Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μαρία Τσολιά, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασιλική Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ευθυμία Πετεινάκη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Γεωργία Τζανακάκη, Καθηγήτρια, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Αθανάσιος Μίχος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασιλική Σπούλου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αλεξάνδρα Σολδάτου, Αν. Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Ο μικροοργανισμός Streptococcus pneumoniae (πνευμονιόκοκκος) είναι ένα από τα πιο συχνά και κοινά παθογόνα μικρόβια. Συνολικά κάθε χρόνο 1,6 εκατ. άνθρωποι στον κόσμο πεθαίνουν από ασθένειες που προκαλούνται από τον πνευμονιόκοκκο, από τους οποίους περίπου 700.000-1.000.000 είναι παιδιά κάτω των 5 ετών. Υψηλού κινδύνου για πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις θεωρούνται τα παιδιά κάτω των 5 ετών, τα άτομα τρίτης ηλικίας, καθώς και αυτά με ανοσιακό έλλειμμα.
Πρόκειται για ένα Gram+ βακτήριο, που προκαλεί ένα ευρύ φάσμα κλινικών συμπτωμάτων, λόγω της άμεσης επέκτασης από το ρινοφάρυγγα ή της αιματογενούς διασποράς του. Η μετάδοση γίνεται μόνο από άνθρωπο σε άνθρωπο, με σταγονίδια κατά την ομιλία, το βήχα και τον πταρμό ή αυτοενοφθαλμισμό.
Ο πνευμονιόκοκκος ευθύνεται για μια ποικιλία λοιμώξεων: διεισδυτικές, όπως βακτηριαιμία, σηψαιμία, μηνιγγίτιδα και τις πιο συχνές και κλινικά ηπιότερες μη διεισδυτικές, οξεία μέση ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα και φαρυγγοαμυγδαλίτιδα.
Η λοιμογόνος δύναμη του βακτηρίου αποδίδεται στην αντιγονική δομή των πολυσακχαριτών της κάψας του, με βάση την οποία, χωρίζεται σε περίπου 100 διαφορετικούς ορότυπους.
Η αυξημένη συχνότητα και η ιδιαίτερη βαρύτητα των διεισδυτικών και μη πνευμονιοκοκκικών νόσων αποτελούν τους κυριότερους λόγους για τους οποίους η επιδημιολογική επιτήρηση των παθογόνων οροτύπων κρίνεται επιβεβλημένη. Ο εμβολιασμός είναι σημαντικός όχι μόνο για λόγους πρόληψης, αλλά και λόγω της συνεχούς αυξανόμενης αντοχής στην πενικιλίνη. Το 13-δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο (PCV-13) περιλαμβάνει τους ορότυπους του 7-δύναμου εμβολίου (4, 9V, 19F, 14, 23F, 18C, 6B) και επιπρόσθετα τους ορότυπους 1, 5, 7, 19Α, 3, 6Α.
Όπως γίνεται άμεσα αντιληπτό, αυτά τα εμβόλια καλύπτουν μόνο μερικούς ορότυπους και δεν είναι σε θέση να προστατεύσουν από τους ορότυπους που δεν υπάρχουν στο εμβόλιο ή από στελέχη που δεν εκφράζουν καψιδικό αντιγόνο. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε ταχεία αύξηση των μη εμβολιακών οροτύπων, κάποιοι από τους οποίους είναι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά. Ως εκ τούτου, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την ανάπτυξη νέων και αποτελεσματικών εμβολίων για τον πνευμονιόκοκκο, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα ορότυπων.
Από τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι η έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση και τυποποίηση του πνευμονιοκόκκου ως προς τους οροτύπους του, είναι κριτικής σημασίας. Εργαλεία για αναγνώριση του μικροοργανισμού αποτελούν η κλασσική καλλιέργεια, οι βιοχημικές μέθοδοι (δοκιμασία ευαισθησίας στην οπτοχίνη, διαλυτότητα στα χολικά άλατα κτλ.) και η τυποποίηση. Τα τελευταία χρόνια οι μοριακές τεχνικές έφεραν μια πραγματική επανάσταση καθότι γίνεται δυνατή η ανίχνευση του μικροοργανισμού. Η εφαρμογή μοριακών μεθόδων (PCR) είναι ζωτικής σημασίας, στον επιτυχή εντοπισμό των μικροοργανισμών που προκαλούν λοιμώξεις, σε ένα σημαντικό ποσοστό των κλινικών δειγμάτων με αρνητική καλλιέργεια. Η ακριβής διάγνωση και η αναγνώριση του παθογόνου είναι σημαντική για την αντιμετώπιση του ασθενή και τη στοχευμένη αντιμικροβιακή θεραπεία. Προηγούμενη θεραπεία με αντιβιοτικά μπορεί, εν μέρει, να ευθύνεται για την παρατηρούμενη χαμηλή αποτελεσματικότητα των καλλιεργειών στην ανίχνευση του παθογόνου μικροοργανισμού.
Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν αφ’ ενός μεν η δημιουργία μιας τεχνικής που στηρίζεται στις μεθόδους της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και της αλληλούχισης γενετικού υλικού (Sequencing), και η οποία να έχει τη δυνατότητα ανίχνευσης των οροτύπων του μικροοργανισμού Streptococcus pneumonie τόσο σε στελέχη όσο και σε βιολογικά υλικά – όπου η καλλιέργεια και απομόνωση του μικροοργανισμού δεν είναι εύκολη, αφ’ ετέρου, η επιδημιολογική διερεύνηση των οροτύπων του Streptococcus pneumonie που προκαλούν τις διάφορες λοιμώξεις και αν αυτοί οι ορότυποι έχουν αλλάξει με τη πάροδο των ετών.
Αναπτύχθηκε μια νέα μέθοδος - CST, που διαμορφώθηκε σε δύο στάδια αντιδράσεων, και η οποία φάνηκε ότι έχει εξαιρετική απόδοση σε μια πληθώρα βιολογικών υλικών που εφαρμόστηκε.
Με τη νέα μέθοδο, το ποσοστό των τυποποιημένων δειγμάτων ανήλθε στο 92,8% από περίπου 50% που ήταν πριν την εφαρμογή της νέας μεθόδου. Επίσης με την ολοκλήρωση της τυποποίησης των μη-τυποποιημένων δειγμάτων κατέστη δυνατή η αναδρομική μελέτη των οροτύπων Streptococcus pneumoniae στην Ελλάδα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, από το 2010, μετά την εισαγωγή του εμβολίου PCV-13, εώς το 2020.
Λέξεις-κλειδιά:
Πνευμονιόκοκκος, Τυποποίηση, Επιδημιολογική επιτήρηση, Ορότυποι, Εμβόλια
