Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Σουρτζή Παναγιώτα, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Καϊτελίδου Δάφνη, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ
Βελονάκης Εμμανουήλ, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ
Καλοκαιρινού Αθηνά, Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ
Βελονάκη Βενετία-Σοφία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ
Γαλάνης Πέτρος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ
Αποστολάρα Παρασκευή, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής ΠΑΔΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η μετανάστευση είναι πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη. Δεν αποτελεί μόνο σύγχρονο φαινόμενο, αλλά μια δυναμική διαδικασία που επηρεάζεται από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές οι οποίες συντελούνται ανά τον κόσμο και αποτυπώνεται στις μετακινήσεις πληθυσμών. Ύστερα λοιπόν, από ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας προέκυψε πως δεν εντοπίζονται στον ελλαδικό χώρο μελέτες που να διερευνούν και να συγκρίνουν τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας της εργασίας μεταξύ μεταναστών κι Ελλήνων εργαζομένων. Επιπλέον, παρατηρήθηκαν ελλιπή ή ακατάλληλα προστατευτικά μέσα, περιορισμένη ασφαλιστική κάλυψη, καθώς επίσης κι υψηλότερα ποσοστά εργατικών ατυχημάτων μεταξύ μεταναστών έναντι γηγενών εργαζομένων. Ως επακόλουθο, η συγκεκριμένη μελέτη επισκόπησης και συσχέτισης, στοχεύει στη σύγκριση και ανάδειξη τυχόν ιδιαιτεροτήτων - στον ελλαδικο χώρο - οι οποίες οφείλονται στο φύλο, τη φυλή ή την εθνικότητα μεταξύ άλλων.
Σκοπός: H διερεύνηση των συνθηκών εργασίας, καθώς και των διαφορών που υφίστανται οι εργαζόμενοι μετανάστες έναντι των γηγενών εργαζομένων και ειδικότερα, των κινδύνων που αντιμετωπίζουν στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Μεθοδολογία: Πραγματοποιήθηκε δευτερογενής ανάλυση των δεδομένων της μελέτης "Διερεύνηση, καταγραφή και ανάλυση των ανισοτήτων πρόσβασης των μεταναστών που ζουν στην Ελλάδα σε υπηρεσίες υγείας" (ΘΑΛΗΣ-MIS 377228) κι έπειτα σύγκριση των ευρημάτων με τα αντίστοιχα δεδομένα από την Ελληνικη Στατιστική Υπηρεσία (ΕΛ. ΣΤΑΤ.). Ακόμη, τα δεδομένα της (ΘΑΛΗΣ-MIS 377228) συγκρίθηκαν με αντίστοιχα δεδομένα από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και τον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ). Εν συνεχεία, το δείγμα της παρούσας μελέτης συλλέχθηκε από δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας της 2ης ΥΠΕ. Εφόσον, πληρούσαν τα κριτήρια που είχαν τεθεί εξαρχής, ενήλικες Έλληνες και μετανάστες εργαζόμενοι, συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο και στη συνέχεια συμμετείχαν σε ατομική συνέντευξη εθελοντικά, διατηρώντας την ανωνυμία τους. Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε με περιγραφική στατιστική και έγινε με το IBM SPSS 21.0, ενώ τα αντίστοιχα ποιοτικά δεδομένα με τη διαδικασία της θεματικής ανάλυσης.
Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της Δευτερογενούς ανάλυσης των δεδομένων της μελέτης (ΘΑΛΗΣ-MIS 377228) με τα αντίστοιχα δεδομένα από την ΕΛΣΤΑΤ, ανέδειξαν πως τα εργατικά ατυχήματα μεταξύ ανδρών και ειδικότερα μεταξύ μεταναστών είναι συνηθέστερα, καθώς κι οι επαγγελµατικές οµάδες που υπέφεραν περισσότερο από προβλήµατα υγείας που σχετίζονται µε την εργασία, ήταν οι «Ειδικευµένοι τεχνίτες και οι ασκούντες συναφή επαγγέλµατα», οι «Χειριστές βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, µηχανηµάτων και εξοπλισµού και συναρµολόγησης» καθώς και οι «Ανειδίκευτοι εργάτες, χειρώνακτες και µικροεπαγγελµατίες». Αντίθετα, το χαµηλότερο ποσοστό εµφάνισης προβληµάτων υγείας εντοπίστηκε στους «Επαγγελµατίες» και τους «Υπαλλήλους γραφείου» (4,3 και 4,2%), αντίστοιχα. Στην