Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Άννα Χατζηδάκη, Λέκτορας, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Τομέας Γλώσσας και Γλωσσολογίας
Μαρία Σιδηροπούλου, Επίτιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Τομέας Γλώσσας και Γλωσσολογίας
Ευφροσύνη Φράγκου, Λέκτορας, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Τομέας Γλώσσας και Γλωσσολογίας
Περίληψη:
Η ψυχογλωσσολογική έρευνα έχει δείξει ότι οι ταμπού λέξεις, οι ταμπού εκφράσεις και ταμπού θέματα μπορούν να εκφραστούν πιο εύκολα στη δεύτερη γλώσσα (Γ2) ενός ομιλητή από ό,τι στη μητρική του γλώσσα (Γ1). Η εξήγηση που έχει δοθεί είναι πως οι δίγλωσσοι έχουν μικρότερο συναισθηματικό δέσιμο με τη Γ2 (π.χ. Altarriba, 2003, Dewaele, 2004, 2008, 2013, Pavlenko, 2012). Επιπλέον, αυτό εκδηλώνεται στους δίγλωσσους με τη μορφή πιο έντονης συναισθηματικής αναστάτωσης όταν συναντούν ταμπού λέξεις στη Γ1 (π.χ. Calvin-Harris, 2015, Dewaele et al., 2023, Ferré et al., 2017, Harris et al., 2006, Janschewitz, 2008, Suplizo, 2019, Tang et al., 2023). Αυτό που φαίνεται να μην έχει ληφθεί υπ’ όψιν είναι η ομόρριζη ιδιότητα των ταμπού λέξεων, κάτι που επεδίωξε να εξετάσει η παρούσα μελέτη, καθώς θα χρησίμευε ως αντιπαράδειγμα στη «Θεωρία συναισθηματικών πλαισίων μάθησης» που αναπτύχθηκε από τις Harris, Gleason και Aycicegi (2006). Η θεωρία αυτή έχει αναπτυχθεί γύρω από τον ισχυρισμό ότι το δυνατό συναισθηματικό δέσιμο με λέξεις ταμπού στη Γ1 σε σχέση με τη Γ2 οφείλεται στο πλαίσιο εκμάθησης της εκάστοτε γλώσσας. Βάσει αυτού, η παρούσα μελέτη υπέθεσε ότι, δεδομένου ότι οι ταμπού λέξεις προκαλούν πιο έντονη συναισθηματική διέγερση στη Γ1 και δεδομένης της ταχείας επεξεργασίας των ομόρριζων λέξεων (cognate words), η συναισθηματική διέγερση στους δίγλωσσους αναμένεται να είναι μικρότερη όταν επεξεργάζονται τέτοιες λέξεις από ό,τι όταν επεξεργάζονται ταμπού λέξεις. Προκειμένου να εξετασθεί αυτό, επιλέχθηκαν 6 ουδέτερες, 6 ομόρριζες ουδέτερες, 6 ταμπού και 6 ομόρριζες ταμπού ελληνικές λέξεις για ένα έργο λεξικής αναγνώρισης. Επιπλέον, η μελέτη επέκτεινε την έρευνά της και στον τομέα της μετάφρασης, επιχειρώντας να προσδιορίσει εάν για τη μετάφραση ομόρριζων ταμπού λέξεων θα μπορούσαν να προταθούν οι αντίστοιχες ταμπού ή ομόρριζες ταμπού μεταφράσεις, ώστε να διατηρηθεί ο συναισθηματικός αντίκτυπος του πρωτότυπου κειμένου. Η μελέτη υπέθεσε ότι, εάν όντως οι ομόρριζες ταμπού λέξεις προκαλούν μικρότερη διέγερση, τότε όταν ένας μεταφραστής τις συναντήσει, θα τις μεταφράσει χρησιμοποιώντας αντίστοιχη ομόρριζη ταμπού λέξη. Για να εξετασθεί αυτό, δημιουργήθηκαν 18 αγγλικές προτάσεις, με τις 24 ελληνικές τους μεταφράσεις, συμπεριλαμβανομένων των ταμπού και ομόρριζων ταμπού μεταφράσεών τους, οι οποίες έπρεπε να βαθμολογηθούν για τη διέγερση που προκαλούσαν. Συνολικά, τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις ταμπού και στις ουδέτερες λέξεις, ως προς το χρόνο αντίδρασης προς αυτές και ως προς το βαθμό διέγερσής τους, επιβεβαιώνοντας ευρήματα από προηγούμενες μελέτες. Ωστόσο, οι ταμπού λέξεις βρέθηκαν να προκαλούν την ίδια αντίδραση ανεξάρτητα από το αν ήταν ομόρριζες ή όχι, γεγονός που δείχνει ότι η ταμπού ιδιότητα των λέξεων είναι αυτή που καθορίζει τον βαθμό διέγερσης που θα νιώσει ο ομιλητής. Κατ’ επέκταση, λοιπόν, ένας μεταφραστής όταν μεταφράζει ομόρριζες ταμπού λέξεις μπορεί να χρησιμοποιεί τόσο τις αντίστοιχες ταμπού λέξεις όσο και τις αντίστοιχες ομόρριζες ταμπού λέξεις για να μεταφερθεί επιτυχώς η συναισθηματική επίδραση του πρωτότυπου κειμένου.
Λέξεις-κλειδιά:
Συναίσθημα, Ταμπού λέξεις, Ομόρριζες λέξεις, Οπτική λεξική αναγνώριση, Διγλωσσία, Ψυχογλωσσολογία, Μετάφραση
