Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αναστάσιος Μπονάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Βουμβουράκης, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Τσιβγούλης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Παρασκευάς, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σωτήριος Γιαννόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Τζάρτος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασιλική Ζούβελου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Το σύνδρομο άπνοιας ύπνου (ΣΑΥ) και οι περιοδικές κινήσεις άκρων κατά τον ύπνο (ΠΚΑΥ) είναι δύο διαταραχές που ανιχνεύονται συχνά στους ασθενείς με οξύ ΑΕΕ. Η βαρύτητα τους είναι σαφώς υψηλότερη στους ασθενείς αυτούς σε σχέση με το γενικό πληθυσμό ενώ η παρουσία τους πιθανόν επηρεάζει την κλινική έκβαση του ΑΕΕ. Στα πλαίσια της παρούσας διδακτορικής διατριβής επιχειρήσαμε να διερευνήσουμε τον επιπολασμό, τη βαρύτητα και τον τύπο των δυο αυτών διαταραχών ύπνου σε διαδοχικούς ασθενείς με οξύ ΑΕΕ. Παράλληλα, εστιάσαμε στην αναζήτηση παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με υψηλότερη πιθανότητα ανίχνευσης ΣΑΥ ή ΠΚΑΥ στην οξεία φάση του ΑΕΕ. Επιπλέον, έγινε προσπάθεια αξιολόγησης της σχέσης μεταξύ ΣΑΥ και ΠΚΑΥ σε περίπτωση συνύπαρξης τους. Τέλος, διερευνήσαμε την πιθανή επίδραση της παρουσίας ΣΑΥ ή ΠΚΑΥ στην λειτουργική έκβαση στους 3 μήνες μετά από ΑΕΕ. Εξετάσαμε προοπτικά διαδοχικούς ασθενείς με οξύ ΑΕΕ, που υποβλήθηκαν σε πολυπαραμετρική καταγραφή ύπνου (ΠΠΚΥ) κατά τη διάρκεια της νύχτας εντός των πρώτων 72 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων. Έγινε συλλογή δημογραφικών στοιχείων καθώς και κλινικών και απεικονιστικών χαρακτηριστικών. Η εκτίμηση της προϋπάρχουσας ημερήσιας υπνηλίας, της βαρύτητας του ΑΕΕ κατά την εισαγωγή και της λειτουργικής έκβασης στους 3 μήνες έγινε με τη χρήση της κλίμακας υπνηλίας Epworth (ESS), της κλίμακας National Institute of Health Stroke Scale (NIHSS) και της κλίμακας modified Rankin Scale (mRS), αντίστοιχα. Tα στάδια του ύπνου, τα αναπνευστικά γεγονότα και οι περιοδικές κινήσεις των άκρων (ΠΚΑ) αναγνωρίστηκαν και χαρακτηρίστηκαν σύμφωνα με τα πρότυπα κριτήρια αξιολόγησης του ύπνου. Συγκρίναμε τα βασικά χαρακτηριστικά με την πιθανότητα ανίχνευσης ΣΑΥ ή ΠΚΑΥ στην οξεία φάση του ΑΕΕ καθώς και με την έκβαση των ασθενών στους 3 μήνες μετά από ΑΕΕ. Για το λογο αυτό, εφαρμόστηκαν μονοπαραγοντικά και πολυπαραγοντικά μοντέλα λογιστικής παλινδρόμησης πριν και μετά τον έλεγχο για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες. 1. Αξιολογήθηκαν προοπτικά συνολικά 130 διαδοχικοί ασθενείς με οξύ ΑΕΕ. Από αυτούς οι 110 ήταν με ισχαιμικό ΑΕΕ και οι υπόλοιποι 20 με ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Η μέση ηλικία των αθενών ήταν 60.5±10.9 έτη, ενώ το 77% ήταν άνδρες. Η διάμεση τιμή του NIHSS σκορ κατά την εισαγωγή ήταν 3 (IQR: 2-7). Το ποσοστό ανίχνευσης ΣΑΥ στις ΠΠΚΥ ήταν 79% (95% CI: 71–86). Ο κυρίαρχος τύπος ΣΑΥ στην οξεία φάση του ΑΕΕ ήταν η αποφρακτική υπνική άπνοια (ΑΥΑ) με ποσοστό 81%. Τρεις μεταβλητές συσχετίστηκαν ανεξάρτητα με την πιθανότητα ανίχνευσης