Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Παπαρρηγόπουλος Θωμάς, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Επιβλέπων
Αναγνωστόπουλος Δημήτριος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Τριανταφύλλου Καλλιόπη, Επιστημονική Συνεργάτις, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Το έντονο στίγμα που υφίστανται τα άτομα με προβλήματα χρήσης ουσιών συχνά εσωτερικεύεται. Η εσωτερίκευση του στίγματος έχει συνδεθεί με πλήθος ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων, αντίθετα η επαρκής υποστήριξη από το κοινωνικό περιβάλλον εμφανίζεται να επιδρά θετικά στη συνολική ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής, αλλά και ενάντια στο στίγμα και τις αρνητικές επιπτώσεις του στα άτομα με ιστορικό χρήσης ουσιών.
Σκοπός: Η παρούσα έρευνα στοχεύει στη διερεύνηση της σχέσης του εσωτερικευμένου στίγματος και της κοινωνικής υποστήριξης με τις συναισθηματικές δυσκολίες (κατάθλιψη, άγχος, στρες) και την αυτοεκτίμηση ατόμων που βρίσκονται σε θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης. Επιπρόσθετα, στοχεύει στην μελέτη του αν η κοινωνική υποστήριξη δρα σαν διαμεσολαβητικός παράγοντας, συνδέοντας χαμηλότερα επίπεδα εσωτερικευμένου στίγματος με βελτιωμένη συναισθηματική υγεία.
Μέθοδος: Στην έρευνα συμμετείχαν 57 άτομα (52 άνδρες) που βρίσκονται σε τμήματα της Μονάδας Απεξάρτησης 18ΑΝΩ (ΨΝΑ) με μέσο όρο ηλικίας τα 38 έτη (SD=8,6 έτη). Οι συμμετέχοντες/-ουσες συμπλήρωσαν πέντε ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς: Ερωτηματολόγιο Κοινωνικών και Δημογραφικών Χαρακτηριστικών, Κλίμακα Κατάθλιψης, Αγχους και Στρες, Κλίμακα Αυτοεκτίμησης, Πολυδιάστατη Κλίμακα Αντιλαμβανόμενης Κοινωνικής Υποστήριξης, Κλίμακα Εσωτερικευμένου Στίγματος Διαταραχής Χρήσης Ουσιών, σε έντυπη μορφή στο χώρο της εκάστοτε δομής.
Αποτελέσματα: Υψηλότερα επίπεδα εσωτερικευμένου στίγματος συνδέθηκαν με υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και στρες. Συγκεκριμένα, η διάσταση της αποξένωσης συσχετίστηκε θετικά με τη συνολική κλίμακα κατάθλιψης, άγχους και στρες (rho=0,31 p<0,018), ενώ της κοινωνικής απόσυρσης με την κατάθλιψη (rho=0,30 p<0,025). Επιπλέον, το εσωτερικεύμενο στίγμα συνέθηκε στατιστικά σημαντικά και αρνητικά με την αυτοεκτίμηση, με ισχυρότερη συσχετίση τη διάσταση της κοινωνικής απόσυρσης (rho=-0,54 p<0,001). Από την άλλη πλευρά, η κλίμακα αντιλαμβανόμενης κοινωνικής υποστήριξης συσχετίστηκε σημαντικά και αρνητικά με το εσωτερικευμένο στίγμα, συγκεκριμένα μεταξύ της διάστασης της κοινωνικής απόσυρσης και όλων των επιμέρους διαστάσεων της υποστήριξης (οικογένεια, φίλοι, σημαντικός άλλος), καθώς και της συνολικής κλίμακας κοινωνικής υποστήριξης (rho=-0,44 p<0,001). Παράλληλα, η μεγαλύτερη υποστήριξη από φίλους συνδέθηκε με μεγαλύτερη αντίσταση στο στίγμα (rho=-0,38 p<0,003). Ακόμη, η κοινωνική υποστήριξη συνδέθηκε στατιστικά σημαντικά και θετικά με την αυτοεκτίμηση σε όλες τις επιμέρους διαστάσεις και συνολικά (rho=0,48 p<0,001). Η κλίμακα κοινωνικής υποστήριξης δεν συσχετίστηκε σημαντικά με την κλίμακα κατάθλιψης, άγχους και στρες κι επομένως αποκλείστηκε το ενδεχόμενο διαμεσολάβησης. Τέλος, η πολυπαραγοντική γραμμική παλινδρόμηση έδειξε ότι υψηλότερη αυτοεκτίμηση συνδέθηκε με χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και στρες (p<0,001). Συμπεράσματα: Η παρούσα εργασία εμπλουτίζει την τρέχουσα βιβλιογραφία και κινητοποιεί για τον σχεδιασμό παρεμβάσεων με στόχο τη μείωση του εσωτερικευμένου στίγματος, την ενίσχυση της κοινωνικής σύνδεσης και της εικόνας εαυτού, που θα συμβάλλουν σε βελτιωμένη ψυχική υγεία των ατόμων κατά τη θεραπεία.
Λέξεις-κλειδιά:
Εσωτερικευμένο στίγμα, Κοινωνική υποστήριξη, Αυτοεκτίμηση, Συναισθηματικές δυσκολίες, Απεξάρτηση
