Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Πανουλής Κωνσταντίνος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Λαμπρινουδάκη Ειρήνη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σταματελόπουλος Κίμων, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γιαννακούλια Μαρία, Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Καϊτελίδου Δάφνη, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ελευθεριάδης Μακάριος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γαλάνης Πέτρος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες αποτελούν μια πληθυσμιακή ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως παχυσαρκία και καρδιαγ-γειακά νοσήματα. Η ενίσχυση του καρδιαγγειακού κινδύνου μετά την εμμηνοπαυσιακή μετάβαση, παραμένει έως σήμερα μερικώς διερευνώμενη. Ταυτόχρονα, η μετάβαση των γυναικών στην εμμηνόπαυση σχετίζεται με αλλαγές στην ποιότητα ζωής τους. Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση των παραμέτρων της ποιότητας ζωής είναι αρκετά σημαντικός. Παρά το γεγονός ότι, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ενίσχυση του ερευνητικού ενδιαφέροντος προς λεπτομερέστερη εκτίμηση της σχέσης μεταξύ των γευματικών συνηθειών και της πιθανότητας εμφάνισης παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών, ελάχιστες είναι οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε πληθυσμό περι-εμμηνοπαυσιακών και μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, ενώ ακόμη λιγότερες είναι οι σχετικές μελέτες διερεύνησης των γευματικών συνηθειών συναρτήσει της ποιότητας ζωής στην εμμηνόπαυση.
Σκοπός: Ως εκ τούτου, σκοπός της παρούσας συγχρονικής μελέτης ήταν η διερεύνηση πιθανών συσχετίσεων μεταξύ γευματικών και διατροφικών συνηθειών με δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και παραμέτρους ποιότητας ζωής σε υγιείς εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ως δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου στην εμμηνόπαυση αξιολογήθηκαν ανθρωπομετρικοί δείκτες (σωματικό βάρος, περίμετρος μέσης, λόγος μέσης/ισχίων, περίμετρος μέσου άνω βραχίονα, δερματοπτυχή τρικεφάλου) και δείκτες αγγειακής δομής και λειτουργίας.
Υλικό & Μέθοδος: Δείγμα αποτέλεσαν 453 υγιείς εμμηνοπαυσιακές γυναίκες που προσήλθαν στο εξωτερικό ιατρείο Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης της Β’ Μαιευ¬τικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αρεταίειο Νοσοκομείο Αθηνών από τον Σεπτέμβριο του 2017 έως και τον Ιούλιο του 2022. Όλες οι συμμετέχουσες υποβλήθηκαν σε ανθρωπομετρικές μετρήσεις, αξιολόγηση δεικτών αγγειακής λειτουργίας, βιοχημικών και ορμονικών δεικτών ορού πλάσματος και εκτίμηση των διατροφικών τους συνηθειών. Η εκτίμηση της διαιτητικής πρόσληψης ολοκληρώθηκε μέσω έγκυρου ερωτηματολογίου συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, καθώς και μέσω καταγραφής διαιτητικής 24-ωρης ανάκλησης. Η προσκόλληση στη Μεσογειακή δίαιτα αξιολογήθηκε βάσει του MedDietScore. Επίσης, πραγματοποιή¬θηκε αξιολόγηση της σωματικής δραστηριότητας μέσω του International Physical Activity Questionnaire. Ο αγγειολογικός έλεγχος των συμμετεχουσών περιλάμβανε εκτίμηση ταχύτητας σφυγμικού κύματος καρωτίδας-μηριαίου (PWV), πάχους σημείων έσω-μέσου καρωτίδας και μηριαίας αρτηρίας (IMT), δείκτη FMD και παρουσίας αθηρωματικών πλακών. Η ποιότητα ζωής των συμμετεχουσών αξιολογήθηκε μέσα από τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου SF-12 (12-item Short Form Survey), ενώ παράλληλα έγινε αξιολόγηση της έντασης των ψυχολογικών, σωματικών και αγγειοκινητικών εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων μέσω της ειδικής κλίμακας Greene Climacteric Scale (GCS).
Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία του δείγματος ήταν 63 ±7 έτη, ενώ ο ΔΜΣ ήταν 27 ± 4,7 kg/m2. Η μέση προσκόλληση στη μεσογειακή δίαιτα των συμμετεχουσών, σύμφωνα με το MedDietScore ήταν 36,4 ±5,1. Τα μοντέλα γραμμικής παλινδρόμησης έδειξαν την ύπαρξη σημαντικής αρνητικής συσχέτισης μεταξύ της ημερήσιας κατανά-λωσης ξηρών καρπών και του σωματικού βάρους (b-coefficient= -5.499, p<0.001), καθώς και της περιμέτρου μέσης (b-coefficient= -2.138, p=0.031) των συμμετεχουσών. Η περιεκτικότητα πρωινού γεύματος σε ενέργεια σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με το σωματικό βάρος των γυναικών (b-coefficient= 0.011, p=0.002). Η ημερήσια κατανάλωση φρούτων σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την περίμετρο μέσου άνω βραχίονα (b-coefficient= -1.407, p=0.009), ενώ αντίστοιχη συσχέτιση παρατηρήθηκε μεταξύ της ημερήσιας κατανάλωσης μη-επεξεργασμένων δημητριακών και δερματοπτυχής τρικεφάλου (b-coefficient= -3.084, p=0.01). Η αρνη¬τική συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας κατανάλωσης ξηρών καρπών και του σωματι¬κού βάρους παρέμεινε στατιστικά σημαντική έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni. Η ταχύτητα σφυγμικού κύματος σχετίστηκε αρνητι¬κά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ/τσαγιού (b-coefficient= -0,547, p=0.045) και θετικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση ψαριών/θαλασσινών (b-coefficient= 3,563, p=0.014) και αριθμού ημερήσιων γευμάτων (b-coefficient= 0.346, p=0.003). Η ημερήσια κατανάλωση πατάτας σχετίστηκε με υψηλότερες τιμές πάχους έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας (b-coefficient= 0.976, p<0.001) και συνολικού πάχους έσω-μέσου χιτώνα καρωτίδας (b-coefficient= 0.446, p=0.008). Η ημερήσια κατανάλωση επεξεργασμένων δημητρια¬κών (b-coefficient= 0.157, p=0.009) και αλκοόλ (b-coefficient= 0.176, p=0.049) σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με το πάχος έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας. Η κατανάλωση ξηρών καρπών σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την αθηρωματική πλάκα εσωτερικής καρωτίδας (b-coefficient= -0.482, p=0.043). Η θετική συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας κατανάλωσης πατάτας και του πάχους έσω-μέσου χιτώνα κοινής καρωτίδας παρέμεινε στατιστικά σημαντική έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni. Η ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με τη σωματική υγεία των γυναικών σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημα¬ντικά με την ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ/τσαγιού (b-coefficient= 3.450, p=0.002) και αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την περιεκτικότητα πρωινού γεύματος σε λίπος (b-coefficient= -0.146, p=0.011). Η ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με την ψυχική υγεία των γυναικών σχετίστηκε θετικά στατιστικά σημαντικά με την περιε¬κτικότητα μεσημεριανού γεύματος σε ενέργεια (b-coefficient= 0.004, p=0.008), υδατάνθρακες (b-coefficient= 0.034, p=0.009) και πρωτεΐνες (b-coefficient= 0.065, p=0.008). Η ένταση των σωματικών συμπτωμάτων σχετίστηκε αρνητικά στατιστικά σημαντικά με την ημερήσια κατανάλωση μη-αμυλούχων μαγειρεμένων λαχανικών ως βάση γευμάτων (b-coefficient= -3.513, p=0.042) και κρέατος χαμηλής/μέτριας περιεκτικότητας λίπους (b-coefficient=-1.587, p=0.036), καθώς και με την περιεκτικότητα μεσημεριανού γεύ¬ματος σε λίπος (b-coefficient= -0.009, p=0.028). Η ημερήσια κατανάλωση γαλακτο¬κομικών προϊόντων πλήρων λιπαρών (b-coefficient= -0.776, p=0.019) και η περιεκτι¬κότητα μεσημεριανού γεύματος σε υδατάνθρακες (b-coefficient= -0.006, p=0.012) σχετίστηκε με μικρότερη ένταση αγγειοκινητικών εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων. Η στατιστική σημαντικότητα των ανωτέρω χάθηκε έπειτα από προσαρμογή της στατι¬στικής σημαντικότητας κατά Bonferroni (p<0.001). Παρατηρήθηκε αρνητική στατιστι¬κά σημαντική σχέση μεταξύ του βαθμού προσκόλλησης στη Μεσογειακή δίαιτα και της περιμέτρου μέσου άνω βραχίονα (b-coef= -0.074; p=0.014) και της δερματοπτυχής τρικεφάλου (b-coef= -0.166; p=0.013). Η εν λόγω στατιστική σημαντικότητα χάθηκε έπειτα από προσαρμογή της στατιστικής σημαντικότητας κατά Bonferroni (p<0.001). Δεν παρατηρήθηκε στατιστική σημαντικότητα μεταξύ της Μεσογειακής διατροφής και των λοιπών παραμέτρων αγγειακής λειτουργίας και ποιότητας ζωής.
Συμπεράσματα: Διατροφικά πρότυπα που περιλαμβάνουν ημερήσια κατανάλωση ξηρών καρπών, φρούτων, δημητριακών ολικής αλέσεως, ροφημάτων καφέ / τσαγιού και χαμηλότερη συχνότητα κατανάλωσης πατάτας, φαίνεται να, σχετίζονται με καλύτερη διαχείριση του σωματικού βάρους, βελτίωση δεικτών σύστασης σώματος και μετριασμό της έκτασης της υποκλινικής αθηροσκλήρωσης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ανεξαρτήτως των παραδοσιακών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, τη συνολική ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη ή τη σωματική δραστηριότητα. Συνιστώσες γευματικών προτύπων δεν σχετίστηκαν ισχυρά στατιστικά σημαντικά με τους μελετώ-μενους δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και της ποιότητας ζωής, γεγονός που καταδει¬κνύει την ανάγκη διεξαγωγής μετέπειτα σχετικών μελετών προς περαιτέρω διερεύνη¬ση. Διαιτητικά πρότυπα που περιλαμβάνουν ημερήσια κατανάλωση ροφημάτων καφέ / τσαγιού, μη-αμυλούχων λαχανικών, άπαχου κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων πλήρων λιπαρών, φαίνεται να, σχετίζονται με καλύτερη διαμόρφωση παραμέτρων της ποιότητας ζωής των γυναικών στην εμμηνόπαυση. Ο επαναπροσδιορισμός των γευμα¬τικών συνηθειών αποτελεί βασική παράμετρο διαμόρφωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου και της ποιότητας ζωής στην ομάδα των εμμηνοπαυσιακών γυναικών.
