Μονάδα:
Κατεύθυνση Βυζαντινή Αρχαιολογία και ΤέχνηΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2023-11-02
Συγγραφέας:
Γκαντέρης Χρήστος
Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Πλάτων Πετρίδης, Καθηγητής, τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ.
Αντωνία Κιουσοπούλου, Καθηγήτρια, τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ.
Γεώργιος Πάλλης, Αναπληρωτής Καθηγητής, τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ.
Πρωτότυπος Τίτλος:
Τοπογραφία του μέσου Αλιάκμονα κατά τη βυζαντινή περίοδο (5ος αιώνας ως την οθωμανική κατάκτηση)
Γλώσσες εργασίας:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Τοπογραφία του μέσου Αλιάκμονα κατά τη βυζαντινή περίοδο (5ος αιώνας ως την οθωμανική κατάκτηση)
Περίληψη:
Η περιοχή του μέσου ρου του Αλιάκμονα αποτελεί διακριτή γεωγραφική ενότητα που αντιστοιχεί στο νότιο τμήμα της σημερινής ΠΕ Κοζάνης. Ορίζεται στα ανατολικά και νότια από τις κλιτύες ενός συνεχούς οροσυμπλέγματος, που διαμορφώνεται από τα Πιέρια όρη, τα Καμβούνια και τον Τίταρο, στα δυτικά από τον Μπούρινο, και βορειοανατολικά από το όρος Σκοπός. Από τα ορεινά περάσματα διέρχονται οδικές αρτηρίες με διαχρονική χρήση και αξία, οι οποίες οδηγούν από τη Θεσσαλονίκη στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, καθώς και από τα κεντρικά βαλκάνια στη νότια Ελλάδα. Σε συνδυασμό με την κομβική θέση της περιοχής, ο Αλιάκμονας και οι πολυάριθμοι παραπόταμοι, διαμόρφωναν ιδανικές συνθήκες εγκατάστασης που ανέκαθεν ευνοούσαν το σχηματισμό παραδοσιακών γεωργικών και κτηνοτροφικών κοινοτήτων.
Η πρωτοβυζαντινή Καισάρεια βρισκόταν πάνω σε σημαντικό πόρο διάβασης στη βόρεια όχθη του ποταμού και αποτέλεσε έδρα επισκόπου υπό τη δικαιοδοσία του μητροπολίτη Λάρισας με αρχαιότερη ασφαλή μαρτυρία το 431,. Από τις αρχές του 7ου αιώνα, η διείσδυση και εγκατάσταση σλαβικών και άλλων πιθανώς ομάδων, συνετέλεσε στη δημιουργία κοινοτήτων με ποικίλο εθνοτικό υπόβαθρο, πραγματικότητα που ενδεχομένως διατηρήθηκε ως το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου.
Η βυζαντινή παρουσία γίνεται ξανά ορατή στις γραπτές πηγές στο τέλος του 9ου με αρχές του 10ου αιώνα. Τα Σέρβια που έκτοτε αποτέλεσαν το οικονομικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής, ιδρύονται στη νότια πλευρά του Αλιάκμονα πάνω σε εξαιρετικά στρατηγική θέση, αρχικά ως μεθοριακό κάστρο. Μετά την κατάλυση του βουλγαρικού κράτους, η πόλη εξελίχθηκε σε σημαντικό οικιστικό κέντρο που αποτέλεσε έδρα ενός εκτεταμένου θέματος με δικαιοδοσία κατά μήκος των δρόμων προς τη Θεσσαλία και την Ήπειρο.
Η εργασία έχει ως στόχο την κατά το δυνατόν ανασύνθεση της εικόνας της περιοχής του μέσου Αλιάκμονα από τον 5ο αιώνα μέχρι την οθωμανική κατάκτηση, σε ό,τι αφορά τις οικιστικές θέσεις, το οδικό δίκτυο, τα μνημεία, καθώς και την πολεοδομική οργάνωση και εξέλιξη της πόλης των Σερβίων. Η εξέταση της περιοχής βασίζεται στη σχολαστική συγκέντρωση, μελέτη και παρουσίαση υπό μορφή καταλόγου όλων των αρχαιολογικών ειδήσεων και ερευνών στον εξεταζόμενο χώρο, επικουρούμενη από την προσωπική αυτοψία σε όσες θέσεις κατέστη αυτό δυνατό.
Εξαιτίας της ανεπάρκειας των γραπτών πηγών βυζαντινής περιόδου, συνεκτιμήθηκαν κριτικά πληροφορίες από το πρωιμότερο οθωμανικό κατάστιχο της επαρχίας Σερβίων και βυζαντινές πηγές από όμορες περιοχές. Οι μέχρι τώρα εντοπισμένες αρχαιολογικές θέσεις τοποθετήθηκαν στο χάρτη της περιοχής ανά είδος, ενώ στο τελευταίο μέρος της εργασίας αποτυπώνονται συνολικές παρατηρήσεις, συμπεράσματα και προβληματισμοί.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
Τοπογραφία, Αλιάκμονας, βυζαντινή αρχαιολογία, Σέρβια, Κοζάνη, Καισάρεια, δυτική Μακεδονία
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
128
Αρχείο:
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.
Τοπογραφία του μέσου Αλιάκμονα κατά τη βυζαντινή περίοδο (5ος αιώνας ως την οθωμανική κατάκτηση) ΠΕΡΓΑΜΟΣ.pdf
9 MB
Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.
