Περίληψη:
Ένα από τα αποτελέσματα της παγκόσμιας ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της
αλόγιστης ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης είναι η παράκτια διάβρωση, όπου
αποτελεί ένα σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα. Σε αντίθεση με άλλες φυσικές
καταστροφές, (π.χ. σεισμοί, τυφώνες, τσουνάμι κ.ά.) η παράκτια διάβρωση είναι
μια συνεχής διεργασία, που όμως σήμερα λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης μπορεί
να προβλεφθεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Σε αυτή τη μεταπτυχιακή εργασία
αναπτύχθηκε μία πρότυπη μεθοδολογία προκειμένου να εκτιμηθεί η επικινδυνότητα
διάβρωσης, της παράκτιας ζώνης της νήσου Σκύρου. Η μεθοδολογία εφαρμόστηκε σε
όλη την ακτογραμμή του νησιού. Τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της
παράκτιας ζώνης, επιδρούν κατά σημαντικό μέρος θετικά ή αρνητικά στην εξέλιξη
του φαινομένου της παράκτιας διάβρωσης. Στο νησί της Σκύρου περίπου στο του
νησιού, απαντώνται και ακτόλιθοι, γνωστοί στη διεθνή βιβλιογραφία ως
beachrocks. Έτσι λοιπόν κρίθηκε απαραίτητο να εξεταστούν σε βάθος οι παραπάνω
γεωμορφές, ώστε να διαπιστωθεί αν και κατά πόσο επιδρούν αρνητικά ή θετικά στο
φαινόμενο της παράκτιας διάβρωσης.Στο πλαίσιο της εργασίας συλλέχθηκαν
στοιχεία, τα οποία μετά την επεξεργασία τους οδήγησαν σε αποτελέσματα ικανά να
στηρίξουν τη σχέση των ακτόλιθων και του φαινομένου της παράκτιας διάβρωσης,
προσφέροντας μία πλήρη εικόνα της κατάστασης στην περιοχή μελέτης (νήσος
Σκύρος).Για τον προσδιορισμό της επικινδυνότητας της παράκτιας περιοχής
μελέτης, εφαρμόστηκε ο Δείκτης Παράκτιας Τρωτότητας (Coastal Vulnerability
Index – CVI), ο οποίος βιβλιογραφικά περιλαμβάνει μεταβλητές που σχετίζονται με
τα φυσικογεωγραφικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής (γεωμορφολογία, εύρος
παλίρροιας, μέσο ύψος κύματος, τοπογραφία, οριζόντιες ιστορικές αλλαγές θέσης
της ακτογραμμής κ.ά.), ωστόσο δε λαμβάνει υπόψη του τη γεωλογία της κάθε
περιοχής, αλλά και κοινωνικό-οικονομικά κριτήρια. Γι΄ αυτούς τους λόγους
κρίθηκε σκόπιμη η τροποποίηση του δείκτη προσθέτοντας άλλες δύο μεταβλητές, με
δεδομένα για την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της περιοχής, όπως οι χρήσεις
γης, αλλά και της λιθολογίας των γεωλογικών σχηματισμών. Το νέο σύνολο
μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε σε 2 διαφορετικά μοντέλα του Δείκτη Παράκτιας
Τρωτότητας (γεωμετρικός μέσος και ρίζα γεωμετρικού μέσου).
Ειδικότερα για τη μεταβλητή της γεωμορφολογίας πραγματοποιήθηκε άσκηση
υπαίθρου, όπου έγινε λεπτομερής παράκτια γεωμορφολογική χαρτογράφηση με χάρτες
κλίμακας 1:5000 και την χρήση φορητών σύγχρονων συσκευών υπαίθρου για την
καταγραφή των παράκτιων γεωμορφών που αναπτύσσονται κατά μήκος της ακτογραμμής,
με σκοπό τον προσδιορισμό των διεργασιών που δρουν στον παράκτιο χώρο και τις
καθιστούν τρωτές. Για την έρευνα της περιοχής μελέτης συγκεντρώθηκε
χαρτογραφικό υλικό και πιο συγκεκριμένα χάρτες 1:5.000, 1:50.000 και
αεροφωτογραφίες για τη λεπτομερή απεικόνιση του ανάγλυφου και των γεωμορφών.
Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε η εργασία υπαίθρου της παράκτιας περιοχής, καθώς
αναγνωρίστηκαν οι παράκτιες γεωμορφές και κυρίως οι ακτόλιθοι, οι οποίοι και
ενσωματώθηκαν στον υπολογισμό του δείκτη, ενώ παρατηρήθηκαν και οι ακτές που
υπόκεινται σε διάβρωση και μη και πιστοποιήθηκαν επιτόπου οι χρήσεις γης. Στη
συνέχεια πραγματοποιήθηκε η ποσοτική εκτίμηση με την διαδικασία της
βαθμονόμησης των μεταβλητών που δρουν στην παράκτια ζώνη, το οποίο επιτευχθεί
με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, και συγκεκριμένα με τα το
λογισμικό ArcGIS 10. Ειδικότερα, κατά την ταξινόμηση των γεωμορφολογικών
σχηματισμών, στους ακτόλιθους δόθηκε μία μέση τιμή ίση με 3, βασιζόμενη στο
γεγονός ότι στη βιβλιογραφία δεν υφίσταντο σαφής αποδείξεις, για το αν
προστατεύουν από τη διάβρωση ή όχι. Εντούτοις σε όλες τις περιοχές που
συναντώνται ακτόλιθοι και οι οποίες έχουν χαμηλή κλίση υπολογίστηκε τουλάχιστον
υψηλός κίνδυνος διάβρωσης.Επιπλέον, διακρίθηκαν οι περιοχές χαμηλού υψομέτρου
και οι χρήσεις γης αυτών, που αναμένεται να πληγούν από φυσικές καταστροφές που
σχετίζονται με άνοδο της θαλάσσιας στάθμης βάσει των σεναρίων της IPCC
(2007).Από την εφαρμογή των μοντέλων του Δ.Π.Τ. στην περιοχή μελέτης (νήσος
Σκύρος) διαπιστώνουμε ότι σε ποσοστό 12% η ακτογραμμή εμφανίζει υψηλή – πολύ
υψηλή επικινδυνότητα διάβρωσης. Οι περιοχές που εμφανίζουν πολύ υψηλή
επικινδυνότητα είναι οι Μώλοι, τα αρχαία λατομεία, το λιμάνι του Αχιλλίου, το
Παλαμάρι, το Αεροδρόμιο, η Ασπούς, η Καλαμίτσα, η Αχερούνες, τα Γυρίσματα και η
Αλμυρή Λίμνη. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και από τα δυο μοντέλα εφαρμογής
(γεωμετρικός μέσος και ρίζα γεωμετρικού μέσου) με μικρές διαφοροποιήσεις, που
αφορούν στην περιοχή της Ασπούς, στο Παλαμάρι και στο νοτιοανατολικό τμήμα του
νησιού. Από τις παραπάνω ακτές απαντώνται ακτόλιθοι στους Μώλους, στα
Γυρίσματα, στο Παλαμάρι και στα αρχαία λατομεία.
Οι μεταβλητές που ουσιαστικά καθορίζουν τη γεωγραφική διαφοροποίηση της τελικής
τιμής του δείκτη είναι η γεωμορφολογία, η γεωλογία και η μορφολογική κλίση της
παράκτιας ζώνης. Επιπρόσθετα, ο κυματισμός, η παλίρροια, οι μεταβολές της
ακτογραμμής, οι χρήσεις γης και ο ρυθμός ανόδου της θαλάσσιας στάθμης επιδρούν
λιγότερο στη διαφοροποίηση του δείκτη σε επιμέρους τμήματα της ακτογραμμής.
Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός, ότι οι περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο από
διάβρωση, όπως αυτές προέκυψαν από το μοντέλο που εφαρμόστηκε, ταυτίζονται σε
μεγάλο ποσοστό με αυτό των σημείων που αναμένεται να κατακλυστούν με νερό λόγω
των μελλοντικών σεναρίων της IPCC. Το γεγονός ότι ακτόλιθοι απαντώνται μόνο στο
βορειανατολικό τμήμα του νησιού, οφείλεται στους γεωλογικούς σχηματισμούς που
υπάρχουν εκεί. Σε εκείνη την περιοχή υπάρχουν νεογενείς σχηματισμοί και
συγκεκριμένα θαλλάσιοι σχηματισμοί μειοκανικής ηλικίας, που αποτελούνται από
ψαμμίτες, κροκαλοπαγή και μάργες, τα οποία είναι ευδιάβρωτα και προσφέρουν πολύ
υλικό. Από τις χρονολογήσεις αναμένεται η ηλικία των δειγμάτων των ακτόλιθων να
είναι σχετικά νέα (Ανώτερο Ολόκαινο, 1000 – 2000BΡ), αφού η ποσότητα του
χαλαζία είναι περισσότερη από τους κόκκους αστρίου (επομένως αυτό θα είναι το
κύριο συστατικό που θα χρησιμοποιηθεί για τη χρονολόγηση).
