Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Γεώργιος Ανδρουλάκης,Καθηγητής Χειρουργικής Στυλιανός Κατσαραγάκης, Επίκουρος Καθηγητής Καρδιοχειρουργικής Δημήτριος Αγγουράς
Περίληψη:
Υπόθεση: Οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις υπό εξωσωματική κυκλοφορία επάγουν
μία μείζονα συστηματική φλεγμονώδη αντίδραση (SIRS) μετεγχειρητικά, προκαλώντας
την μεταβολή των αποπτωτικών δυναμικών των λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών. Σκοπός
της εργασίας είναι η ποσοτική και ποιοτική μελέτη της απόπτωσης έξι
λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών [T (CD3+/CD4+) / T (CD3+/CD8+) / Β (CD19+) / NK
(CD16+/56+) / CD14+ μονοκύτταρα και CD16+ granulocytes], η μελέτη της έκφρασης
επτά προ- και αντι-αποπτωτικών γονιδίων (BCLA2A1, BCL2L1, MCL1, BAX, BID, XIAP
και BIRC3), η συσχέτιση της απόπτωσης με τα επίπεδα των κυτοκινών (IL-1b, Il-6,
IL-7, IL-8, IL-10, sFasL και TNFa) και η προγνωστική της αξία στην
μετεγχειρητική εξέλιξη των καρδιοχειρουργικών ασθενών.
Υλικό & Μέθοδοι: Μελετήθηκαν συνολικά 56 ασθενείς, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε
καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις αορτοστεφανιαίας παράκαμψης, αντικατάστασης
βαλβίδων και ανιούσης αορτής με τη χρήση εξωσωματικής κυκλοφορίας. Η μελέτη
της απόπτωσης των λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών έγινε με διπλή χρώση των
κυττάρων με Aννεξίνη V και ιωδιούχο προπίδιο και ανάλυση με κυτταρομετρία ροής.
Η μελέτη της έκφρασης των προ- και αντι-αποπτωτικών γονιδίων στα κοκκιοκύτταρα
και στα μονοπύρηνα έγινε με ανάλυση μικροσυστοιχιών και χρήση ποσοτικής RT-PCR.
Ο προσδιορισμός της συγκέντρωσης των κυτοκινών στον ορό έγινε με χρήση της
μεθόδου Luminex-xMAP. Η αιμοληψία έλαβε χώρα αμέσως μετά την εισαγωγή του
ασθενούς στην αναισθησία (Τ0), αμέσως μετά το τέλος της επέμβασης (Τ1), 6 ώρες
(Τ2), 24 ώρες (Τ3) και 48 ώρες μετεγχειρητικά (T4). Οι μεταβολές της απόπτωσης
των λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών συσχετίστηκαν στατιστικά με ποικίλες
προεγχειρητικές και μετεγχειρητικές κλινικές παραμέτρους.
Αποτελέσματα: Η απόπτωση του συνόλου των λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών, εκτός
από τα Β-(CD19+) λεμφοκύτταρα, ανεστάλη άμεσα μετεγχειρητικά (T1) (p < 0.001)
ενώ εμφάνισε αύξηση 24 ώρες (T3) (p < 0.001) και σταδιακή σταθεροποίηση 48 ώρες
(Τ4) μετά το τέλος του χειρουργείου (p < 0.001). Το ποσοστό της απόπτωσης των
ουδετεροφίλων άμεσα μετεγχειρητικά (Τ1) συσχετίζεται ισχυρά αρνητικά με την
μεταβολή του απόλυτου αριθμού τους (Spearman’s ratio : -0,450). Επίσης, το
ποσοστό των πρωτογενών αποπτωτικών ουδετεροφίλων, κατά την στιγμή της εισόδου
στην αναισθησία (Τ0), συσχετίζεται ισχυρά αρνητικά με την πιθανότητα εμφάνισης
μετεγχειρητικής κολπικής μαρμαρυγής (POAF) (Spearman’s ratio : -0,469).
Παρατηρήθηκε ιδιαίτερα αυξημένη έκφραση του αντιαποπτωτικού γονιδίου BCL2A1
άμεσα μετεγχειρητικά (Τ1) στα κοκκιοκύτταρα και στα μονοπύρηνα του περιφερικού
αίματος (p = 0.008 και 0.021 αντίστοιχα). Τα επίπεδα της IL-6 και της IL-8
παρουσίασαν την μέγιστη συγκέντρωσή τους άμεσα μετεγχειρητικά (Τ1) (p < 0.001),
με τις τιμές τους να μειώνονται αισθητά 24 (Τ3) (p < 0.001) και 48 ώρες μετά το
τέλος της χειρουργικής επέμβασης (Τ4) (p < 0.001 και p = 0.022 αντίστοιχα). Τα
επίπεδα της IL-10 εμφάνισαν την μέγιστη συγκέντρωσή τους 6 ώρες μετεγχειρητικά
(Τ2) (p < 0.001) και μειώθηκαν αισθητά 24 (Τ3) (p < 0.001) και 48 ώρες
μετεγχειρητικά (Τ4) (p < 0.001).
Συμπεράσματα: Στο σύνολο των λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών, εκτός από τα Β-
(CD19+) λεμφοκύτταρα, παρατηρείται αναστολή της απόπτωσής τους άμεσα
μετεγχειρητικά (Τ1) και σταδιακή επάνοδο στις τιμές της εισόδου στην αναισθησία
24 (Τ3) και 48 ώρες μετεγχειρητικά (Τ4). Το ποσοστό της απόπτωσης των
ουδετεροφίλων κατά την εισαγωγή στην αναισθησία (Τ0) είναι δυνατόν να
χρησιμεύσει ως βιοδείκτης με προγνωστική αξία για την εμφάνιση μετεγχειρητικής
κολπικής μαρμαρυγής στους στεφανιαίους ασθενείς. Η αναστολή της απόπτωσης άμεσα
μετεγχειρητικά φαίνεται να λαμβάνει χώρα κυρίως διαμέσου της αυξημένης έκφρασης
του αντιαποπτωτικού γονιδίου BCL2A1. Τα επίπεδα των προφλεγμονωδών κυτοκινών
IL-6 και IL-8 εμφάνισαν την μέγιστη συγκέντρωσή τους άμεσα μετεγχειρητικά (T1),
σε αντίθεση με την συγκέντρωση της αντιφλεγμονώδους κυτοκίνης IL-10 που
εμφάνισε την μέγιστη τιμή της 6 ώρες μετεγχειρητικά. Η απόπτωση των
λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών ενδεχομένως να έχει προγνωστική αξία για την
μυοκαρδιακή βλάβη μετά από καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις με εξωσωματική
κυκλοφορία καθώς και για τη συνολική απώλεια αίματος μετεγχειρητικά στους
καρδιοχειρουργικούς ασθενείς. Οι διαβητικοί ασθενείς φαίνεται ότι παρουασιάζουν
διαταραχή του αποπτωτικού δυναμικού των μονοκυττάρων.
Λέξεις-κλειδιά:
Καρδιοχειρουργική, Aπόπτωση λευκοκυτταρικών υποπληθυσμών, Σύνδρομο συστηματικής φλεγμονώδους αντίδρασης (SIRS), Εξωσωματική κυκλοφορία, Κυτοκίνες
