Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ζαφείριος Τσολακίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Χριστοδούλου, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Παρασκευή Παπαρσενίου, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Γεώργιος Μεντής, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Γεώργιος Γεωργιάδης, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Καραγιάννης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η εξέταση της δυνατότητας προστασίας του εγγυητή στις σύγχρονες τραπεζικές συναλλαγές και των μέσων που δύναται να επικαλεσθεί ο τελευταίος, προκειμένου να προστατευτεί από την κατάπτωση της εγγύησης έναντι της πιστώτριας τράπεζας. Παρά την εξέλιξη του θεσμού της εγγύησης υπό το πρίσμα των αναγκών της σύγχρονης συναλλακτικής πρακτικής, ιδιαίτερα περιορισμένη παραμένει η τάση εναρμόνισης των νομοθεσιών των κρατών μελών ως προς το πλαίσιο εξασφάλισης των πιστωτικών συμβάσεων, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα η σύμβασης εγγύησης να ρυθμίζεται αποκλειστικά από την εθνική νομοθεσία, η οποία δεν προβλέπει κάποιο ειδικό νομοθετικό πλαίσιο που να διέπει την εν λόγω σύμβαση στις τραπεζικές συναλλαγές. Ενόψει, λοιπόν, της έλλειψης ειδικότερης νομοθεσίας, η έρευνα αναφορικά με τη δυνατότητα προστασίας του εγγυητή στις τραπεζικές συναλλαγές προσανατολίζεται σε τρείς βασικούς άξονες και συγκεκριμένα: πρώτον, στη δυνατότητα αμφισβήτησης του κύρους της σύμβασης εγγύησης, μέσω των γενικών διατάξεων του Αστικού Κώδικα, δεύτερον, στους προστατευτικούς για τον εγγυητή κανόνες του ειδικού μέρους του Αστικού Κώδικα, και τρίτον, στις ειδικές διατάξεις του ν. 2251/1994, για την προστασία του καταναλωτή, πριν και μετά την τροποποίησή του με το ν. 4512/2018.
Σκοπό της διατριβής αποτελεί η εξέταση των νομικών ζητημάτων που ανακύπτουν αναφορικά με τη δυνατότητα προστασίας του εγγυητή έναντι της πιστώτριας τράπεζας στις σύγχρονες τραπεζικές συναλλαγές, ως προς την οποία ακολουθούνται τα εξής τρία στάδια: Σε ένα πρώτο στάδιο, αναλύονται τα ερμηνευτικά ζητήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή των προστατευτικών για τον εγγυητή διατάξεων του Αστικού Κώδικα, καθώς και των ειδικότερων νομοθετημάτων, ιδίως του ν. 2251/1994 για την προστασία του καταναλωτή. Ιδιαίτερα έμφαση δίδεται στον τρόπο αντιμετώπισης των σχετικών ζητημάτων από τη νομολογία, τόσο των ελληνικών δικαστηρίων, όσο κι άλλων εννόμων τάξεων και του ΔΕΕ. Σε ένα δεύτερο στάδιο, πραγματοποιείται κριτική προσέγγιση του τρόπου αντιμετώπισης των ως άνω ερμηνευτικών ζητημάτων από τη νομική θεωρία και νομολογία, με γνώμονα την εξισορρόπηση των αντικρουόμενων συμφερόντων των μερών, ήτοι του εγγυητή, της πιστώτριας τράπεζας, αλλά και του πρωτοφειλέτη. Σε ένα τρίτο στάδιο, επιχειρείται η πρόταση λύσεων, όπου κρίνεται αναγκαίο για την καλύτερη εξισορρόπηση των εν λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων.
Στο πρώτο μέρος, το οποίο λειτουργεί εισαγωγικά για το κύριο μέρος της μελέτης, πραγματοποιείται αναφορά, μεταξύ άλλων, στα βασικά χαρακτηριστικά της σύμβασης εγγύησης, τη διάκρισή της από συγγενείς έννοιες, το αντικείμενο και το περιεχόμενο της εγγύησης.
