Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Τούντας Ιωάννης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Τσακρής Αθανάσιος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πάντος Κωνσταντίνος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Καντζανού Μαρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μπουφίδου Φωτεινή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κουμάκη Βασιλική, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πανταζής Νίκος, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η επίπτωση βακτηριαιμιών από πολυανθεκτικά μικρόβια (Multidrug-resistant bacteremia - MDR) σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας λόγω κατάχρησης των αντιμικροβιακών φαρμάκων και η μετάδοση νοσοκομειακών λοιμώξεων (healthcare–associated infections - ΗΑΙ) σχετίζονται με υψηλή θνητότητα και αυξημένο κόστος νοσηλείας.
ΣΚΟΠΟΣ: Πρόκειται για μια προοπτική πληθυσμιακή μελέτη παρατήρησης για την αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ της κατανάλωσης των αντιβιοτικών και της μικροβιακής αντοχής σε Τριτοβάθμια Μονάδα Υγείας, το χρονικό διάστημα 2013 – 2018, κατά τη διάρκεια ενός καθολικού Προγράμματος Αντιμικροβιακής Επιτήρησης (ΠΑΕ) με στόχο το περιορισμό των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια καθώς και τη μετάδοση των νοσοκομειακών λοιμώξεων.
ΑΣΘΕΝΕΙΣ & ΜΕΘΟΔΟΣ: Για τους νοσηλευόμενους ασθενείς υπολογίστηκαν οι εξής μηνιαίοι δείκτες παρεμβάσεων ελέγχου λοιμώξεων και εκβάσεων καθώς και η μεταξύ τους συσχέτιση με ανάλυση χρονοσειράς [Time Series Analysis]: 1.Κατανάλωση αντιβιοτικών σε DDDs/100 ασθενείς-ημέρες, 2. Κατανάλωση απολυμαντικών για την υγιεινή των χεριών σε λίτρα/1000 ασθενείς-ημέρες [αλκοολούχα, solution scrub και απλό σαπούνι], 3. Ποσοστό απομονώσεων ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια/εισαγωγές, 4. Επίπτωση βακτηριαιμιών/1000 ασθενείς-ημέρες [Σύνολο ανθεκτικών gram(-) στις καρβαπενέμες CR /Acinetobacter baumanii - Acb, Pseudomonas aeruginosa - PsA, Klebsiella pneumoniae - KlPn και ανθεκτικών gram(+), methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) και vancomycin-resistant Enterococci (VRE)], 5. Μηνιαία επίπτωση των ουρολοιμώξεων που συνδέονται με ουροκαθετήρα (catheter-associated urinary tract infections – CAUTI), 6. Μηνιαία επίπτωση των βακτηριαιμιών που συνδέονται με κεντρικό φλεβικό καθετήρα (central line-associated bloodstream infections – CLABSI), 7. Μηνιαία επίπτωση της πνευμονίας που σχετίζεται με τον αναπνευστήρα (ventilator-associated pneumonia – VAP), 8. Ποσοστό λοίμωξης από Clostridioides Difficile / εισαγωγές ασθενών με θετική τοξίνη κατά την είσοδο και μετά παραμονή 72 ωρών στη Κλινική.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Οι πιο σημαντικές παρεμβάσεις ελέγχου λοιμώξεων ήταν η αυξημένη κατανάλωση των απολυμαντικών για την υγιεινή των χεριών (p-value:0.001), και η αύξηση του ποσοστού των απομονώσεων των ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια (p-value:<0.001) καταδεικνύοντας συμμόρφωση στις οδηγίες του ΠΑΕ. Επίσης η πιο σημαντική έκβαση ήταν η μείωση στη κατανάλωση των προωθημένων αντιβιοτικών, συμπεριλαμβανομένου και των καρβαπενεμών, σε όλα τα τμήματα του νοσηλευτικού ιδρύματος (p-values=0.001 και 0.008, αντίστοιχα), καταδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα του περιοριστικού αντιβιογράμματος. Όσον αφορά τα πολυανθεκτικά μικρόβια, η επίπτωση του συνόλου των ανθεκτικών στις καρβαπενέμες gram(-) βακτηριαιμιών είχε ενδεικτική μείωση από 0.3 σε 0.2/1000 ασθενείς-ημέρες (p-value: 0.099) στο σύνολο του νοσηλευτικού ιδρύματος, ενώ στη ΜΕΘ Ενηλίκων η επίπτωση είχε αυξητική τάση μη στατιστικά σημαντική από 3.4 σε 5.0/1000 