Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2024-03-11

2024

Καλαρά Αντιγόνη

Γιάννης Παπαδάτος, Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Ελευθέριος Πλάτων, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Γιώργος Βαβουρανάκης, Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Κοπανιάς, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Ευρυδίκη Κεφαλίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Βασίλης Πετράκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Νικόλαος Δημάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ

Τα μινωικά ιερά κορυφής από την Παλαιοανακτορική στη Νεοανακτορική περίοδο με βάση την κεραμική από την Παντοτινού Κορυφή και τον Σταυρωμένο Ανατολής Ιεράπετρας

Ελληνικά

Τα μινωικά ιερά κορυφής από την Παλαιοανακτορική στη Νεοανακτορική περίοδο με βάση την κεραμική από την Παντοτινού Κορυφή και τον Σταυρωμένο Ανατολής Ιεράπετρας

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής αποτελεί η μελέτη του συνόλου της κεραμικής από δύο γειτονικά ιερά κορυφής με διαδοχική χρήση στην περιοχή της Ιεράπετρας, στη νοτιοανατολική Κρήτη, στις θέσεις Παντοτινού Κορυφή και Σταυρωμένος Ανατολής, οι οποίες χρονολογούνται στην Παλαιοανακτορική (Μεσομινωική ΙΒ – ΙΙ) και τη Νεοανακτορική περίοδο (Μεσομινωική ΙΙΙ – Υστερομινωική Ι) αντίστοιχα. Στόχος της μελέτης είναι η ανασύσταση των λατρευτικών πρακτικών που λάμβαναν χώρα σε κάθε ιερό και η διερεύνηση μεταβολών από την Παλαιοανακτορική έως τη Νεοανακτορική περίοδο, με απώτερο σκοπό τη διαχρονική εξέταση της λατρευτικής δραστηριότητας στην περιοχή της Ιεράπετρας. Παρά το γεγονός ότι τα ιερά κορυφής συνιστούν μία από τις πιο διακριτές κατηγορίες αναγνωρισμένων λατρευτικών χώρων στον αιγαιακό χώρο και ένα ιδιαίτερο πεδίο έρευνας της μινωικής αρχαιολογίας περίπου από τα μέσα του 20ου αιώνα, οι ερμηνείες που έχουν διατυπωθεί για τον χαρακτήρα των λατρευτικών πρακτικών βασίζονται στη μελέτη ενός πολύ μικρού μέρους του συνόλου του ανασκαμμένου υλικού, με αποτέλεσμα μία ελλιπή και ανεπαρκώς τεκμηριωμένη εικόνα. Η κριτική εξέταση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας καταδεικνύει, με λίγες εξαιρέσεις, τη γενική απουσία συστηματικών μελετών και δημοσιεύσεων κεραμικής, σε αντίθεση με τη μελέτη άλλων κατηγοριών ευρημάτων, και ιδιαίτερα των πήλινων αναθημάτων. Λαμβάνοντας υπόψη τα κενά της προϋπάρχουσας έρευνας, η παρούσα διατριβή επιχειρεί μία ολιστική προσέγγιση, με την αναλυτική εξέταση των δύο κεραμικών συνόλων και τη συγκειμενική ανάλυση των δεδομένων. Το κεραμικό υλικό κατηγοριοποιήθηκε με βάση τρεις βασικές ιδιότητες: την κεραμική ύλη, το σχήμα και την επεξεργασία της επιφάνειας. Η μακροσκοπική εξέταση του υλικού κατέδειξε την ύπαρξη μίας πληθώρας κεραμικών υλών σε κάθε ιερό, οι οποίες προέρχονται γεωλογικά από τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές περιοχές στην ανατολική Κρήτη. Μέσω της τυπολογικής ανάλυσης αναγνωρίστηκε ένα μεγάλο εύρος σχημάτων, από το οποίο προκύπτει ότι στις δύο θέσεις λάμβαναν χώρα όλες οι δραστηριότητες οι οποίες θεωρούνται τυπικές στα ιερά κορυφής, με βάση τα διαθέσιμα δημοσιευμένα δεδομένα. Διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο υπό εξέταση ιερών εντοπίζονται στην ένταση/συχνότητα συγκεκριμένων πρακτικών έναντι άλλων, με βασικότερη την έμφαση στην, πιθανότατα επιτόπια, προετοιμασία γευμάτων στο ιερό του Σταυρωμένου. Η μελέτη εξετάζει ακόμη, τους τρόπους απόθεσης και χωρικής κατανομής του κεραμικού υλικού σε κάθε ιερό, με σκοπό την ανίχνευση διαφοροποιήσεων ως προς την ένταση των λατρευτικών πρακτικών στις επιμέρους περιοχές. Η συγκριτική εξέταση των δύο ιερών έδειξε ότι η λατρεία μετατοπίστηκε κατά την πρώιμη Νεοανακτορική περίοδο (ΜΜ ΙΙΙ – ΥΜ ΙΑ) από την Παντοτινού Κορυφή στον γειτονικό Σταυρωμένο. Η λατρευτική δραστηριότητα στον Σταυρωμένο είχε πολύ πιο μαζικό χαρακτήρα και μεγαλύτερο γεωγραφικό εύρος, καθώς το ιερό φαίνεται ότι εξυπηρετούσε κοινότητες κατά μήκος της νότιας και της βόρειας ακτής του ισθμού της Ιεράπετρας. Η μεταβολή αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο των γενικότερων πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικών εξελίξεων οι οποίες σημειώνονται στην Κρήτη στην αρχή της Νεοανακτορικής περιόδου, με τη συγκέντρωση της λατρείας σε συγκεκριμένα ιερά κορυφής υπό ανακτορικό έλεγχο. Η άσκηση της νεοανακτορικής λατρείας στον Σταυρωμένο ίσως υπάγεται σε ένα ανακτορικό κέντρο στην περιοχή της Ιεράπετρας, σε αντίθεση με το, τοπικής εμβέλειας, παλαιοανακτορικό ιερό στην Παντοτινού Κορυφή. Η συστηματική μελέτη του κεραμικού υλικού από τα υπόλοιπα ιερά κορυφής θα συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση του χαρακτήρα της υπαίθριας λατρείας και στην ανάδειξη των ποικίλων εκφάνσεων του φαινομένου.

Αρχαιολογία

Ιερά κορυφής, Κρήτη, Λατρεία, Μινωική κεραμική, Μεσομινωική περίοδος, Υστερομινωική περίοδος

Όχι

0

Ναι

248

894

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο έως 2026-03-14.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3391493