Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μπάγιος Ι., Αναπληρωτής Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ
Χατζηχαριστός Δ., Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ
Ψυχουντάκη Μ., Επίκουρη Καθηγήτρια, ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η θεωρία της αυτοαποτελεσματικότητας (Bandura, 1977) σχετίζεται άμεσα με τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης και η υπάρχουσα βιβλιογραφία επιβεβαιώνει αυτή τη σχέση σε ότι αφορά αθλητές ή προπονητές. Βασιζόμενη στην παραπάνω θεωρία, αλλά και σε μελέτες που αφορούσαν στη διδακτική αποτελεσματικότητα, η Feltz και συν. (1999) ανέπτυξε το εννοιολογικό μοντέλο της προπονητικής αποτελεσματικότητας. Σκοπός της μελέτης είναι να αξιολογήσει τη σχέση μεταξύ των ψυχολογικών χαρακτηριστικών, της ηγετικής συμπεριφοράς, καθώς και άλλων χαρακτηριστικών των προπονητών σε σχέση με την αυτοαποτελεσματικότητα τους.
ΜΕΘΟΔΟΣ. Το δείγμα αποτέλεσαν 340 προπονητές ομαδικών αθλημάτων (ποδοσφαίριση, καλαθοσφαίριση, χειροσφαίριση, πετοσφαίριση και υδατοσφαίριση). Οι άνδρες προπονητές ήταν 293 με μέση χρονολογική ηλικία 39.6±6.9 έτη και οι γυναίκες προπονήτριες ήταν 47 με μέση χρονολογική ηλικία 34.1±7.2 έτη, οι οποίοι εργάζονται σε 5 διαφορετικά αγωνιστικά επίπεδα χωρισμένα ως εξής: 1) Α1 Εθνική κατηγορία, 2) Α2 Εθνική κατηγορία, 3) Β & Γ Εθνική κατηγορία, 4) Τοπικό επίπεδο, 5) Αναπτυξιακές ηλικίες. Το δείγμα προέρχεται από αστικές και ημιαστικές περιοχές. Για τις ανάγκες της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν τα παρακάτω ερωτηματολόγια: (α) Κλίμακα Ηγετικής Συμπεριφοράς στον Αθλητισμό (Leadership Sport Scale; LSS; Chelladurai & Saleh, 1980; Αγγελονίδης, 1995). (β) Ερωτηματολόγιο Αυτοαποτελεσματικότητας του Προπονητή (Coaching efficacy Scale; Feltz, Chase, Moritz, & Sullivan, 1999; Τσορμπατζούδης, Ζαχαριάδης, Δαρόγλου, & Γρούιος, 2000), (γ) Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Άγχους Προδιάθεσης (SCAT; Martens, 1977; Ζέρβας & Κάκκος, 1990), (δ) Ερωτηματολόγιο Αθλητικής Αυτοπεποίθησης Προδιάθεσης (Vealey, 1986). Επίσης, απαντήθηκε από τους προπονητές ερωτηματολόγιο που αφορούσε στα ατομικά στοιχεία και αντιλήψεις για το περιβάλλον και την ομάδα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. Το μοντέλο των κανονικών συσχετίσεων ανέδειξε δύο κανονικές συσχετίσεις που εξηγούν το 64,7% της συνολικής μεταβλητότητας των εξαρτημένων μεταβλητών. Στην πρώτη κανονική συσχέτιση, υψηλή φόρτιση παρουσιάζει ο παράγοντας αυτοπεποίθηση προδιάθεσης και ακολουθεί ο παράγοντας προπόνηση και οδηγίες. Με τη σειρά της, η πρώτη κανονική συσχέτιση συσχετίζεται πολύ ισχυρά με τον παράγοντα επιλογή στρατηγικής στον αγώνα, ακολουθεί ο παράγοντας ανάπτυξη κινήτρων και, τέλος, ο παράγοντας ανάπτυξη τεχνικής. Η δεύτερη κανονική συσχέτιση εξηγεί το 16,6% της συνολικής μεταβλητότητας των εξαρτημένων μεταβλητών. Στην κανονική αυτή συσχέτιση φορτίζουν δύο παράγοντες της κλίμακας ηγετικής συμπεριφοράς στον αθλητισμό, κοινωνική υποστήριξη και θετική ανατροφοδότηση, οι οποίες και οδηγούν σε συσχέτιση της κανονικής μεταβλητής με τον παράγοντα δημιουργία αθλητικού χαρακτήρα. Τέλος, οι ανεξάρτητες συμμεταβλητές αγωνιστικό άγχος προδιάθεσης, καθώς και η δημοκρατική και αυταρχική συμπεριφορά δεν φορτίζουν ισχυρά σε καμία από τις δύο κανονικές μεταβλητές.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Η προπονητική αυτοαποτελεσματικότητα σχετίζεται με τις περισσότερες εξεταζόμενες μεταβλητές. Από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των προπονητών η αυτοπεποίθηση προδιάθεσης παίζει κυρίαρχο ρόλο στην αυτοαποτελεσματικότητα. Τα χαρακτηριστικά των προπονητών φαίνεται να σχετίζονται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό με την αυτοαποτελεσματικότητα, εκτός από τον παράγοντα επίπεδο αθλητικής εμπειρίας που δεν παρουσιάζει σχέση. Η αντιλαμβανόμενη υποστήριξη από τους αθλητές και σε δεύτερο επίπεδο από την οικογένεια, σχετίζονται με την αυτοαποτελεσματικότητα. Η προοπτική και η εξέλιξη της ομάδας παρουσιάζεται ως ισχυρότερος παράγοντας αυτοαποτελεσματικότητας απ’ ό,τι η επίτευξη του αγωνιστικού στόχου.
Λέξεις-κλειδιά:
αυτοαποτελεσματικότητα, ψυχολογικά χαρακτηριστικά, ηγετική συμπεριφορά, προπονητές, ομαδικά αθλήματα
