Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γεράσιμος Κακολύρης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ
Ασημίνα Καραβαντά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ
Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η εξέταση του τρόπου με τον οποίο ο Jacques Derrida πραγματεύεται στο έργο του την έννοια της φιλοξενίας. Ο Γάλλος φιλόσοφος διακρίνει δύο ετερογενή μεταξύ τους είδη φιλοξενίας: την απροϋπόθετη και την υπό όρους φιλοξενία. Αφ’ ενός, έχουμε τον υπερ-ηθικό νόμο της αληθινής, καθαρής ή απόλυτης φιλοξενίας, που επιτάσσει την άνευ όρων δεξίωση του άλλου, όποιος και αν είναι αυτός και αφ’ ετέρου, έχουμε τους νόμους της φιλοξενίας που εγγράφονται στην περιοχή της πολιτικής και του δικαίου και εντάσσονται σε ένα δικαίωμα φιλοξενίας, το οποίο προσδιορίζει όρια, εξουσίες και καθήκοντα τόσο για τον φιλοξενούμενο όσο και για τον οικοδεσπότη ή το κράτος που φιλοξενεί. Το ερώτημα της φιλοξενίας, παρατηρεί ο Derrida, είναι ένα ερώτημα που ταυτίζεται με το ερώτημα του ξένου, καθώς δεν νοείται ξένος πριν ή έξω από την ξενία. Ποιός όμως είναι αυτός ο τόπος του ξένου και πού τον συναντάμε; Σημείο εκκίνησης αυτού του ερωτήματος, αποτελούν οι διάφορες παραδόσεις στις οποίες εμφανίζεται ο ξένος, αρχής γενομένης απ’ την αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή παράδοση, κατόπιν την αβρααμική, φτάνοντας μέχρι και τον κοσμοπολιτισμό του Immanuel Kant. Η εμπειρία που έχουμε για την φιλοξενία μας δείχνει ότι αυτή προσφέρεται υπό όρους, αντίθετα με την απόλυτη φιλοξενία η οποία δεν υπόκειται στη γνώση που έχουμε για τον άλλο ή σε προκαθορισμένα σχήματα παροχής φιλοξενίας. Η φιλοξενία μοιάζει να είναι δυνατή μόνο μέσω της ύπαρξης ενός οίκου-τόπου, ο οποίος την ίδια στιγμή που την καθιστά δυνατή, την περιορίζει, ενώ κάποιες φορές ακόμη και την απαγορεύει. Η απόλυτη επομένως φιλοξενία, οφείλει να άρει ή τουλάχιστον να περιορίσει όλα τα εμπόδια που θέτει η παραδοσιακή φιλοξενία. Η ευθύνη μας προς τον άλλον, για τον Derrida, είναι πάντοτε ενική και είναι πρότερη κάθε επιλογής ή απόφασής μας. Ως απόρροια της άπειρης ευθύνης μας προς τον άλλον, ως σκέψη της διαφωράς της φιλοξενίας, η απόφαση «είναι» η στιγμή του παράδοξου, της δυσκολίας και της αντινομίας, είναι μια στιγμή κατεπείγοντος. Τη στιγμή της ανάδυσης του κατεπείγοντος, πρέπει να προσπαθήσουμε να καταστήσουμε δυνατή την απόλυτη φιλοξενία, που όμως είναι α-δύνατη, καθώς κάθε δεξίωση του άλλου θα υπολείπεται της άπειρης ευθύνης μας απέναντί του. Πρέπει μολοταύτα, να αγωνιζόμαστε αδιάλειπτα ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο προεκτάσεις της έννοιας της φιλοξενίας καθώς και της γλώσσας, στοχεύοντας στην εκ νέου κινητοποίηση και επανανοηματοδότηση της σκέψης, για μια προσφορά της φιλοξενίας με όσο το δυνατόν λιγότερες προϋποθέσεις. Η γλώσσα της φιλοξενίας, πρέπει συνεχώς να μετασχηματίζεται και να μην μένει παγιωμένη. Είναι απαραίτητη λοιπόν η γέννηση και καλλιέργεια της ανα-στοχαστικότητας, της επινόησης, της άπειρης αμφισβήτησης κάθε έννοιας και τόπου, της διακοπής και της εκ νέου επινόησης της ίδιας της γλώσσας.
Λέξεις-κλειδιά:
φιλοξενία, ηθική, πολιτική, απροϋπόθετη, υπό όρους, παράδοση, απόφαση, ευθύνη, ανα-στοχασμός
