Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γιώργος Πάλλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, ΕΚΠΑ
Σταύρος Μαμαλούκος, Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών
Ιωάννης Βαραλής, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Περίληψη:
Το Πήλιο αποτέλεσε ένα από τα ορεινά κέντρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας του 18ου και του 19ου αιώνα, όπου ήκμασαν το εμπόριο, η βιοτεχνία και η ναυτιλία. Σε συνδυασμό με τα αυτοδιοικητικά προνόμια και ιστορικές συγκυρίες, την εν λόγω περίοδο στην περιοχή έλαβε χώρα οικονομική και πνευματική άνθιση. Συνακόλουθα, η οικοδομική δραστηριότητα ήταν έντονη, και αναλόγως η ναοδομία, καθώς η ανέγερση ναών κάλυπτε τις ανάγκες εκκλησιασμού αλλά και προβολής των κοινοτήτων.
Η πλειοψηφία των ναών του Πηλίου κατά την εποχή μελέτης ακολουθεί τον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με υπερώο, στέγη και περίστωο. Γενικώς, οι ναοί χαρακτηρίζονται από διακοσμητική επιμέλεια, συμμετρία στις μικρές και γραμμικότητα στις μεγάλες όψεις, και καλή κατασκευή. Κορυφαίας ποιότητας λιθόγλυπτα και κεραμικά πινάκια συχνά εντοπίζονται εντοιχισμένα στις όψεις των ναών εν είδει διακόσμου. Ακόμα, στο Πήλιο εντοπίζεται αρκετά πρώιμα η εξέλιξη του τύπου της βασιλικής που επικράτησε τον 19ο αιώνα, η επέκταση του υπερώου πάνω από τη στοά.
Η Ζαγορά, το πλουσιότερο και μεγαλύτερο χωριό του ανατολικού Πηλίου συμβάδιζε, αν δεν πρωτοστατούσε, απολύτως με την εξέλιξη των εικοσιτεσσάρων οικισμών. Οι τρεις ενοριακοί ναοί του οικισμού, η Αγία Κυριακή (1741), ο Άγιος Γεώργιος (1765) και η Αγία Παρασκευή (1803-επεκτάθηκε το 1904) αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του συνόλου της ναοδομίας του Πηλίου. Στους τρεις ναούς εντοπίζονται κάποια από τα καλύτερα χαρακτηριστικά της ναοδομίας της περιοχής, ενδεικτικά του πλούτου, της διάθεσης προβολής, των κατασκευαστικών ικανοτήτων, αλλά και του πνευματικού επιπέδου της Ζαγοράς. Εμφανίζουν μεταξύ τους αρκετές ομοιότητες, ενώ οι διαφορές τους αποδίδονται στις κατασκευαστικές και οικονομικές εξελίξεις που διαμορφώθηκαν τα διαστήματα που μεσολάβησαν των εργασιών οικοδόμησης καθενός. Επιπλέον, από τις αποτυπώσεις των ναών διαπιστώθηκε η εξαιρετική ομοιότητα των διαστάσεων τους, εσωτερικά και εξωτερικά. Έτσι, εγείρεται το ζήτημα του σχεδιασμού στην Ζαγοριανή και εν γένει πηλιορείτικη ναοδομία.
Τα τρία παραδείγματα μελέτης, εντάσσονται πλήρως στο ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικό και αρχιτεκτονικό πλαίσιο της εποχής που τα δημιούργησε. Του συνόλου ξεχωρίζει η ανατολική όψη του ναού του Αγίου Γεωργίου, αποτελώντας ένα από τα πλουσιότερα (και διασημότερα στην μελέτη της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής) διακοσμημένα σύνολα της εποχής μελέτης.
