Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μαρία (Μάρλεν) Μούλιου, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Ευρυδίκη Κεφαλίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Δημήτρης Πλάντζος, Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Ιάνθη Ασημακοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Ε.Κ.Π.Α.
Παναγιώτα Πάντζου, Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτισμικής Κληρονομιάς: Διαχείριση και Προβολή, Πανεπιστήμιο Πατρών
Χρήστος Ζαφειρόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και Σύγχρονες
οπτικοποιήσεις της αρχαιότητας, Πανεπιστήμιο Πατρών
Αλεξάνδρα Μπούνια, Καθηγήτρια Μουσειολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη θέτει τρεις στόχους: τη συγκριτική μελέτη αντιπροσωπευτικών
παραδειγμάτων εκθέσεων αγγειογραφίας σε αρχαιολογικά μουσεία, τη διερεύνηση των
παραγόντων που διαμορφώνουν την εμπειρία των επισκεπτών, και τη συγκριτική εξέταση της εμπειρίας επισκεπτών στην πρόσληψη της αρχαίας ελληνικής τέχνης της αγγειογραφίας. Απώτερος σκοπός της μελέτης είναι να διαπιστώσει κατά πόσον η τέχνη της αγγειογραφίας μέσω της μουσειακής πράξης λειτουργεί ως φορέας γνώσης και μετάδοσης πληροφοριών για όψεις του αρχαίου κόσμου. Για τους παραπάνω στόχους επιλέχθηκαν περιπτώσεις μόνιμων εκθέσεων σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού με κριτήρια να είναι μουσεία διαφορετικής κατηγορίας και συλλογής και να παρουσιάζουν ομοιότητες αλλά και διαφορές ως προς την παρουσίαση της συλλογής αγγείων, καθώς και ένα παράδειγμα περιοδικής έκθεσης όπου τα αγγεία διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην διαπραγμάτευση του θέματος της έκθεσης. Συγκεκριμένα, τις μελέτες περίπτωσης αποτέλεσαν η μόνιμη έκθεση αρχαίων ελληνικών αγγείων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, η μόνιμη έκθεση Σκηνές
από την Καθημερινή Ζωή στην Αρχαιότητα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, οι μόνιμες
εκθέσεις αγγείων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας και το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, και, τέλος, η περιοδική έκθεση Troy: myth and reality που πραγματοποιήθηκε στο Βρετανικό Μουσείο από 21/10/2019 έως 8/05/2020. Με βάση τους στόχους τέθηκαν δύο ερευνητικά ερωτήματα. Πρώτον, ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αντιπροσωπευτικών παραδειγμάτων εκθέσεων αγγείων σε αρχαιολογικά μουσεία; Δεύτερον, ποιοι είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν την εμπειρία του επισκέπτη και σε ποιον βαθμό το επιτυγχάνουν; Για την απάντηση των ερωτημάτων αυτών πραγματοποιήθηκε αρχικά βιβλιογραφική έρευνα, προκειμένου να εξεταστεί ο τρόπος ερμηνείας της τέχνης της αγγειογραφίας, αλλά και των μουσειακών πρακτικών ώστε να κατανοηθούν οι ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου αρχαιολογικού καταλοίπου. Σε θεωρητικό επίπεδο αναζητήθηκαν αρχικά οι προσεγγίσεις και οι θεωρίες που διατυπώθηκαν για την προσέγγιση και ερμηνεία της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας από τον 13ο έως τις μέρες μας. Στη θεωρητική προσέγγιση κρίθηκε σκόπιμο να εξεταστούν και θεωρίες από τον χώρο των νευροεπιστημών, της
φυσιολογίας της όρασης, και της οπτικής αντίληψης.
Για την εξέταση των επιλεγμένων μουσειακών παραδειγμάτων επιλέχθηκε το μοντέλο
ανάλυσης εκθέσεων των F. Monti και S. Keene Museums and Silent Objects: Designing
Effective Exhibitions (2013) διότι διευκολύνει τη σύγκριση των διαφορετικών προσεγγίσεων στην παρουσίαση των εκθεμάτων. Το μοντέλο προσαρμόστηκε στους στόχους της παρούσας έρευνας και τα χαρακτηριστικά των αρχαιολογικών μουσείων, καθώς και τη σχετική με αυτά βιβλιογραφία. Ειδικότερα, οι εκθέσεις εξετάζονται μέσα από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής, της συντακτικής θεωρίας του χώρου, του σχεδιασμού, της αισθητικής και της χρηστικότητας, της μουσειολογίας (βιογραφία των αντικειμένων, εμβληματικά αντικείμενα, επίπεδα ερμηνείας), τη χρήση νέων τεχνολογιών εντός και εκτός της έκθεσης, και του εκπαιδευτικού ρόλου της έκθεσης.
Για την ανάλυση και συγκριτική μελέτη τόσο των απόψεων των επιμελητών των
μουσείων όσο και της εμπειρίας των επισκεπτών πραγματοποιήθηκαν, βάσει ερωτηματολογίων που σχεδιάστηκαν για αυτήν την έρευνα, ημιδομημένες συνεντεύξεις με επιμελητές και υπευθύνους των επιλεγμένων μουσείων, καθώς και έρευνα κοινού στην μόνιμη έκθεση της Συλλογής Αγγείων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, και διαδικτυακή έρευνα κοινού στην περιοδική έκθεση Troy: myth and reality.
Η έρευνα μέσα από την εξέταση των παραδειγμάτων και τα αποτελέσματα της έρευνας
κοινού καταλήγει σε ορισμένα συμπεράσματα βάσει των οποίων διατυπώνονται προτάσεις για την βελτίωση των εκθέσεων της τέχνης της αγγειογραφίας και των ερμηνευτικών μέσων με στόχο την εναρμόνιση τους με τις σύγχρονες μουσειολογικές τάσεις και την ψηφιακή πραγματικότητα, την προσέλκυση επισκεπτών και την αναβάθμιση της εμπειρίας τους εντός και εκτός μουσείου