παρούσα μελέτη, ο συνολικός αριθμός των ερωτηματολογίων που μοιράστηκαν αρχικά ήταν 564, εκ των οποίων συμπληρώθηκαν τα 544 (ποσοστό απόκρισης 96,45%). Ο μελετώμενος πληθυσμός αποτελείται από 544 Έλληνες και μετανάστες. Οι Έλληνες αποτελούν το 80,9% του δείγματος (n=440) ενώ οι μετανάστες το 19,1% του δείγματος (n=104). Tο μεγαλύτερο ποσοστό προέρχονταν από την Αλβανία (51,9%), το 8,7% από το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, το 6,7% από τη Γεωργία, το 5,8% από τη Βουλγαρία, το 3,8% από τη Ρουμανία και από 1-2,9% από Αγγλία, Άγιο Δομίνικο, Αίγυπτο, Αρμενία, Αφγανιστάν, Η.Α.Ε., Ιορδανία, Νιγηρία, Ουκρανία και Πολωνία. Ο μέσος χρόνος παραμονής των μεταναστών στην Ελλάδα ήταν 19 έτη. Βρέθηκε υψηλότερο ποσοστό πλήρους απασχόλησης μεταξύ γηγενών (89%), έναντι των μεταναστών (67%) σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο (p=0.000). Η ασφαλιστική κάλυψη μεταξύ των Ελλήνων ανήλθε σε 98,4% έναντι 87,5% για τους μετανάστες. Στατιστικά σημαντικά υψηλότερο (p=0.004) ποσοστό εργατικών ατυχημάτων εντοπίστηκε μεταξύ μεταναστών (27,9%) συγκριτικά με τους Έλληνες (15,2%). Ο κλάδος των κατασκευών, στον οποίο εργάζονται περισσότεροι μετανάστες, βρέθηκε να ευθύνεται για τα περισσότερα ατυχήματα. Επίσης, παρατηρήθηκε υψηλότερο ποσοστό συνάφειας ως προς το αντικείμενο εργασίας μεταξύ των Ελλήνων έναντι των μεταναστών, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε τεχνικά επαγγέλματα ή ως ανειδίκευτοι εργάτες. Αναφορικά με τις συνεντεύξεις, διενεργήθηκαν 36, εκ των οποίων 22 ήταν Έλληνες και 14 μετανάστες. Ο μέσος όρος ηλικίας των Ελλήνων ήταν τα 43.5 έτη, με το 68,1% να είναι γυναίκες και το 95,2% να έχει ασφαλιστική κάλυψη. Σχετικά με το εάν τους παρέχεται προστατευτικός εξοπλισμός 14 απάντησαν θετικά, 7 αρνητικά και 1 πως δεν προβλέπεται. Επιπροσθέτως, αν κι αρχικά αναφέρθηκαν μόλις 6 εργατικά ατυχήματα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης προέκυψαν ακόμη 5, τα οποία δε δηλώθηκαν από τους ίδιους στον ασφαλιστικό φορέα. Αναφορικά με τους μετανάστες, ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν τα 47.8 έτη, με το 57,2% να είναι γυναίκες και μέσο όρο παραμονής στην Ελλάδα τα 23,2 έτη. Ειδικότερα, 9 μετανάστες προέρχονταν από την Αλβανία, 1 από τη Ρουμανία, 2 από τη Βουλγαρία, 1 από τη Γεωργία και 1 από τη Μολδαβία. Η αξιολόγηση της ικανότητάς του στην ελληνική γλώσσα, υπέδειξε σε 1 περίπτωση εξαιρετική, 3 πολύ καλή, 6 καλή και 4 μέτρια. Το ποσοστό ασφάλισης μεταξύ μεταναστών κυμάνθηκε στο 57,1% και σχετικά με το αν λάμβαναν προστατευτικό εξοπλισμό στο χώρο εργασίας του, 8 απάντησαν θετικά, 5 αρνητικά και 1 πως δε χρειαζόταν. Οι κυριότεροι λόγοι που τους ώθησαν στη μετανάστευση κατά φθίνουσα σειρά ήταν οι οικονομικοί (50%), οι εμπόλεμες συνθήκες (35,7%) κι ο φόβος (28,5%). Επίσης, το 64,2% χαρακτήρισε τις συνθήκες εγκατάστασής τους στην Ελλάδα ως δύσκολες. Συγκριτικά, όπως προέκυψε, οι Έλληνες εργάζονταν σε υψηλότερο ποσοστό με πλήρη απασχόληση, λάμβαναν σε υψηλότερο ποσοστό εκπαίδευση με την ανάληψη των καθηκόντων τους και τους παρέχονταν σε υψηλότερο ποσοστό μέσα ατομικής προστασίας, έναντι των μεταναστών. Αν και μόλις τρία εργατικά ατυχήματα - αμιγώς μεταξύ Ελλήνων - δηλώθηκαν κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, με μόλις το ένα να δηλώθηκε στον ασφαλιστικό φορέα. Ωστόσο, αναφέρθηκαν και σε άλλους τραυματισμούς εν ώρα εργασίας, που όμως δε θέλησαν να αναφερθούν περαιτέρω.
Συμπεράσματα: Σύμφωνα με τα ευρήματα της παρούσας μελέτης, φαίνεται πως οι εργαζόμενοι μετανάστες αντιμετωπίζουν δυσμενέστερες συνθήκες εργασίας συγκριτικά με τους Έλληνες. Περαιτέρω μελέτες κρίνονται απαραίτητες προκειμένου να εξασφαλιστεί επιπλέον γνώση για τις εργασιακές συνθήκες των μεταναστών συγκριτικά με αυτές των Ελλήνων.
