model) χρησιμοποιήθηκε για να αξιολογήσει την επίδραση της κάθε ανεξάρτητης μεταβλητής (φύλο, ηλικία, στάδιο κατά Nolla, κατάσταση ανατολής 2ου άνω γομφίου, ώρες χρήσης της συσκευής) στην άπω μετακίνηση του γομφίου στο οπισθο-πρόσθιο επίπεδο καθώς και την άπω απόκλιση και την άπω στροφή του γύρω από τον κατακόρυφο άξονα του δοντιού. Το επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε σε α=0.05 και όλες οι δοκιμές εκτελέστηκαν με το IBM SPSS® Statistics έκδοση 26.
Η μέση διάρκεια θεραπείας ήταν 130 ημέρες και ο μέσος συνολικός χρόνος χρήσης του μηχανήματος 55 ημέρες, που σημαίνει 10.1ώρες ανά ημέρα. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, η άπω μετακίνηση του γομφίου ήταν κατά μέσο όρο 1.75χιλ αλλά με μεγάλη μεταβλητότητα, με ελάχιστο λιγότερο από 0.2χιλ και μέγιστο περισσότερο από 4.5χιλ. Η άπω απόκλιση και άπω στροφή ήταν κατά μέσο όρο 5 μοίρες. Η συνολική διάρκεια εφαρμογής του εξωστοματικού είχε ισχυρή συσχέτιση με την άπω μετακίνηση του γομφίου (r-squared 0.32, P < 0.002), την άπω απόκλιση (r-squared 0.27, P < 0.01) και την άπω στροφή του (r-squared 0.20, P < 0.05).
Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι η άπω μετακίνηση του γομφίου επηρεάζεται ισχυρά από τις συνολικές ώρες χρήσης του μηχανήματος και ο παράγοντας της συνεργασίας είναι
9
καθοριστικός για την επιλογή του κατάλληλου σχεδίου θεραπείας και την επίτευξη κλινικού αποτελέσματος. Η χρήση του μηχανήματος ανά ημέρα ήταν ασθενέστερος παράγοντας συσχέτισης όσον αφορά στην επίτευξη του θεραπευτικού αποτελέσματος.
