Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Πλουμπίδης Δημήτριος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Αναγνωστόπουλος Δημήτριος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Δικαίος Δημήτριος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Τουλούμη Παναγιώτα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Σύψα Βασιλική – Αναστασία, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ψάρρος Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πανταζής Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Οι κοινές ψυχικές διαταραχές αντιπροσωπεύουν περίπου το 12% της παγκόσμιας νοσολογικής επιβάρυνσης, προκαλώντας εξαιρετικά σημαντική δυσλειτουργία στους ασθενείς και αυξάνοντας σημαντικά το κόστος υγείας παγκοσμίως. Στην Ελλάδα έχουν διεξαχθεί ελάχιστες επιδημιολογικές μελέτες σε πληθυσμιακό επίπεδο, ενώ από όσες διατίθενται, καμία δεν παρέχει μια εμπεριστατωμένη εικόνα που να είναι συγκρίσιμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα, η συμμετοχή κοινωνικοοικονομικών παραμέτρων στην εμφάνιση ψυχοπαθολογίας, και παράλληλα, η συνύπαρξη σωματικών συμπτωμάτων και νοσημάτων, οδηγούν τους ασθενείς σε ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων σε ποσοστό 70-80%. Ωστόσο, τα ποσοστά αναγνώρισης της κατάθλιψης και του άγχους στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας είναι ιδιαίτερα χαμηλά, εφόσον, για τα υπάρχοντα εύχρηστα και σύντομα εργαλεία ανίχνευσης αυτών των παθήσεων υπάρχουν λίγα δεδομένα αξιοπιστίας, ενώ στη χώρα μας δεν έχουν μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση, σε μελέτες με ευρύ πληθυσμιακό δείγμα είναι κεντρικής σημασίας η χρήση των κατάλληλων επιδημιολογικών εργαλείων. Το PHQ-4 είναι ένα εξαιρετικά σύντομο ερωτηματολόγιο για την κατάθλιψη και το άγχος με υποσχόμενες ψυχομετρικές ιδιότητες. Εντούτοις, η αξιοπιστία και η εγκυρότητά του δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί στην Ελλάδα.
Σκοπός της παρούσης μελέτης : 1. Να εκτιμηθεί ο επιπολασμός κατάθλιψης και άγχους στο γενικό πληθυσμό ενηλίκων (≥ 18 ετών) και να διερευνηθεί η συσχέτισή του με τα δημογραφικά και τα κοινωνικό-οικονομικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων. 2. Να εκτιμηθεί η συν-νοσηρότητα σωματικών συμπτωμάτων και παθήσεων με την κατάθλιψη και το άγχος στο γενικό πληθυσμό ενηλίκων.
Στους επιμέρους σκοπούς της μελέτης περιλαμβάνεται: 3. Η διερεύνηση της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας των σύντομων ερωτηματολογίων PHQ-2 και GAD-2 (PHQ-4) και τον καθορισμό μιας βαθμολογίας αποκοπής για την αναγνώριση της κατάθλιψης και του άγχους στον ελληνικό γενικό πληθυσμό.
Πλαίσιο της έρευνας: Η μελέτη διεξήχθη στο πλαίσιο της πρώτης Εθνικής Μελέτης Νοσηρότητας και παραγόντων κινδύνου (ΕΜΕΝΟ), η οποία διεξήχθη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του μόνιμου πληθυσμού ενηλίκων της Ελλάδας (5.993 άτομα), συνδυάζοντας ερωτηματολόγια, μέσα στα οποία περιλαμβάνονται τα σύντομα εργαλεία PHQ-2, GAD-2 (PHQ-4), με ιατρικές εξετάσεις. Σε υποσύνολο του πληθυσμού (591 άτομα), χορηγήθηκε επιπλέον μέρος της δομημένης διαγνωστικής ψυχιατρικής συνέντευξης MINI, ενώ τα 2 σύντομα εργαλεία, χορηγήθηκαν 2 φορές εντός μίας εβδομάδας σε 204 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές 5 διαφορετικών Πανεπιστημίων της Αθήνας.
Αποτελέσματα: Το δείγμα αποτελούταν από 5.993 άτομα. Από αυτούς το 51,35% ήταν γυναίκες, η μέση ηλικία ήταν τα 49,27 έτη, το 47,19% ήταν απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και το 61,39% ήταν έγγαμοι ή συζούσαν. Επίσης, το 84,08% εργάζονταν και για το 40,27% το μηνιαίο εισόδημα του νοικοκυριού δεν ξεπερνούσε τα 900 ευρώ. Το 29,3% αντιμετώπιζε ένα χρόνιο νόσημα, το 39,52% δύο ή περισσότερα και το 44,32% μεταβολικό σύνδρομο. Κατηγοριοποιώντας το άγχος και την κατάθλιψη σε 2 επίπεδα, το 23,09% είχε κάποια μορφή Αγχώδους Διαταραχής (ΑΔ) και το 16,73% κάποια μορφή Καταθλιπτικής Διαταραχής (ΚΔ).
