Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Βιβλιοθήκη Σχολής Θετικών Επιστημών

2024-05-20

2024

Παραμάνα Θεοδώρα

Dassenakis Emmanouil, Emeritus Professor, Department of Chemistry, National & Kapodistrian University of Athens
Poulos Serafeim, Professor, Department of Geology & Geoenvironment, National & Kapodistrian University of Athens
Scoullos Michael, Emeritus Professor, Department of Chemistry, National & Kapodistrian University of Athens
Bakeas Evangelos, Professor, Department of Chemistry, National & Kapodistrian University of Athens
Karavoltsos Sotirios, Assistant Professor, Department of Chemistry, National & Kapodistrian University of Athens
Karditsa Aikaterini, Assistant Professor, Ports, Management & Shipping Department, National & Kapodistrian University of Athens
Pagkou Kalliopi, Research Director, Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research

Integrated Marine Policy in view of Good Environmental Status (GES). Effective Management and Sustainability of the Μarine Εnvironment based on Βiogeochemical Ιndicators.

Αγγλικά

Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική ενόψει της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης (GES). Αποτελεσματική Διαχείριση και Βιωσιμότητα του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος με βάση Βιογεωχημικούς Δείκτες.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή με τίτλο «Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική ενόψει της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης (GES). Αποτελεσματική Διαχείριση και Βιωσιμότητα του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος με βάση Βιογεωχημικούς Δείκτες» πρεσβεύει πρωτίστως την ανάγκη για ολοκληρωμένη και αποτελεσματική διαχείριση του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος και θεωρεί ως βασικό μέσο την ολοκληρωμένη εφαρμογή των σχετικών νομοθετικών σημείων και συγκεκριμένα την ευθυγράμμιση της Οδηγίας Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (ΟΠΘΣ) και της Οδηγίας για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΟΘΧΣ).
Για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο χρήση των θαλάσσιων πόρων, η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα αυστηρό περιβαλλοντικό ρυθμιστικό σύστημα που περιλαμβάνει περισσότερα από 200 νομοθετήματα και άλλες μορφές πολιτικής. Δεδομένης της πολυπλοκότητάς τους, έχει καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια για τη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος με πιο ολιστικό τρόπο, με βάση την προσέγγιση του οικοσυστήματος, όπως αντικατοπτρίζεται στην Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική της ΕΕ.
Για την κατανόηση της δυνατότητας συμπληρωματικής εφαρμογής των ΟΠΘΣ και ΟΘΧΣ καθώς και του βαθμού της συμβολής της ΟΠΘΣ στη διαδικασία του ΘΧΣ, η διατριβή διερευνά το επίπεδο εφαρμογής της ΟΠΘΣ στην Ελλάδα, αξιολογώντας την εφαρμογή του πρώτου και δεύτερου κύκλου της χρησιμοποιώντας βιογεωχημικούς δείκτες, δηλαδή τους περιγραφείς βιοποικιλότητας και ρυπογόνων ουσιών: Περιγραφέας 1 (βιοποικιλότητα), Περιγραφέας 4 (τροφικά πλέγματα), Περιγραφέας 6 (ακεραιότητα θαλάσσιου πυθμένα), Περιγραφέας 8 (ρυπογόνες ουσίες) και Περιγραφέας 9 (ρυπογόνες ουσίες στους θαλάσσιους οργανισμούς). Η ανάλυση διερεύνησε την ενσωμάτωση των κριτηρίων και δεικτών της Απόφασης 2010/477/ΕΕ που εφαρμόστηκαν για τον προσδιορισμό της επάρκειας της εφαρμογής της οδηγίας. Επιπλέον, διερευνήθηκε η συνοχή της οδηγίας μέσω συγκριτικής ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο Μεσογείου για τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η εν δυνάμει συνεισφορά της γνώσης της ΟΠΘΣ στην εφαρμογή της ΟΘΧΣ εξετάστηκε μέσω του δεύτερου κύκλου της ΟΠΘΣ, ενώ το όφελος από την ευθυγράμμιση των δύο διαδικασιών υποστηρίχθηκε από την ανάλυση των μέτρων. Η Διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων ISO 31010 εφαρμόστηκε στο πλαίσιο υλοποίησης της ΟΠΘΣ στην Ελλάδα, εστιάζοντας στα Προγράμματα Μέτρων των Περιγραφέων 6 και 8, για τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, οι σχετικές με τους Περιγραφείς 6 και 8 πιέσεις και ανθρώπινες δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον προσδιορίστηκαν χρησιμοποιώντας την προσέγγιση έκθεσης-επίδρασης για την αξιολόγηση κινδύνων από ανθρώπινες δραστηριότητες σε εύρος οικοσυστήματος, ενώ εφαρμόστηκαν οι αναλύσεις Bow Tie και LOPA.
