Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ευαγγελία Χαρμανδάρη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Χρούσος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Μανιός, Καθηγητής, Σχολή Επιστημών Υγείας και Αγωγής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Γεώργιος Μαστοράκος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Τσίγκος, Καθηγητής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Φλώρα Μπακοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Κύρου, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η υπερβαρότητα και η παχυσαρκία στην παιδική και εφηβική ηλικία αποτελούν ένα από τα κυριότερα προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα, και οδηγούν σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα στην ενήλικη ζωή. Η ιρισίνη και ο αυξητικός παράγοντας-21 των ινοβλαστών (FGF-21) έχουν μελετηθεί ως πιθανοί προγνωστικοί και διαγνωστικοί βιοδείκτες σε άτομα με παχυσαρκία και μεταβολική νόσο, γιατί οι συγκεντρώσεις τους επηρεάζονται νωρίτερα από αυτές των κλασικών βιοδεικτών.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση των συγκεντρώσεων της ιρισίνης και του FGF-21 σε παιδιά και εφήβους με υπερβαρότητα και παχυσαρκία, πριν και ένα χρόνο μετά την εφαρμογή ενός εξατομικευμένου μοντέλου παρέμβασης διατροφής και άσκησης, καθώς και η αξιολόγηση της επίπτωσης της ελάττωσης του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) στις συγκεντρώσεις της ιρισίνης, του FGF-21 και των καρδιομεταβολικών παραγόντων.
Ασθενείς και Μέθοδοι: Μελετήσαμε 310 παιδιά και εφήβους (μέση ηλικία ± τυπική απόκλιση: 10.5 ± 2.9 έτη, 162 αγόρια και 148 κορίτσια, 152 προεφηβικά παιδιά και 158 έφηβοι), τα οποία συμμετείχαν στο πρόγραμμα του Ιατρείου Αντιμετώπισης Αυξημένου Βάρους Σώματος για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ», για ένα χρόνο. Οι συμμετέχοντες κατηγοριοποιήθηκαν με βάση τον ΔΜΣ σε άτομα με παχυσαρκία (n = 211, 68%), και υπερβαρότητα (n = 99, 32%), σύμφωνα με τις καμπύλες σωματικών ανθρωπομετρικών δεδομένων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Κριτήρια εισαγωγής στην μελέτη ήταν η ηλικία (2–18 ετών) και ο αυξημένος ΔΜΣ για την ηλικία και το φύλο. Όλα τα άτομα και οι οικογένειές τους εκτιμήθηκαν από μία διεπιστημονική ομάδα και συμμετείχαν σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης διατροφής και άσκησης. Επίσης, προσέρχονταν για επανεκτίμηση κάθε μήνα εάν είχαν παχυσαρκία και κάθε δύο μήνες εάν είχαν υπερβαρότητα. Στην αρχή και στο τέλος της μελέτης πραγματοποιήθηκε καταγραφή και εκτίμηση σωματομετρικών δεδομένων, λιπομέτρηση και εκτενής αιματολογικός, βιοχημικός και ενδοκρινολογικός έλεγχος. Οι συγκεντρώσεις της ιρισίνης και του FGF-21 καθορίστηκαν χρησιμοποιώντας την μέθοδο της ενζυμικής ανοσοδοκιμασίας (enzyme-linked immunoassay, ELISA). Η μελέτη έλαβε έγκριση από την επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» και λήφθηκε έγγραφη συγκατάθεση από όλους τους γονείς ή κηδεμόνες.
Αποτελέσματα: Μετά από ένα έτος παρέμβασης, σημειώθηκε στατιστικά σημαντική μείωση του ΔΜΣ (p = 0,001), του λόγου περιμέτρου μέσης προς ισχίων (waist-to-hip ratio, WHR) (p = 0,024), του λόγου περιμέτρου μέσης προς ύψος (p = 0,024), της ολικής χοληστερόλης (p = 0,001), της LDL (p = 0,001), της Απολιποπρωτεΐνης-B (p = 0.001), του λιπώδους ιστού (p = 0,001) και των συγκεντρώσεων της ιρισίνης (p = 0,001), και στατιστικά σημαντική αύξηση της HDL (p = 0,001), του μυϊκού ιστού (p = 0,001) και της άλιπης μάζας (p = 0,001). Οι συγκεντρώσεις του FGF-21 είχαν στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση με τον ΔΜΣ (p = 0,001), την περίμετρο μέσης (p = 0,001), τα τριγλυκερίδια (p = 0,001), τον δείκτη HOMA-IR (p = 0,001), το ποσοστό του λιπώδους ιστού (p = 0,043), τον μυϊκό ιστό (p = 0.002) και τον οστίτη ιστό (p = 0,003). Η ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης ανέδειξε τον WHR ως τον ανεξάρτητο παράγοντα που επηρεάζει την μεταβολή των συγκεντρώσεων της ιρισίνης [β = -465,55 (95% CI: -918,40 ως 12,70), p = 0,044].
Συμπεράσματα: Τα παραπάνω αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι η εφαρμογή ενός εξατομικευμένου προγράμματος παρέμβασης διατροφής και άσκησης είχε σημαντικά αποτελέσματα ως προς την ελάττωση του ΔΜΣ και των συγκεντρώσεων της ιρισίνης, και την βελτίωση καρδιομεταβολικών παραγόντων σε παιδιά και εφήβους με υπερβαρότητα και παχυσαρκία. Είναι επιβεβλημένη η ανάγκη για περαιτέρω μελέτες που θα διασαφηνίζουν τον ρόλο της ιρισίνης ως πιθανού βιοδείκτη για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης σε προγράμματα παρέμβασης και την πρόβλεψη ανάπτυξης καρδιομεταβολικής νόσου.