Όσον αφορά στις αγχώδεις διαταραχές φάνηκε ότι: Οι γυναίκες είχαν υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης σε σχέση με τους άντρες (27,83% και 18,09% αντίστοιχα). Όσοι ανήκαν στη ηλικιακή κατηγορία 70+ ετών ήταν 55% λιγότερο πιθανόν να εμφανίσουν ΑΔ σε σχέση με όσους ανήκαν στην ηλικιακή κατηγορία 18-29 ετών. Οι άνεργοι είχαν υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης σε σχέση με τους εργαζόμενους (28,33% και 22,05% αντίστοιχα), ενώ υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο συνεπαγόταν μικρότερο ποσοστό εμφάνισης (18,35% έναντι 29,05%). Για όσους το εισόδημα ήταν πάνω από 1700 ευρώ ήταν 31% λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν ΑΔ σε σχέση με όσους έπαιρναν έως και 900. Όσοι αντιμετώπιζαν ένα ή δύο και παραπάνω χρόνια νοσήματα ήταν 1,31 και 1,7 φορές, αντίστοιχα, πιο πιθανό να εμφανίσουν ΑΔ σε σχέση με όσους δεν έπασχαν από κάποιο χρόνιο νόσημα.
Σε σχέση με τις καταθλιπτικές διαταραχές διαπιστώθηκε ότι: Υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης είχαν όσοι ήταν άνω των 70 ετών και στα δύο φύλα (16,93% για τους άντρες και 27,2% για τις γυναίκες). Η εμφάνιση ΚΔ ήταν 1,63 φορές πιο πιθανή στις γυναίκες συγκριτικά με τους άντρες (20,37% και 12,88% αντίστοιχα). Όσοι ήταν μόνοι (άγαμοι) ήταν 1,51 φορές πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν κατάθλιψη σε σχέση με όσους ήταν έγγαμοι. Οι άνεργοι ήταν 1,72 φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη συγκριτικά με τους εργαζόμενους (23,96% και 15,28% αντίστοιχα). Υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο συνεπαγόταν μικρότερο αριθμό ατόμων με ΚΔ (11,32% έναντι 25,13%). Μεγαλύτερο εισόδημα σχετιζόταν και με μειωμένα ποσοστά εμφάνισης ΚΔ (22% για εισόδημα <900 έναντι 8,95% για εισόδημα > 1700). Όσοι αντιμετώπιζαν μέτρια έως σοβαρή διατροφική ανασφάλεια εμφάνισαν ΚΔ σε ποσοστό 41,01%. Οι ασφαλισμένοι αντιμετώπιζαν ΚΔ σε ποσοστό 15,55%, ενώ οι ανασφάλιστοι σε ποσοστό 24,85%. Όσοι έπασχαν από ένα ή δύο και περισσότερα χρόνια νοσήματα εμφάνισαν ΚΔ σε ποσοστά 13,8% και 24,92% αντίστοιχα, ενώ όσοι δεν έπασχαν σε ποσοστό 8,84%.
Παράλληλα, από τα 591 άτομα στα οποία διενεργήθηκε επιπλέον ψυχιατρική διαγνωστική συνέντευξη μέσω της ΜΙΝΙ, το 16,6% αντιμετώπιζε μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο και το 11,7% είχε αντιμετωπίσει μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο στο παρελθόν. Δυσθυμία αντιμετώπιζε συνολικά το 12,7%. Από διαταραχή γενικευμένου άγχους έπασχε το 9,3%, ενώ αντίστοιχα από διαταραχή πανικού έπασχε το 5,8%. Κοινωνική φοβία αντιμετώπιζε το 9,5%, ενώ μικρότερο και ίσο με 4,1% ήταν το ποσοστό όσων είχαν αγοραφοβία. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αντιμετώπιζε το 9,7%. Πέρα από τα επιδημιολογικά στοιχεία, η μελέτη παρείχε στοιχεία για την αξιοπιστία του PHQ-4. Η εσωτερική αξιοπιστία ήταν αποδεκτή και η αξιοπιστία δοκιμής-επαναληπτικής εξέτασης ήταν εξαιρετική.
Συμπεράσματα: Συνολικά τα ποσοστά της κατάθλιψης και του άγχους στον ελληνικό πληθυσμό είναι εξαιρετικά υψηλά (16,73% & 23,09% αντίστοιχα), ενώ παράλληλα αναδείχθηκε ιδιαίτερα υψηλή συνοσσηρότητα μεταξύ κοινών ψυχικών διαταραχών και σωματικών νοσημάτων. Οι γυναίκες, οι ανύπαντροι, τα άτομα σε κατάσταση διαζυγίου ή χηρείας, οι συνταξιούχοι και οι άνεργοι παρουσιάζουν υψηλότερη νοσηρότητα, ενώ τα άτομα ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης, καθώς και τα άτομα με υψηλό οικογενειακό εισόδημα, χαμηλότερη. Παράλληλα, τα ευρήματά μας δείχνουν ότι το PHQ-4 είναι ένα αξιόπιστο και έγκυρο εξαιρετικά σύντομο ερωτηματολόγιο ανίχνευσης της κατάθλιψης και του άγχους στον ελληνικό γενικό πληθυσμό.
