Μονάδα:
Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής ΕνημέρωσηςΒιβλιοθήκη Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης - Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης - Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών - Κοινωνιολογίας
Ημερομηνία κατάθεσης:
2024-05-23
Συγγραφέας:
Σαρρής Αντώνιος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Επιβλέπουσα: Μυρτώ Ρήγου, Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Βασίλης Καραποστόλης, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Κύρκος Δοξιάδης, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ
Έλλη Φιλοκύπρου, Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Ελισάβετ Αρσενίου, Καθηγήτρια, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Γιάννης Σκαρπέλος, Καθηγητής, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Γιάννης Πρελορέντζος, Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Λογοτεχνία και Φιλοσοφία: Aναπαραστάσεις της Υποκειμενικότητας στο έργο των Thomas Mann, Witold Gombrowicz, Julio Cortazar kai Roberto Bolano
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Literature and Philosophy: Representations of Subjectivity in the work of Thomas Mann, Witold Gombrowicz, Julio Cortazar and Roberto Bolano
Περίληψη:
Η παρούσα διδακτορική διατριβή αφορά τη διερεύνηση της σύνθετης σχέσης μεταξύ φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της συγκριτικής μελέτης τεσσάρων συγγραφέων και πέντε μυθιστορημάτων αυτών (Τόμας Μαν-Το Μαγικό Βουνό, Βίτολντ Γκομπρόβιτς- O Kόσμος και Πορνογραφία, Χούλιο Κορτάζαρ- Το Κουτσό και Ρομπέρτο Μπολάνιο- Οι Άγριοι Ντετέκτιβ), εξετάζουμε το πώς μπορεί η μυθοπλασία να εκφέρει φιλοσοφικό στοχασμό και το πώς τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της μεταπλάθουν και μεταμορφώνουν τις φιλοσοφικές έννοιες. Το κεντρικό ζήτημα με βάση το οποίο αναλύουμε τα μυθιστορήματα είναι αυτό της υποκειμενικότητας ή του εαυτού, όπως το πραγματεύθηκε η φαινομενολογική παράδοση και συγκεκριμένα οι Maurice Merleau-Ponty και Paul Ricoeur. Έχοντας ως οδηγητικό μίτο την καταστατική σημασία που αποδίδουν στη διυποκειμενικότητα και σε ένα διαλογικό εαυτό ο οποίος ριζώνει και συγκροτείται σε ένα πλέγμα σχέσεων αμοιβαιότητας, εξετάζουμε το πώς όλη αυτή η εννοιολόγηση παρουσιάζεται εντός των μυθιστορημάτων. Στόχος της διατριβής είναι να καταδείξει το πώς το έργο των τεσσάρων συγγραφέων, παρότι ετερογενές και προερχόμενο από διαφορετικά πολιτισμικά και ιστορικά συγκείμενα, συγκροτεί μια ιδιαίτερη γενεαλογία η οποία προβληματοποιεί το στέρεο διάζευγμα του λογοτεχνικού (και φιλοσοφικού) μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού. Με άλλα λόγια, βρίσκεται «μεταξύ» του -αν και αποδυναμωμένου σε σχέση το παραδοσιακό κεντρομόλο υποκείμενο του διαφωτισμού- υποκειμενισμού του μοντερνισμού και του αντι-υποκειμενισμού/ανθρωπισμού που διέπει τον λογοτεχνικό μεταμοντερνισμό και τις φιλοσοφικές του συνδηλώσεις. Η διατριβή χωρίζεται σε τέσσερις επιμέρους ενότητες. Αρχικώς αναμετρούμαστε με τη συστατική επισφάλεια που χαρακτηρίζει κάθε συγκριτικό εγχείρημα, ήτοι το άγχος της νομιμοποίησής του. Έτσι στο πρώτο κεφάλαιο, μέσω μίας αναδρομής στη θεωρία της λογοτεχνίας και