Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Παναγιώτα Καρπούζου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Χριστίνα Ντουνιά, Ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Αθανάσιος Αγάθος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα διατριβή εξετάζει την απεικόνιση της ενηλικίωσης των νεαρών γυναικείων
χαρακτήρων εν είδει ταξιδιού στα μυθιστορήματα Ελληνίδων συγγραφέων του
Μεσοπολέμου. Θέτει τρία κύρια ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξη του
γυναικείου περάσματος στην ενηλικίωση και τα χαρακτηριστικά της διακριτής γυναικείας
αναζήτησης και των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι γυναίκες συγγραφείς για να
απεικονίσουν αυτό το ταξίδι. Το μεθοδολογικό πλαίσιο ορίζεται από τις θεωρίες του Carl
Jung, Joseph Campbell, Arnold Van Gennep και άλλων μετα-Γκιουνγκιανών θεωρητικών.
Το πρώτο μέρος (Εισαγωγή, Κεφάλαιο 1, Κεφάλαιο 2, Κεφάλαιο 3, Κεφάλαιο 4, Κεφάλαιο
5) θεσπίζει την Ψυχαναλυτική Κριτική ως το μεθοδολογικό πλαίσιο και ορίζει τους βασικούς
όρους της έρευνας όπως «αρχέτυπο», «ταξίδι/αναζήτηση», «ενηλικίωση», «διαβατήριες
τελετές» και «ελιξίριο». Μέσα από την επιλογή και μελέτη λιγότερο γνωστών λογοτεχνικών
έργων γυναικών συγγραφέων της εποχής του Μεσοπολέμου (Η Ερωμένη της της Ντόρας
Ρωζέττη, Γυναίκες της Γαλάτειας Καζαντζάκη, Λεβαντινισμοί της Μαρίας Βόλτου,, Το
Τάλαντο της Σμαρώς της Αιμιλίας Δάφνη, Η ξεπάρθενη της Λιλίκας Νάκου) η διατριβή
αποσκοπεί να παρουσιάσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στάδια της γυναικείας μετάβασης
στην ενηλικίωση, η οποία αποτελεί ένα κατά βάση «εσωτερικό» ταξίδι, το οποίο
διαφοροποιείται σε πολλά σημεία από το ανδρικό αντίστοιχο Μονόμυθο γνωστό και ως
«ταξίδι του ήρωα» (Campbell). Για τη συγκρότηση του θεωρητικού πλαισίου της διατριβής
παρουσιάζονται κριτικά και αξιοποιούνται και τα πορίσματα της μετα-Γουνγκιανής
φεμινιστικής και ψυχαναλυτικής λογοτεχνικής κριτικής όσον αφορά το ζήτημα της θηλυκής
αυτοπραγμάτωσης. Για την αρτιότητα της προσέγγισης εξετάζεται επίσης το
κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της Μεσοπολεμικής Ελλάδας ως υπόβαθρο αλλά και αφορμή για
τις συγγραφείς να αντικατοπτρίσουν τις καταπιεστικές κοινωνικές πραγματικότητες και να
υποστηρίξουν άλλοτε ευθέως και άλλοτε διακριτικά τη γυναικεία χειραφέτηση. Στο δεύτερο
μέρος (Κεφάλαιο 6, Κεφάλαιο 7, Κεφάλαιο 8), τα υπό εξέταση έργα αναλύονται κυρίως από
την γιουνγκιανή και καμπελιανή ερευνητική σκοπιά, αναδεικνύοντας τα κοινά
χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο κάθε ταξίδι
αυτοπραγμάτωσης. Μέσα από τη διάκριση της εσωτερικής γυναικείας αναζήτησης σε στάδια
(αναχώρηση, μύηση και έξοδος) που αντιστοιχούν στην υιοθέτηση των αρχετύπων του
Γιούνγκ που είναι απαραίτητα στάδια για την αυτοπραγμάτωση (απόσπαση της περσόνα,
συγχώνευση της σκιάς και ένωση των αντίθετων φύλων) ο θηλυκός μονόμυθος μπορεί να
μελετηθεί υπό ένα μεθοδολογικό πλαίσιο που αποκαλύπτει την καθολικότητα της
αναζήτησης και τα διακριτά χαρακτηριστικά της γυναικείας μετάβασης στην ενηλικίωση.
Τελικά, το ταξίδι των γυναικείων χαρακτήρων των μυθιστορημάτων οδηγεί σε
διαφορετικούς αναβαθμούς τους χαρακτήρες αυτούς σε μια βαθύτερη κατανόηση της δικής
τους φύσης και τους επιτρέπει να υιοθετήσουν μια αναστοχαστική στάση έναντι των αγώνων
της γυναικείας χειραφέτησης και της ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους. Το ταξίδι της
αυτοπραγμάτωσης οδηγεί στην υιοθέτηση του «Αρχέτυπου του Συγγραφέα» που
μεταφράζεται στο κατά Κάμπελ «Ελιξίριο». Διαπιστώνεται ότι οι υπό εξέταση γυναικείοι
χαρακτήρες, μετά από το αποκλειστικά έμφυλο ταξίδι τους προς την ενηλικίωση,
αποφασίζουν μέσω της γραφής να ευαισθητοποιήσουν την γυναικεία κοινότητα και να
ενημερώσουν τις μελλοντικές γενιές γυναικών για την τρέχουσα θέση τους στην ελληνική
κοινωνία. Επιπλέον, μέσω της χρήσης ενός προσωπικού και εξομολογητικού τόνου (μέσα
από τη χρήση επιστολών, ημερολογίων και λογοτεχνίας ταξιδιού), υπονοούν ή και
υποδεικνύουν τις αλλαγές που πρέπει να λάβουν χώρα για ένα βιώσιμο μέλλον της
γυναικείας κοινότητας. Στα συμπεράσματα (Κεφάλαιο 9) συντίθενται τα παραπάνω
ευρήματα, τονίζεται η συμβολή της μελέτης αυτής και προτείνονται προοπτικές για
περαιτέρω ζητήματα και πεδία έρευνας, ενώ ανακεφαλαιώνονται οι υφιστάμενες προκλήσεις
για την εν λόγω έρευνα. Συνολικά, η διατριβή αυτή επιχειρεί να διερευνήσει ένα θεωρητικό
σχήμα μελέτης του γυναικείου ταξιδιού προς την ενηλικίωση αλλά και την ανάλυσή του
μέσω συγκεκριμένων κειμενικών παραδειγμάτων από την γυναικεία λογοτεχνία του
Ελληνικού Μεσοπολέμου, φωτίζοντας τις εμπειρίες και τις συνεισφορές των νεαρών
γυναικών στην γυναικεία λογοτεχνία τόσο ως συγγραφείς όσο και ως χαρακτήρες των
λογοτεχνικών έργων και αναδεικνύοντας τη συμβολή τους στην αφύπνιση και ενημέρωση
της γυναικείας κοινότητας για τη κοινωνική θέση της γυναίκας κατα τη συγκεκριμένη επόχη.
Λέξεις-κλειδιά:
γυναικεία λογοτεχνία, Μεσοπόλεμος, Καζαντζάκη, Ρωζέττη, νουβέλα, Κάμπελ, Γιούνγκ
