Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Παπίρης Σπυρίδων, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Καρακατσάνη Άννα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Τουλούμη Παναγιώτα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μπακάκος Πέτρος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κατσαούνου Παρασκευή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μάναλη Ευφροσύνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Παπαϊωάννου Ανδριάννα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Υπάρχει έλλειψη δεδομένων όσον αφορά την επιδημιολογία του Αποφρακτικού Λειτουργικού Συνδρόμου (ΑΛΣ) στον ενήλικα γενικό πληθυσμό της Ελλάδας. Σκοπός αυτής της διδακτορικής μελέτης ήταν η καταγραφή του επιπολασμού του ΑΛΣ και των δύο πιο χαρακτηριστικών νοσημάτων που περιλαμβάνει, της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) και του Βρογχικού Άσθματος (ΒΑ), χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα της Εθνικής Μελέτης Νοσηρότητας και Παραγόντων Κινδύνου (ΕΜΕΝΟ). Επίσης, η συσχέτιση τους με παράγοντες κινδύνου, κλινικά συμπτώματα και συννοσηρότητες σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού ≥18 ετών, στην Ελλάδα.
Μέθοδοι: Με βάση την απογραφή του 2011, η ΕΜΕΝΟ, με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από Εθνικούς πόρους, εφάρμοσε πολυσταδιακή στρωματοποίηση κατά συστάδες με τυχαία επιλογή του δείγματος σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (2013-2016). Εκπαιδευμένοι ερευνητές πραγματοποίησαν κατ' οίκον επισκέψεις όπου και διενεργήθηκαν ανθρωπομετρικές μετρήσεις, εξετάσεις αίματος και σπιρομέτρηση. Συλλέχθηκαν επίσης πληροφορίες με ερωτηματολόγια που χορηγήθηκαν από τους συνεντευκτές. Ο ορισμός που χρησιμοποιήθηκε για το ΑΛΣ ήταν όσοι είχαν FEV1/FVC<0,75, για τη ΧΑΠ: ηλικία ≥30 ετών, αρνητική αυτό-αναφορά για το ΒΑ και αποφρακτική σπιρομέτρηση [FEV1/FVC<0,7 (σταθερός λόγος ή Fixed Ratio ή FR) ή FEV1/FVCΑποτελέσματα: Από τους 6006 συμμετέχοντες, 2870 με τεχνικά αποδεκτή σπιρομέτρηση συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση για το ΑΛΣ. 2450 που ήταν ≥ 30 ετών με αρνητική αυτό-αναφορά για ΒΑ συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση της ΧΑΠ. 5876 που διέθεταν την πληροφορία για τη διάγνωση του ΒΑ συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση για το ΒΑ. Ο επιπολασμός του ΑΛΣ, ΧΑΠ (FR), ΧΑΠ (LLN) και ΒΑ ήταν 19,5% (ΔΕ 95%:20,74-24.43), 8,29% (ΔΕ 95%:7,17-9,57), 5,15% (ΔΕ 95%:4,54-6,64) και 5,89% (ΔΕ 95%:5,27-6,58) αντίστοιχα. Ο επιπολασμός του ΑΛΣ και της ΧΑΠ (FR και LLN) ήταν υψηλότερος (p<0,001) στους άνδρες (24,9%, 12,4% και 8,2% αντίστοιχα) αλλά δεν βρέθηκε διαφορά στα δύο φύλα όσον αφορά την αυτό-αναφορά διάγνωσης ΒΑ από ιατρό στο παρελθόν. Υπήρχε μία σημαντική τάση αύξησης του επιπολασμού της ΧΑΠ στους πιο ηλικιωμένους με το κριτήριο του FR και του FR+/LLN-. Αντίθετα, όσοι διαγνώσθηκαν με το LLN, FR+/LLN+ ήταν νεότεροι σε ηλικία. Δεν παρατηρήθηκε κάποια συγκεκριμένη ηλικιακή κλίση για το ΒΑ. Η ΧΑΠ ήταν σημαντικά αυξημένη στους καπνιστές (p<0,001) και με τα δύο κριτήρια διάγνωσης (10,4% FR και 7,5% LLN) αλλά όχι το ΒΑ. Τα αναπνευστικά συμπτώματα σχετίζονταν με μεγαλύτερο κίνδυνο (p<0,01) εμφάνισης ΧΑΠ με το κριτήριο του FR [OR: 2,08, 1,77, 1,89, βήχας και παραγωγή πτυέλων για ≥3 μήνες τα δύο τελευταία έτη, και δύσπνοια (MRC≥1), αντίστοιχα] και του LLN (OR: 2, 2,35, 2,21 για τα ίδια συμπτώματα). Ορισμένες καρδιοαγγειακές συννοσηρότητες είχαν σημαντικά (p<0,05) υψηλότερα ποσοστά ΧΑΠ (FR) στη μονοπαραγοντική ανάλυση, που όμως στα πολυπαραγοντικά μοντέλα φάνηκε ότι οι συσχετίσεις οφείλονταν στο συγχυτικό παράγοντα της προχωρημένης ηλικίας. Το ΒΑ είχε υψηλό επιπολασμό στα άτομα με συμπτώματα που σχετίζονται με το ΒΑ και συγκεκριμένα 1) 64,3% στην κρίση άσθματος, 2) 24,1% στη νυχτερινή αφύπνιση από κρίση δύσπνοιας 3) 25% στην κρίση δύσπνοιας οποιαδήποτέ ώρα της ημέρας και 4) 20,9% στο συριγμό. Παρομοίως ο σχετικός λόγος ύπαρξης ΒΑ στα άτομα με αυτά τα τέσσερα αυτά συμπτώματα ήταν σημαντικά (p<0,001) υψηλός (OR: 47,16, 6,59, 7,87, 8,23 αντίστοιχα). Επίσης η πιθανότητα να έχει γίνει διάγνωση ΒΑ ήταν 3,69 (p<0,001) μεγαλύτερη στα άτομα με αποφρακτική σπιρομέτρηση. Η πλειοψηφία των συννοσηροτήτων συχνά (p<0,01) συνυπήρχε με το ΒΑ τόσο στο μονοπαραγοντικό όσο και στο πολυπαραγοντικό μοντέλο ανάλυσης.
Συμπέρασμα: Η διάγνωση της ΧΑΠ με το FR υπερδιαγιγνώσκει άτομα σε προχωρημένη ηλικία και έχει υψηλότερα ποσοστά συννοσηροτήτων λόγω της φυσιολογικής γήρανσης. Αντίθετα το LLN έχει καλύτερη διακριτικότητα να αναγνωρίσει πρώιμα την απόφραξη σε νεότερες ηλικίες. Κρίνοντας από τα υψηλά ποσοστά ΒΑ στα άτομα με αναπνευστικά συμπτώματα και ΑΛΣ, συμπεραίνουμε ότι στην Ελλάδα η πλειοψηφία των ατόμων με ΒΑ έχουν πτωχό έλεγχο της νόσο. Τα σημαντικά ποσοστά συννοσηροτήτων επιδεινώνουν επιπλέον τον έλεγχο για το ΒΑ.