αντλώντας κυρίως από τη φιλοσοφική ερμηνευτική (Gadamer, Ricoeur) και τη θεωρία της πρόσληψης (Iser, Hans Robert Jauss), στοιχειοθετούμε την ερμηνευτική μας προσέγγιση και την δημιουργική επανοικειοποίηση των μυθιστορημάτων στην οποία θα προβούμε. Εν συνεχεία, στο δεύτερο κεφάλαιο, επιχειρούμε να εντάξουμε τα κείμενα στο συγκείμενο τους και να δούμε το πώς ταξινομούνται με βάση τον δίπολο μοντέρνου-μεταμοντέρνου. Έχοντας επίγνωση της κριτικής του ευρωκεντρικού χαρακτήρα των δύο ρευμάτων εκ μέρους της μετα-αποικιακής θεωρίας, προστρέχουμε στην θεωρήσεις περί μίας Παγκόσμιας Λογοτεχνίας (Casanova, Moretti), που επιτρέπει τη διαπολιτισμική επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών λογοτεχνιών. Η κρίσιμη διάκριση κέντρου και περιφέρειας, εντός της Παγκόσμιας Κοινότητας Γραμμάτων, μας επιτρέπει να δούμε το πώς ελάσσονες, περιφερειακές λογοτεχνίας μπορούν να δεξιώνουν όχι μόνο λογοτεχνικά ρεύματα, αλλά και φιλοσοφικές θεωρίες προερχόμενες από το κέντρο και να τις διανθίζουν με τοπικά χαρακτηριστικά. Τοιουτοτρόπως, στο επόμενο κεφάλαιο περνάμε σε μια βιογραφική ανάλυση των συγγραφέων, τονίζοντας τη συστατική σημασία της εξορίας στη διαμόρφωση του έργου τους και εμφαίνουμε τη διαπιστωμένη φιλοσοφική προπαίδειά τους. Επίσης, προχωράμε σε μία φορμαλιστική, ειδολογική ανάλυση των έργων, εντοπίζοντας κοινά στοιχεία που τα φέρνουν σε συνομιλία (δημιουργικές παραλλαγές του Bildungsroman, το οποίο έχει αναμφίβολα φαινομενολογικές προεκτάσεις) και τα καθιστούν δεκτικά σε μία φαινομενολογική ανάγνωση. Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο, προχωράμε σε μία εκ του σύνεγγυς ανάγνωση των μυθιστορημάτων και αντιπαραβολή αυτών με τη σκέψη των Merleau-Ponty και Ricoeur. Εστιάζοντας σε κεντρικές φαινομενολογικές έννοιες-κατηγορίες όπως χρόνος, κόσμος, ετερότητα, αίσθηση και μνήμη και αφηγηματικότητα, βλέπουμε πώς αυτές παρουσιάζονται εντός των μυθιστορημάτων. Συμπεραίνουμε τελικά ότι τα κείμενα, παρόλες τις διαφορές τους αναπαριστούν την υποκειμενικότητα με τρόπο παραπλήσιο με αυτόν των δύο στοχαστών. Ωστόσο, παράλληλα, έχοντας διαμορφώσει τη δική τους, ιδιαίτερη «λογοτεχνική φιλοσοφία» (Macherey), μεταποιούν και συγκεκριμενοποιούν τις αφαιρετικές εξαγγελίες του φιλοσοφικού λόγου. Έτσι, η διάσταση της αμοιβαιότητας δεν τίθεται ακριβώς σε έναν ενδιάμεσο τόπο, άλλοτε κλίνει ανεπαίσθητα άλλοτε προς το οντολογικό προβάδισμα του εαυτού (Mann), και άλλοτε της ετερότητας (Bolano). Στόχος της διατριβής, πέρα από τον εμπλουτισμό στην ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία, σχετική με τους τέσσερις λογοτέχνες, είναι να αποτελέσει ένα συγκεκριμένο διαπιστευτήριο της ολοένα και αυξανόμενης ερευνητικής εστίασης του ενδιαφέροντος τόσο από μέρους της Συγκριτικής Λογοτεχνίας, όσο και της Φιλοσοφίας, στη σύγκρισή, την μετάφραση και την αναλογία, ως επισφαλείς τρόπους γεφύρωσης της ετερότητας και της ανομοιογένειας και επίτευξης μιας διαπολιτισμικής επικοινωνίας.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
Λοιπές θεματικές κατηγορίες:
Γλώσσα – Λογοτεχνία
Λέξεις-κλειδιά:
Φιλοσοφία, λογοτεχνία, εαυτός, φαινομενολογία, σύγκριση, διαπολιτισμικότητα.
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
240