Το κύριο μέρος της μελέτης εκκινεί με το δεύτερο κεφάλαιο, στο οποίο εξετάζεται η δυνατότητα αμφισβήτησης του κύρους της ίδιας της σύμβασης εγγύησης. Ειδικότερα, ερευνάται το ζήτημα κατά πόσον εγγυήσεις παρεχόμενες από άπειρα στις τραπεζικές συναλλαγές, επιχειρηματικά αμέτοχα και ψυχολογικά εξαρτώμενα πρόσωπα του στενού συγγενικού περιβάλλοντος του πρωτοφειλέτη, που δεσμεύουν το σύνολο της περιουσίας του εγγυητή, δύνανται υπό προϋποθέσεις να θεωρηθούν άκυρες, λόγω της αντίθεσής τους στα χρηστά ήθη (άρθρα 178 - 179 ΑΚ), άλλως ακυρώσιμες, λόγω ουσιώδους πλάνης (άρθρα 140 επ. ΑΚ), οδηγώντας στην αποδέσμευση των εγγυητών από τις συμβατικές τους υποχρεώσεις. Στο πλαίσιο του εν λόγω ευρύτερου προβληματισμού περί της δυνατότητας αμφισβήτησης του κύρους της σύμβασης εγγύησης, ανακύπτει και το ειδικότερο ζήτημα κατά πόσον υφίσταται, παρά την έλλειψη σχετικής ρητής νομοθετικής πρόβλεψης, υποχρέωση της τράπεζας για παροχή πληροφόρησης και διαφώτισης του εγγυητή αναφορικά με τα νόμιμα δικαιώματά του εκ των οποίων παραιτείται και τους κινδύνους που αναλαμβάνει, σε καταφατική δε απάντηση, κατά πόσον η παραβίαση της σχετικής υποχρέωσης δύναται να οδηγήσει στην εν όλω ή εν μέρει απαλλαγή του εγγυητή.
Το τρίτο κεφάλαιο της μελέτης εστιάζει στην ερμηνευτική προσέγγιση των νομικών ζητημάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή των προστατευτικών για τον εγγυητή έναντι της πιστώτριας τράπεζας διατάξεων του ειδικού μέρους του Αστικού Κώδικα και ιδίως στην έρευνα του νομικού ζητήματος του επιτρεπτού ή μη της παραίτησης του εγγυητή από τις διατάξεις αυτές, βάσει του ιδίου του Αστικού Κώδικα.
Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται η δυνατότητα προστασίας του εγγυητή μέσω της εφαρμογής των ειδικών διατάξεων που ισχύουν για την προστασία του καταναλωτή. Ειδικότερα, ερευνάται το εριζόμενο σε νομική θεωρία και νομολογία ζήτημα κατά πόσον και υπό ποιες ειδικότερες προϋποθέσεις ο εγγυητής εμπίπτει στην έννοια του καταναλωτή και, συνεπώς, απολαμβάνει της προστασίας του ν. 2251/1994, πριν και μετά την τροποποίησή του με το ν. 4512/2018. Με την τελευταία τροποποίηση αφενός μεν υιοθετείται η στενή έννοια του καταναλωτή, του φυσικού δηλαδή προσώπου, το οποίο ενεργεί για λόγους που δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιομηχανική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα, αφετέρου δε εκλείπει παντελώς η ειδική ρύθμιση για την προστασία του εγγυητή. Τυγχάνει, λοιπόν, ίσως πιο επίκαιρο από ποτέ το νομικό ζήτημα της ερμηνείας από τον εφαρμοστή του δικαίου της νέας διάταξης για την έννοια του εγγυητή ως καταναλωτή. Η σημασία του εν λόγω ζητήματος αναδεικνύεται κι από την εξέταση του επιτρεπτού ή μη της παραίτησης από τις προστατευτικές για τον εγγυητή διατάξεις με τη χρήση σχετικών ΓΟΣ.
Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο του κυρίου μέρους της μελέτης εστιάζει σε νομικά ζητήματα που προκύπτουν από την ειδικότερη, αλλά ιδιαιτέρως σημαντική στην πράξη, περίπτωση της παροχής εγγύησης στη σύμβασης πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, όπως ενδεικτικά η τύχη της εγγύησης υπέρ απαίτησης που εισέρχεται στον αλληλόχρεο λογαριασμό, η δέσμευση του εγγυητή υπέρ του τελικού καταλοίπου του λογαριασμού από μεταγενέστερες συναφθείσες μεταξύ πιστώτριας τράπεζας και πρωτοφειλέτη τροποποιητικές, ιδίως αυξητικές του αρχικού πιστωτικού ορίου, συμφωνίες, στις οποίες δε συμβλήθηκε ο εγγυητής, καθώς και πλείστα άλλα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν εκ της αναγνώρισης του καταλοίπου του αλληλοχρέου λογαριασμού από τον πρωτοφειλέτη.
Εν κατακλείδι, παρατίθενται τα εξαχθέντα συμπεράσματα του συνόλου της μελέτης, καθώς και προτάσεις νομοθετικής πολιτικής για το μέλλον της προστασίας του εγγυητή στις τραπεζικές συναλλαγές.
