Περίληψη:
Τα έργα και οι μαρτυρίες των δυτικών περιηγητριών, εκτός που προσφέρουν μία γυναικεία οπτική και προσέγγιση της Οσμανικής πραγματικότητας, παρουσιάζουν και ένα ανεξερεύνητο, πρωτότυπο και αδημοσίευτο υλικό για τη θέση των υποτελών λαών, και ιδιαίτερα των Ελλήνων, για τους οποίους οι περιγραφές διαφέρουν ανάλογα με τις ιδεολογίες, αποικιοκρατικές απόψεις, πολιτικές θέσεις και κοινωνικές προκαταλήψεις των περιηγητριών. Ενδεικτικά, οι «δουλοπρεπείς» και «ευλύγιστοι» Έλληνες, το «επικίνδυνο», «θανάσιμο», «εγωιστικό», «ανυπότακτο», «ταραχοποιό» και «εγκληματικό» Ελληνικό στοιχείο, με κλίση για «αντίσταση και εξέγερση» όπως οι Έλληνες της Κύπρου που αποτελούν «ένα «μόνιμο αγκάθι στο πλευρό της Αγγλίας». (Melek Hanum ή Marie Dejean 1873, Pardoe l837: A’, Medberry 1853, Lady Hornby l863, Briscoe 1881, Brassey 1880) Εκτός από τις μαρτυρίες που αφορούν το Ελληνικό στοιχείο και τις σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων, οι δυτικές περιηγήτριες του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα επεξεργάζονται τους διωγμούς των μη-μουσουλμάνων υπηκόων (των Αρμενίων, Εβραίων, Ελλήνων, Τσιγγάνων, κ.ά.), τη μη-ανοχή της διαφορετικότητας, την ανελευθερία, τον κοινωνικό-θρησκευτικό ρατσισμό, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και τη διατήρηση της πολιτισμικής διαφορετικότητας. Στην εργασία αυτή διερευνώνται οι λόγοι που ώθησαν τις περιηγήτριες να αφιερώσουν μεγαλύτερη προσοχή ή να παρέχουν περισσότερο υλικό, στα έργα τους για το «Ελληνικό στοιχείο», συγκριτικά με άλλους υπόδουλους λαούς, οι οποίοι εντοπίζονται στον ευρύτερο ρόλο που έπαιζε στις κοινωνίες της κεντροδυτικής Ευρώπης και της Β. Αμερικής, ο απόηχος του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Οι περιγραφές και οι αφηγήσεις τους είχαν ως αποτέλεσμα, πέραν της αποστολής μη-κυβερνητικής Αγγλικής, Γαλλικής και Αμερικάνικης οικονομικής βοήθειας στον υπόδουλο Ελληνισμό, κατά την διάρκεια του Ελληνικού εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα και των εξεγέρσεων που ακολούθησαν, να παρακινήσουν και σε προσωπικό επίπεδο γυναίκες και άνδρες, σε μεγάλους αριθμούς, να σπεύσουν για να βοηθήσουν και να συμμετάσχουν στον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα του Ελληνισμού. Τα έργα, τα ταξιδιωτικά χρονικά, τα προσωπικά ημερολόγια και οι επιστολές δυτικών περιηγητριών του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, σε σύγκριση με εκείνα των περιηγητών, Χιλιάδες γυναίκες (Καμπερίδου, 2002: Α’, Β’΄ Καμπερίδου 2002), Αγγλίδες, Γαλλίδες, Γερμανίδες, Σουηδέζες, Ελβετίδες, Αυστριακές και Αμερικανίδες περιηγήθηκαν, εξερεύνησαν, επισκέφτηκαν, φιλοξενήθηκαν, έζησαν ως μόνιμοι κάτοικοι, υπηρέτησαν ή εργάστηκαν ως εθελόντριες, ως ιεραπόστολοι, ως εκπαιδευτικοί, ως νοσοκόμες, ως ζωγράφοι, ως γκουβερνάντες, ως καμαριέρες, ως υπηρέτριες ή ως συνοδοί γυναικών της δυτικής ελίτ και της Οθωμανικής ελίτ, σε κατεχόμενες από τον τουρκικό ζυγό περιοχές που εθεωρούντο, κατά τις μαρτυρίες τους, βάρβαρες και επικίνδυνες για το γυναικείο φύλο, όπως η Μικρά Ασία, ο Πόντος, η Κύπρος, η Ελλάδα, κ.α.
Λέξεις-κλειδιά:
Γυναικεία περιήγηση, Οσμανική-Οθωμανική κοινωνία, έμφυλη αλληλεγγύη, έμφυλη ταύτιση με το ‘Άλλο’, Περιηγήτρια στο Άγιο Όρος, φιλλελληνικό ρεύμα, «Ελληνικός Πυρετός», η ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση των γυναικείων μαρτυρίων για αυτούς που εθεωρούσαν απογόνους των αρχαίων, κοινωνικο-θρησκευτικός ρατσισμός, το ελληνικό στοχείο …
Στοιχεία έργου:
Καμπερίδου, Ειρήνη (2006). Οι περί Ελληνισμού Αντιλήψεις και Περιγραφές περιηγητριών του 17ου, 18ου και 19ου και η γυναικεία περιήγηση. Φιλοσοφία και Παιδεία, Περιoδική Έκδοση της Ένωσης Καθηγητών για την Προαγωγή της Φιλοσοφίας στην Εκπαίδευση (ΕΚΔΕΦ), Αθήνα. Έτος 12ο, Τεύχος 38, Αύγουστος 2006: 14-18.
[Kamberidou, I. (2006). Lady Travellers of the 17th, 18th and 19th centuries: Discourse on Orientalism and the Greek Element. Philosophy & Education (EKDEF), 38, August 2006, 14-18]
