Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Πατηνιώτης Εμμανουήλ, Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ), ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Ο τίτλος της διπλωματικής μου εργασίας είναι «Αλχημεία- Χημεία: Συνέχειες και Ασυνέχειες» και, όπως αναφέρεται από τον τίτλο, ο κύριος στόχος της εργασίας είναι να περιγραφθεί ιστοριογραφικά το πώς η αλχημεία, μέσα από το πέρασμα των χρόνων, αποτέλεσε την βάση της χημείας. Συνεπώς η διπλωματική μου εργασία επικεντρώνεται στους δύο «χρυσούς αιώνες» της αλχημείας, 16ος-17ος αι. και στην Επιστημονική Επανάσταση. Αποτελείται από πέντε κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένων της Εισαγωγής και του Συμπεράσματος, όπου τα τρία κύρια μέρη της αλχημείας αναλύονται.
Στο πρώτο κεφάλαιο, εξιστορείται η προϊστορία της αλχημείας. Εξηγείται πώς και γιατί η αλχημεία πρωτοεμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια και πώς μεταφέρθηκε στην υπόλοιπη μεσαιωνική Ευρώπη μέσω του Βυζαντίου.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, επικεντρώνομαι στην δημιουργία και ανάπτυξη της ιατροχημείας από τον Παράκελσο. Αναφέρω του Παρακελσιανούς και πώς αυτοί αντικρούστηκαν με τους Γαληνικούς ιατρούς τονίζοντας την συμβολή της αλχημείας στην ιατρική. Φυσικά αναλύονται οι ιατροχημικές θεωρίες πολλών Παρακελσιανών και Χελμοντιανών, έτσι ώστε να αποδειχθεί πώς, σταδιακά, η αλχημεία έγινε απαραίτητο μέρος της ιατρικής και άρχισε να διδάσκεται στα Πανεπιστήμια, ως ισάξια της φυσικής φιλοσοφίας.
Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για το δεύτερο σημαντικό μέρος της αλχημείας, τον ατομισμό. Εξηγούνται οι βιταλιστικές έννοιες των «σπερματικών αρχών» και των «ελάχιστων», οι όποιες αντιτίθονταν στην μηχανοκρατία του Καρτέσιου. Επίσης αναφέρονται οι βιταλιστικές σωματιδιακές θεωρίες πολλών αλχημιστών, όπως του Libavius, van Helmont και Gassendi. Ωστόσο οι κύριοι πρωταγωνιστές του κεφαλαίου είναι ο Robert Boyle και ο Isaac Newton, διότι, από την μια πλευρά ο Boyle θεωρείται ο «πατέρας του ατομισμού» και ο τελευταίος αλχημιστής. Από την άλλη πλευρά, αναφέρεται ο Newton, με κύριο στόχο να τονιστεί το γεγονός ότι ένας σπουδαίος φυσικός φιλόσοφος μελετούσε την αλχημεία, θεωρώντας την ως «την αγνότερη γνώση, η οποία μπορούσε να του προσφέρει το σχέδιο του Θεού για την δημιουργία της φύσης». Μάλιστα, όπως είναι γνωστό ο Newton εμπνεύστηκε και υιοθέτησε πολλά αλχημικά δόγματα και όρους, οι οποίοι γίνονται εμφανείς στον έργο του «Opticks».
Εν συνεχή, στο τέταρτο κεφάλαιο επικεντρώνομαι στα πειράματα και την μεθοδολογία συγκεκριμένων αλχημιστών. Αναφέρονται τα εργαστήρια και τα όργανα που χρησιμοποιούσαν για να κατασκευάσουν φάρμακα ή να επεξεργαστούν τα μεταλλεύματα και, φυσικά, εξηγούνται κάποια πειράματα. Στόχος μου είναι να αποδειχθεί ότι η έννοια του πειραματισμού οφείλεται στους αλχημιστές του 16ου αι.
Εν κατακλείδι, όσον αφορά τα συμπεράσματα, μέσω επιχειρημάτων καταλήγω στο ότι η αλχημεία συμμετείχε στην Επιστημονική Επανάσταση και δεν υπήρξε «Καθυστερημένη Επανάσταση» στην χημεία, όπως υποστηρίζουν πολλοί ιστορικοί της επιστήμης. Στόχος μου είναι να εξηγήσω πώς η αλχημεία συμμετείχε και επηρέασε την φυσική φιλοσοφία και ότι ,όντως, ήταν ο πρόγονος της χημείας. Επίσης επισημάνεται, πάλι, η συμβολή του Παράκελσου στην ιατροχημεία, καθώς επίσης και ότι οι αλχημιστές, πρώτοι από όλους, κατανόησαν και υποστήριξαν σωματιδιακές θεωρίες. Εν τέλει, αναφέρονται επιχειρήματα που αποδεικνύουν ότι οι αλχημιστές είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη του πειραματισμού, και όχι οι φυσικοί φιλόσοφοι, όπως υποστηρίζεται από την πλειοψηφία των ιστορικών της επιστήμης.
Λέξεις-κλειδιά:
Αλχημεία, ιατροχημεία, ατομισμός, πειράματα, μεθοδολογία