ασθενείς-ημέρες (p-value: 0.392). Ξεχωριστά η επίπτωση των CR-Acb βακτηριαιμιών ήταν σταθερή, των CR-KlPn βακτηριαιμιών είχε πτωτική τάση μη στατιστικά σημαντική, ίσως λόγω του υψηλού ενδημικού plateau αντοχής, και μόνο οι βακτηριαιμίες από CR-PsA είχαν στατιστικά σημαντική μείωση από 0.2 σε 0.1/1000 ασθενείς-ημέρες (p-value: 0.027) λόγω του περιορισμού της χρήσης των αντιβιοτικών. Τέλος οι ανθεκτικές βακτηριαιμίες από Gram(+) είχαν μηδενική επίπτωση στη μεγαλύτερη διάρκεια της μελέτης καταδεικνύοντας το ευεργετικό αποτέλεσμα των μέτρων για την υγιεινή των χεριών. Από τα αποτελέσματα των συσχετίσεων, η αυξημένη κατανάλωση όλων των απολυμαντικών συσχετίστηκε με μειωμένη επίπτωση του συνόλου των ανθεκτικών μικροβίων (IRR:0.94, 95%CI: 0.90-0.99, p-value:0.020) και των βακτηριαιμιών από CR-Acb (IRR:0.27, 95%CI: 0.09-0.77, p-value:0.015) στο σύνολο του νοσηλευτικού ιδρύματος, ενώ αυξημένη κατανάλωση των scrub απολυμαντικών συσχετίστηκε με μειωμένη επίπτωση των βακτηριαιμιών από CR-KlPn (IRR: 0.74, 95% CI: 0.59-0.93) στη ΜΕΘ Ενηλίκων. Επίσης φάνηκε ότι η απομόνωση των ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια δυο μήνες πριν συσχετίζεται με μειωμένη επίπτωση: 1. του συνόλου των ανθεκτικών στις καρβαπενέμες gram(-) βακτηριαιμιών (IRR:0.35, 95%CI: 0.18-0.66, p-value:0.001), 2. των βακτηριαιμιών από CR-KlPn (IRR: 0.35, 95% CI: 0.13-0.97, p-value:0.044), και 3. των βακτηριαιμιών από CR-PsA (IRR: 0.20, 95% CI: 0.05-0.73, p-value:0.044), στη ΜΕΘ Ενηλίκων. Όσον αφορά τις νοσοκομειακές λοιμώξεις η χρήση των scrub απολυμαντικών συσχετίστηκε με μειωμένη επίπτωση των CAUTI στο σύνολο του νοσηλευτικού ιδρύματος [OR:0.97, 95%CI: 0.96-0.98] (p-value:<0.001) και στη ΜΕΘ Ενηλίκων (OR:0.79, 95%CI: 0.65-0.96, p-value:0.018), ενώ δεν φάνηκε κάποια συσχέτιση με την απομόνωση των ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια. Η χρήση όλων των απολυμαντικών ένα έως τρεις μήνες πριν συσχετίστηκε με μειωμένη επίπτωση σε CLABSI σε όλα τα τμήματα του του νοσηλευτικού ιδρύματος (IRR:0.80, 95%CI 0.69-0.93, p-value:0.005), και στη ΜΕΘ Ενηλίκων για το τρέχοντα μήνα (IRR:0.34, 95%CI 0.11-1.03, p-value:0.057). Η απομόνωση των ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια ενδεικτικά συσχετίστηκε με μειωμένη επίπτωση σε CLABSI μόνο στη ΜΕΘ Ενηλίκων (IRR:0.13, 95%CI 0.01-1.23, p-value:0.075). Στα τέσσερα τελευταία έτη της μελέτης η επίπτωση σε VAP είχε μείωση κατ΄έτος 35.12% (95%CI: -53.52 to -9.41; p-value:0.01), η οποία συσχετίστηκε στατιστικά σημαντικά με τη μείωση των ασθενών με τραύμα και καρδιοθωρακικές επεμβάσεις (IRR:2.49; 95%CI: 2.09-2.96; p-value:<0.001), την απομόνωση των ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια (IRR:0.52; 95%CI: 0.27-0.99; p-value:0.048) και τη χρήση όλων των απολυμαντικών (IRR:0.40; 95%CI: 0.18-0.89; p-value:0.024).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών σε συνδυασμό με μια πολύπλευρη στρατηγική παρεμβάσεων ελέγχου λοιμώξεων που εστιάζει στην υγιεινή των χεριών και την απομόνωση των ασθενών βοηθούν στην αποφυγή της διασποράς πολυανθεκτικών μικροβίων σε μια Τριτοβάθμια Μονάδα Υγείας. Το μέτρο της υγιεινής των χεριών έχει ένα συνεχόμενο ευεργετικό αποτέλεσμα στον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων μειώνοντας την επίπτωση των CAUTI και CLABSI. Η μείωση συγκεκριμένων ομάδων ασθενών στη ΜΕΘ Ενηλίκων καθώς και οι παρεμβάσεις ελέγχου λοιμώξεων συνεισφέρουν στη μείωση της επίπτωσης της VAP. Η συνεχής εφαρμογή ενός καθολικού ΠΑΕ έχει μια σταθερή αποτελεσματικότητα στον έλεγχο των λοιμώξεων και οδηγεί στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων και κατευθύνσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας.
