Μονάδα:
Κατεύθυνση Προϊστορική ΑρχαιολογίαΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2019-10-23
Συγγραφέας:
Μανιάτη Ευαγγελία
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κουρτέση - Φιλιππάκη Γεωργία, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Κοπανιάς Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Βαβουρανάκης Γεώργιος, Αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Η μετάβαση από την Ανώτερη Παλαιολιθική στην Μεσολιθική στον ελλαδικό χώρο
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Η μετάβαση από την Ανώτερη Παλαιολιθική στην Μεσολιθική στον ελλαδικό χώρο
Περίληψη:
Το ζήτημα της μετάβασης των ανθρώπινων κοινοτήτων από το τροφοσυλλεκτικό στο τροφοπαραγωγικό στάδιο αποτελεί κεντρικό θέμα στη μελέτη της προϊστορίας του ανθρώπου. Στο ερευνητικό αυτό πλαίσιο οι κοινωνίες των κυνηγών – τροφοσυλλεκτών του τέλους του Πλειστοκαίνου και των αρχών του Ολοκαίνου στον ελλαδικό χώρο αποτελούν ιδιαίτερο πεδίο μελέτης, εν όψει μάλιστα των θεωριών που έχουν τεθεί για τον τρόπο εμφάνισής της Νεολιθικής στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η αλματώδης πρόοδος των φυσικών επιστημών τα τελευταία χρόνια έθεσε στη διάθεσή μας πολύ περισσότερα και πιο ακριβή δεδομένα: περισσότερες και πιο ακριβείς απόλυτες χρονολογήσεις των ανασκαφικών δεδομένων, περισσότερες και εμπεριστατωμένες μελέτες για ένα ευρύ φάσμα μικροευρημάτων που προέκυψαν από την επίπλευση των επιχώσεων (λείψανα φυτών, ζώων, ιχθύων, μαλακίων).
Στην παρούσα μελέτη επιλέχθηκαν τρεις θέσεις με δημοσιευμένες ακολουθίες από την κρίσιμη μεταβατική περίοδο από το Πλειστόκαινο στο Ολόκαινο: η βραχοσκεπή στη Μποΐλα, το σπήλαιο στη Θεόπετρα, και το σπήλαιο στο Φράγχθι. Οι θέσεις στα σπήλαια διατηρούν καλύτερα στρωματογραφημένους ορίζοντες, αν και ισχυροί παράγοντες αναμόχλευσης δεν είναι σπάνιοι, όπως στην περίπτωση της Θεόπετρας. Οι θέσεις αυτές προέρχονται από τρία εντελώς διαφορετικά φυσιογραφικά περιβάλλοντα του ελλαδικού χώρου: το ΒΔ τμήμα της Ηπείρου, το ΒΔ άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας και το ΒΑ άκρο της Πελοποννήσου αντίστοιχα.
Στο πρώτο μέρος γίνεται λεπτομερής παράθεση των δεδομένων ανά λιθοστρωματογραφικό ορίζοντα του ενδιαφέροντός μας. Συζητείται η σύσταση των επιχώσεων, οι απόλυτες χρονολογήσεις που έχουν προκύψει, η ακολουθία των λιθοτεχνικών, βιοαρχαιολογικών και οικιστικών δεδομένων, καθώς και των ταφικών και των στοιχείων για την κόσμηση του ατόμου.
Στο δεύτερο μέρος γίνεται προσπάθεια σύνθεσης των δεδομένων ανά εποχή. Ζητούμενο της παρούσας μελέτης υπήρξε η αποτύπωση κατά το δυνατόν του συνόλου των πολιτισμικών χαρακτηριστικών των συγκεκριμένων κοινοτήτων που έζησαν στα συγκεκριμένα φυσιογραφικά περιβάλλοντα του ελλαδικού χώρου κατά το κρίσιμο μεταβατικό διάστημα από τη μία στην επόμενη γεωλογική περίοδο. Στόχος υπήρξε να διαφανεί τι άλλαξε στα πολιτισμικά τους κατάλοιπα και σε ποιο βαθμό, τι πιθανώς συνεχίστηκε ή τι καινούριο εμφανίστηκε. Να φανεί η σχέση των κοινοτήτων που έζησαν στην πρώτη γεωλογική περίοδο με αυτές που έζησαν στη
δεύτερη. Να διερευνηθεί αν αποτέλεσαν κοινότητες που προσαρμόστηκαν και συνέχισαν ή ακολουθήθηκαν από νέες με εντελώς διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά ή εάν πιθανώς έλαβαν χώρα και οι δύο διαδικασίες.
Η εικόνα που τελικά αναδύθηκε είναι αυτή της συνέχειας και των αλλαγών. Αποτυπώθηκαν κοινωνίες δυναμικές με ιδιαίτερα νεωτερικά για την εποχή τους χαρακτηριστικά, όπως τα εργαλεία λειασμένου λίθου, ο πηλός, η παρουσία του μηλιακού οψιανού, η φροντίδα των νεκρών και τα στοιχεία για την κόσμηση του ατόμου. Τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά τεκμηριώνουν από τη μια την επικοινωνία των κοινοτήτων αυτών σε αποστάσεις μεγάλης εμβέλειας, από την άλλη όμως την ιδιαίτερη δέσμευσή τους με τον τόπο που χρησιμοποίησαν. Αποτυπώνουν επίσης τις ιδιαίτερες διεργασίες που έλαβαν χώρα στο νοητικό τους επίπεδο, στην προσπάθειά τους να ορίσουν την ατομική αλλά και τη συλλογική τους ταυτότητα.
Το σύντομο επεισόδιο της κλιματικής αντιστροφής της Νεαρής Δρυάδος φαίνεται ότι υπήρξε κομβικής σημασίας για τις αλλαγές που οδήγησαν στο τροφοπαραγωγικό στάδιο.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
Ανώτερη Παλαιολιθική, Τελική Παλαιολιθική, Μεσολιθική, Ελλαδικός χώρος, κοινωνίες κυνηγών- τροφοσυλλεκτών, εμφάνιση γεωργοκτηνοτροφίας
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
75