ΣΑΥ στις πολυπαραγοντικές αναλύσεις μετά από προσαρμογή για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες: η ηλικία (OR για αύξηση κατά 10 έτη: 2.318, 95% CI: 1.327–4.391, p = 0.005), το ανδρικό φύλο (OR: 7.901, 95% CI: 2.349–30.855, p = 0.001) και το παθολογικό σκορ στην κλίμακα ESS (OR: 6.064, 95% CI: 1.560–32.283, p = 0.017). Στους ασθενείς με ΣΑΥ, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια συνδέθηκε ανεξάρτητα με την πιθανότητα ανίχνευσης κεντρικής υπνικής άπνοιας (ΚΥΑ) (OR: 18.295, 95% CI: 4.464–19.105, p < 0.001). Σε όλους τους ασθενείς, το αυξανόμενο NIHSS σκορ κατά την εισαγωγή (OR: 0.817, 95% CI: 0.737-0.891, p < 0.001) και ο δείκτης άπνοιας-υπόπνοιας (ΔΑΥ) (OR: 0.979, 95% CI: 0.962–0.996, p = 0.020), αναδείχτηκαν ως ανεξάρτητοι προγνωστικοί παράγοντες για άριστη λειτουργική έκβαση στους 3 μήνες (mRS σκορ 0-1). 2. Εξετάσαμε προοπτικά 126 ασθενείς με οξύ ΑΕΕ. Από αυτούς οι 109 ήταν με ισχαιμικό ΑΕΕ και οι 17 με αιμορραγικό ΑΕΕ. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 60±11 έτη και το 68% αυτών ήταν άνδρες. Η διάμεση τιμη NIHSS σκορ ήταν 3 (IQR: 2–7). Ο συνολικός επιπολασμός των ΠΚΑΥ στην κοόρτη μας ήταν 76%, ενώ το ποσοστό του ΣΑΥ στους ασθενείς με ΠΚΑΥ ήταν 83%. Η συχνότητα ανίχνευσης ΠΚΑΥ διέφερε σημαντικά (p-value: <0.001) ανάλογα με τη βαρύτητα του ΣΑΥ, παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση όσο υψηλότερη ήταν η βαρύτητα του ΣΑΥ. Ο επικρατής τύπος ΠΚΑΥ ήταν οι «γνήσιες» (ανεξάρτητες από αναπνευστικό γεγονός) με ποσοστό 50% έναντι των εξαρτώμενων με ποσοστό 30%. Οι πολυπαραγοντικές αναλύσεις μετά από προσαρμογή για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες έδειξαν ότι το ΣΑΥ μπορούσε να προβλέψει ανεξάρτητα (OR:4.869, 95% CI: 1.884–12.784, p-value: 0.001) την παρουσία ΠΚΑΥ στην οξεία φάση του ΑΕΕ. Επιπλέον, η αρχική βαρύτητα του ΑΕΕ (αύξηση NIHSS σκορ κατά 1 βαθμό, OR: 0.819, 95% CI: 0.737–0.895, p-value < 0.001) και η παρουσία ΠΚΑΥ (OR:0.099, 95% CI: 0.009–0.482, p-value = 0.015) συνδέθηκαν σημαντικά με την πιθανότητα άριστης κλινικής έκβασης (mRS σκορ: 0-1) στους 3 μήνες. Όπως φάνηκε από τις δύο παραπάνω μελέτες παρατήρησης, ο επιπολασμός τόσο του ΣΑΥ όσο και των ΠΚΑΥ κατά την οξεία φάση του ΑΕΕ είναι ιδιαίτερα υψηλός, ενώ παράλληλα η βαρύτητα τους στην συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών είναι σοβαρή. Οι δυο διαταραχές συχνά συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν στους ασθενείς με οξύ ΑΕΕ αλλά δεν συνδέονται πάντα άμεσα ή αιτιολογικά. Η ανίχνευση τόσο του ΣΑΥ όσο και των ΠΚΑΥ σχετίζεται ανεξάρτητα με την πιθανότητα πτωχής λειτουργικής έκβασης των ασθενών στους 3 μήνες μετά από ΑΕΕ. Η πολύ συχνή παρουσία κατά κανόνα σοβαρού βαθμού ΣΑΥ και ΠΚΑΥ στους ασθενείς με οξύ ΑΕΕ σε συνδυασμό με την αρνητική τους επίδραση στην αποκατάσταση μετά από ΑΕΕ υποδεικνύουν τη σημασία και την ανάγκη εφαρμογής της ΠΠΚΥ στην καθημερινή κλινική πρακτική της διερεύνησης και αντιμετώπισης των ΑΕΕ.
Λέξεις-κλειδιά:
Οξύ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, Σύνδρομο άπνοιας ύπνου, Επιπολασμός, Παράγοντες κινδύνου, Λειτουργική έκβαση
