Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
1. Ανδρέας Μιχαλόπουλος, Καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
2. Ελένη Καραμαλέγκου, Ομότιμη Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
3. Σοφία Παπαϊωάννου, Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
4. Σοφία Γεωργακοπούλου, Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
5. Βάιος Βαϊόπουλος, Καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
6. Μυρτώ Γκαράνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
7. Ρουμπίνη Δημοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Λατινικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Περίληψη:
Η διατριβή προσφέρει ένα σύγχρονο ερμηνευτικό υπόμνημα στο πρώτο βιβλίο της Αινειάδας, το οποίο, ερχόμενο μετά τα υπομνήματα κυρίως του Austin στα Oxford Reds και έπειτα του Ganiban, παρέχει μια κατά το δυνατόν πληρέστερη επισκόπηση του σύγχρονου κριτικού λόγου για το πρώτο βιβλίο του έπους και ερμηνεία των επιμέρους θεμάτων που το διέπουν. Η διατριβή αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια, την Εισαγωγή, το Λατινικό κείμενο, τη Μετάφρασή του στη Νέα Ελληνική και το Υπόμνημα. Η διατριβή ολοκληρώνεται με δύο Παραρτήματα (1. στ. 265-272 tertia ... terna ... triginta ... ter centum, όπου επιχειρείται μια μελέτη του επαναλαμβανόμενου αριθμού τρία στην προφητεία του Δία· 2. Οι στίχοι Ille ego qui ... (1a-1d), παράρτημα στο οποίο σε ένα εισαγωγικό σημείωμα παρέχεται μια επισκόπηση του κριτικού λόγου για τους στίχους του ψευδο-προοιμίου και προτείνεται μια λογοτεχνική αποτίμησή τους. Το εισαγωγικό σημείωμα το ακολουθεί λεπτομερής κατά στίχον σχολιασμός του ψευδο-προοιμίου) και τον κατάλογο χωρίων. Στην Εισαγωγή παρουσιάζεται η δομή του πρώτου βιβλίου και τα βασικά θέματα που το διέπουν. Επίσης, θίγονται συγκεκριμένα ζητήματα και θέματα του πρώτου βιβλίου, όπως η μελέτη του προγραμματικού προοιμίου και των προτύπων του, η πρώτη εμφάνιση του πρωταγωνιστή Αινεία στο έπος και επίσης το θέμα της Χρυσής Εποχής στην Προφητεία του Δία στην Αφροδίτη και η σχέση της με άλλα χωρία στο έπος και στα προγενέστερα έργα του Βεργιλίου. Η Εισαγωγή ολοκληρώνεται με μια επισκόπηση της χειρόγραφης παράδοσης του κειμένου και έναν πίνακα γραφών οι οποίες έχουν υιοθετηθεί στο λατινικό κείμενο και σχολιάζονται στο Υπόμνημα. Το Υπόμνημα παρακολουθεί τη διαδοχική σειρά των στίχων. Κάθε ενότητας προηγείται ένα εισαγωγικό σημείωμα. Στα εισαγωγικά αυτά σημειώματα παρουσιάζεται συνοπτικά το περιεχόμενο κάθε επεισοδίου, παρέχεται επισκόπηση του σχετικού με αυτό κριτικού λόγου, η λειτουργία και ερμηνεία του. Συζητούνται τα λογοτεχνικά και, όπου υπάρχουν, τα πιθανά αρχαιοδιφικά πρότυπα του ποιητή, μελετάται η σκιαγράφηση των χαρακτήρων της σκηνής αυτής καθώς και η σχέση της εκάστοτε σκηνής με άλλες παρόμοιες στα άλλα βιβλία του ποιήματος και το νόημα που προκύπτει από τη σύνδεση αυτήν. Στον κατά στίχον υπομνηματισμό επιχειρείται να καλυφθούν όλα τα πιθανά ζητήματα που αυτός εγείρει· έτσι, περιλαμβάνονται παρατηρήσεις προσωδιακού, μορφολογικού, γραμματικού και συντακτικού χαρακτήρα, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο χαρακτηριστικό ύφος και στο μέτρο του βεργιλιανού κειμένου και πως αυτό συμβάλλει στην αποτύπωση του νοήματος· σε κάθε περίπτωση παρατίθενται παράλληλα από άλλα χωρία του έπους. Επίσης, σε λεξιλογικό επίπεδο, εντοπίζονται και μελετούνται στοιχεία της ομιλούμενης Λατινικής και αρχαϊσμοί και o τρόπος με τον οποίο αυτά συμβάλλουν στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Σε πολλούς στίχους συζητούνται διεξοδικά προβλήματα κριτικής του κειμένου και οι διαφορετικές γραφές που προσφέρει η χειρόγραφη παράδοση, προσφέρονται παράλληλα χωρία από τον ίδιο τον Βεργίλιο και άλλους συγγραφείς και αναπτύσσεται επιχειρηματολογία για τη γραφή που υιοθετείται στο κείμενο αλλά και για τις άλλες πιθανές γραφές. Ακόμη γίνονται παρατηρήσεις πραγματολογικού και, κυρίως, ερμηνευτικού χαρακτήρα, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τους όχι μόνο το άμεσο περικείμενο στο οποίο βρίσκονται αλλά ευθυγραμμίζονται και με άλλα χωρία στα υπόλοιπα βιβλία του έπους επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο να προσφέρουν μια συνολική ερμηνεία των επεισοδίων μέσα στo πλαίσιο της Αινειάδας και της ευρύτερης κοινωνικής και πολιτικής ατμόσφαιρας μέσα στην οποία αυτή συντίθεται. Πιο συγκεκριμένα, μελετάται διεξοδικά η διακειμενική σχέση του ποιητή με τα πρότυπά του (ομηρική ποίηση και φιλολογία, ελληνική και ρωμαϊκή τραγωδία, ελληνιστική ποίηση, ιστοριογραφία, ρωμαϊκή ποίηση και πεζογραφία της Ρεπουμπλικανικής περιόδου)· η αξιοποίηση από τον Βεργιλίο επικών θεμάτων και τόπων και οι καινοτομίες του, όπως είναι το προοίμιο, η περιγραφή της καταιγίδας, τοπίων, η έκφραση των τοιχογραφιών στον ναό της Ήρας στην Καρχηδόνα, η παρουσίαση προφητειών από θεούς, οι σκηνές που περιλαμβάνουν θεϊκούς χαρακτήρες, οι μονόλογοι, οι παρομοιώσεις, οι οιωνοί, η υποδοχή των Τρώων στην Καρχηδόνα και το συμπόσιο που τους προσφέρει η βασίλισσα Διδώ. Ακόμη, μελετώνται οι εκάστοτε μυθολογικές αναφορές του ποιητή, όπως αυτές εμφανίζονται στον μύθο του Αινεία, της Διδώς, του Αντήνορα, του Τεύκρου και άλλων. Επίσης, εξετάζεται η πολιτική και ιστορική διάσταση επεισοδίων και χαρακτήρων, δηλαδή η τυχόν ανάκληση γεγονότων ή προσώπων από τους Καρχηδονιακούς πολέμους της Ρώμης ή η πολύπλευρη σχέση με την Εποχή του Αυγούστου και το αυγούστειο ιδεολογικό οικοδόμημα.
Λέξεις-κλειδιά:
Βεργίλιος, Αινείας, Διδώ, Επική ποίηση, Λογοτεχνία της Αυγούστειας εποχής, Όμηρος, Οκταβιανός Αύγουστος
