Τμήμα Φιλολογίας
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2024-04-11

2024

Σταματόπουλος Σταμάτης

Αμαλία Μόζερ, Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Διονύσιος Γούτσος, Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Σπυριδούλα Μπέλλα, Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Θωμάς Ιωαννίδης, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Διονύσιος Καλαμάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Ελένη Παναρέτου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Μαρία Ιακώβου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας, ΕΚΠΑ

Το νεοελληνικό κήρυγμα ως κειμενικό είδος και ως διαδικασία

Ελληνικά

Το νεοελληνικό κήρυγμα ως κειμενικό είδος και ως διαδικασία

Το Κήρυγμα, μια από τις σημαντικότερες πρακτικές της Εκκλησίας από τα χρόνια του Χριστού μέχρι σήμερα δεν έτυχε συστηματικής προσοχής από την σύγχρονη Γλωσσολογία. Ομοίως, ελάχιστα έχει μελετηθεί η γλώσσα της Λατρείας και η σχέση της μ’ αυτό. Η διαχρονικότητα του φιλολογικού ενδιαφέροντος για τα κείμενα έχει αφήσει ένα κενό, καθώς: α) δεν έχουν ερευνηθεί συστηματικά κηρύγματα στη σύγχρονη εποχή (π.χ. από το 1990 κ.ε.), β) κάθε απόπειρα αφορά αποκλειστικά γραπτά κηρύγματα, χωρίς ενδιαφέρον για το προφορικό περιβάλλον του οποίου αποτελούν μέρος και γ) δεν έχει στοιχειοθετηθεί το θεωρητικό πλαίσιο βάσει του οποίου να μπορεί να αναλυθούν τα κείμενα που ανήκουν σ' αυτό το είδος. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η περιγραφή και παρουσίαση του νεοελληνικού Κηρύγματος ως αυτοτελούς κειμενικού είδους του νεοελληνικού λόγου. Παράλληλα, επιχειρείται η διερεύνηση της λειτουργίας του εντός της λατρευτικής πράξης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία ανήκει και με την οποία διεπιδρά, καθώς και ο καθορισμός του ως διαδικασίας με συγκεκριμένα γλωσσικά και περικειμενικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον η εργασία αυτή στοχεύει στην ανάδειξη της σύνδεσης των περικειμενικών χαρακτηριστικών του νεοελληνικού Κηρύγματος με γλωσσικά στοιχεία που το χαρακτηρίζουν ως κειμενικό είδος στην σύγχρονη ελληνική. Είναι εκτός των στόχων της παρούσας διατριβής η διερεύνηση της σχηματικής δομής ή οργάνωσης του κηρύγματος, η ανάλυση άλλων στοιχείων διεπίδρασης, η λεπτομερής διερεύνηση των γλωσσικών επιλογών που συνδέονται με το Κήρυγμα και η σύγκρισή του με άλλα κειμενικά είδη του εκκλησιαστικού ή μη λόγου.
Στο Κεφ. 2 αντιπαραβάλλεται η γλωσσική έκφραση του κηρύγματος με τις ιερές γλώσσες, καθώςκαι με τα δύο άλλα είδη που διακρίνονται στην ελληνική θρησκευτική γλώσσα βάσει γλωσσικών χαρακτηριστικών, δηλ. τη λειτουργική εκκλησιαστική γλώσσα και την εκκλησιαστική γλώσσα της διοίκησης.
Στο Κεφ. 3 περιγράφεται η θέση και ο ρόλος του κηρύγματος στην διαδικασία της ορθόδοξης λατρείας με έμφαση στην προφορικότητά της και στα γλωσσικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν το κήρυγμα από τα άλλα μέρη της. Το κεφάλαιο περιέχει και μία ενδιαφέρουσα σύγκριση της παρουσίας λόγιων στοιχείων (όχι μόνο στο λεξικό επίπεδο, αλλά και ως προς την επάνοδο γραμματικών δομών) στο κήρυγμα και στη σύγχρονη πρότυπη γλώσσα στο πλαίσιο του φαινομένου της δι(πλο)γλωσσίας (diglossia).
Το τέταρτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην ανάπτυξη των εννοιών του κειμενικού είδους (genre), της λειτουργικής ποικιλίας (register) και του περικειμένου (context), γλωσσικού και καταστασιακού, σε σχέση πάντοτε με το κήρυγμα και τα ειδικά του χαρακτηριστικά. Περιγράφονται επίσης οι αρχές και η διαδικασία της δημιουργίας από τον του πρωτότυπου (και πρώτου για την ελληνική γλώσσα) Σώματος Κειμένων Εκκλησιαστικού Λόγου (ΣΚΕΛ).
Τα επόμενα δύο κεφάλαια παρουσιάζουν αναλυτικά τις παραμέτρους του προτύπου “SPEAKING” του Hymes (σκηνικό, συμμετέχοντες, σκοπό, μορφή, τόνο, μέσον, νόρμα και κειμενικό είδος), οι οποίες εφαρμόζονται συστηματικά στα δεδομένα του ΣΚΕΛ με στόχο τον εντοπισμό χαρακτηριστικών του υπό εξέταση κειμενικού είδους στο επίπεδο του λεξιλογίου και της μορφολογίας, με έμφαση στα φαινόμενα της εσωτερικής αύξησης και της λόγιας φωνολογίας.
Ολοκληρώνοντας το εγχείρημά μας είμαστε στην θέση α) να επιβεβαιώσουμε ότι το Κήρυγμα αποτελεί ξεχωριστό κειμενικό είδος του νεοελληνικού λόγου με τα δικά του χαρακτηριστικά που απορρέουν από την ιδιαιτερότητά του ως αυτοτελούς είδους δραστηριότητας άρρηκτα συνδεδεμένου με την χριστιανική Λατρεία και β) να καταγράψουμε τις πρώτες γλωσσικές παρατηρήσεις αναφορικά με το Λεξιλόγιο και την Γραμματική της λειτουργικής ποικιλίας του νεοελληνικού Κηρύγματος.

Γλώσσα – Λογοτεχνία

νέα ελληνικά, λειτουργική ποικιλία, κειμενικό είδος, κήρυγμα, εκκλησιαστική ελληνική, θρησκευτική γλώσσα, διαδικασία

Όχι

0

Όχι

249

303

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3394784