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν δυσκολίες στην αντιμετώπιση των περιγραφέων βιοποικιλότητας. Τα περιορισμένα δεδομένα καθώς και η απουσία συνθηκών αναφοράς και ορίων επέτρεψαν μόνο ποιοτικές προσεγγίσεις, οδηγώντας στην ανεπαρκή εφαρμογή της οδηγίας. Αντίθετα, για τους περιγραφείς ρυπογόνων ουσιών, τα πιο λεπτομερή δεδομένα και η χρήση ορίων επέτρεψαν ποσοτικές εκτιμήσεις της κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και, ως εκ τούτου, επιτεύχθηκε η εν μέρει επαρκής εφαρμογή της οδηγίας.
Ο 2ος κύκλος της ΟΠΘΣ βασίστηκε σε πιο πρόσφατα δεδομένα λόγω της λειτουργίας του εθνικού προγράμματος παρακολούθησης της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα, το οποίο επέτρεψε πιο εκτενείς και ενημερωμένες αξιολογήσεις της κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τόσο για τους περιγραφείς βιοποικιλότητας όσο και για των ρυπογόνων ουσιών. Οι περιγραφείς βιοποικιλότητας ενημερώνουν τον ΘΧΣ για την κατάσταση του ελληνικού θαλάσσιου περιβάλλοντος και του επιτρέπουν να αποφασίσει για τη διαθεσιμότητα και τη χρήση του θαλάσσιου χώρου, ενώ τα εκτεταμένα δεδομένα που παρέχονται από τους περιγραφείς ρύπων που υποδεικνύουν hot spots θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στον ΘΧΣ για το σχεδιασμό και τη ρύθμιση δραστηριοτήτων, ενσωματώνοντας τις απαιτήσεις της ΟΠΘΣ. Η ΟΠΘΣ παρέχει σημαντική γνώση και γεωγραφικά τοποθετημένες πληροφορίες που μπορούν να υποστηρίξουν πλήρως τα διάφορα βήματα της διαδικασίας του ΘΧΣ. Η έκταση αυτής της υποστήριξης εξαρτάται από την ένταση των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Είναι δυνατό να υποστηριχθεί περαιτέρω ότι όσο περισσότερα μέτρα θεσπίζονται για μια δραστηριότητα, τόσο μεγαλύτερη είναι η ένταση της δραστηριότητας και ο αντίκτυπός της, και επομένως τόσο υψηλότερη και πιθανώς μακροβιότερη είναι η ανάπτυξη του σχετικού τομέα ΘΧΣ.
Όσον αφορά στον Περιγραφέα 6, επισημαίνεται η παρουσία σωρευτικών επιπτώσεων και των επιδράσεών τους, ενώ καταδεικνύεται ότι τα καθιερωμένα μέτρα πρόληψης δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικά στη διαχείριση των πιέσεων που δημιουργούνται από τις αντίστοιχες δραστηριότητες στους σχετικούς τομείς ΘΧΣ και στην ελάττωση της πιθανότητας να επηρεαστεί δυσμενώς η ακεραιότητα του θαλάσσιου πυθμένα. Κατά συνέπεια, τα υφιστάμενα μέτρα διαχείρισης δεν θεωρούνται αποτελεσματικά.
Όσον αφορά στον Περιγραφέα 8, η εφαρμογή των θεσπισμένων μέτρων μπορεί να μειώσει την πιθανότητα των πιέσεων που προκαλούνται από τομεακές δραστηριότητες και να τις αντιμετωπίσει μεμονωμένα. Ωστόσο, τα μέτρα δεν έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τις σωρρευτικές πιέσεις. Συνεπώς, σε περιοχές όπου αυτές οι δραστηριότητες συνυπάρχουν και οι πιέσεις είναι ταυτόχρονες, όπως οι παράκτιες περιοχές, τα προτεινόμενα μέτρα δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικά. Επιπλέον, καθώς οι διασυνοριακές επιπτώσεις θέτουν προκλήσεις στην αποτελεσματικότητα των μέτρων στη διαχείριση των πιέσεων και των επιπτώσεών τους, πρέπει να θεσπιστούν μέτρα σε υποπεριφερειακό επίπεδο για την αντιμετώπιση των διασυνοριακών προκλήσεων.

Θετικές Επιστήμες

Θαλάσσια Πολιτική, Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική, Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, αποτελεσματικότητα διαχειριστικών μέτρων, Ανάλυση Bow-Tie.

Ναι

3

Ναι

220

277

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο έως 2025-05-21.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3399016