Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δικαίος Δημήτριος,Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής,Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Χρούσος Γεώργιος,Kαθηγητής και Διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Δαρβίρη Χριστίνα, Καθηγήτρια Προαγωγής Υγείας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η αϋπνία ορίζεται ως το υποκειμενικό σύμπτωμα μειωμένης ποιότητας ή/και ποσότητας ύπνου. Προκειμένου να γίνει η διάγνωση, αυτό το σύμπτωμα πρέπει να εμφανίζεται συχνά (τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα) για συγκεκριμένη χρονική περίοδο (τουλάχιστον για ένα μήνα). Ψυχοφυσιολογικοί παράγοντες όπως για παράδειγμα το στρες φαίνεται ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην έναρξη και συντήρηση της αϋπνίας. Η θεραπεία δεν θα πρέπει να επικεντρώνεται μόνο στην βελτίωση της αϋπνίας, θα πρέπει επίσης να εστιάζει σε όλους τους παράγοντες οι οποίοι προκαλούν και συντηρούν την αϋπνία, μετατρέποντας την σε χρόνια κατάσταση. Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως οι τεχνικές διαχείρισης του στρες και η Πυθαγόρεια Αυτογνωσία μπορούν εύκολα να ενσωματωθούν στην θεραπεία αυτή με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Έρευνα το 2011 έδειξε ότι η τεχνική της Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας βασίζεται στην ανάκληση όλων των γεγονότων της ημέρας με την σειρά που συνέβησαν. Η καθημερινή εξάσκηση της ΠΑ βοηθά στην αύξηση της συνειδητότητας του ατόμου, στην μνήμη και τελικά στην αυτογνωσία. Η συνειδητότητα επέρχεται μέσα από την καλύτερη κατανόηση των πράξεων, σκέψεων και συναισθημάτων του ατόμου, μια κατανόηση που δεν εξαντλείται στα γεγονότα της προηγούμενης μόνο ημέρας( Blagrove et al., 2011) . Επίσης, η λειτουργία της ΠΑ θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει την σύνθεση των δύο σταδίων του ύπνου (NREM & REM), μιας και αρχικά το άτομο επικεντρώνεται στα γεγονότα της προηγούμενης ημέρας (πρώτη κωδικοποίηση που λαμβάνει χώρα στον ύπνο NREM) και στην συνέχεια προχωρά σε αξιολόγηση και σύνθεση με την εξαγωγή συμπερασμάτων (ενοποίηση παλιών και νέων εμπειριών που θεωρητικά αντιστοιχεί στον ύπνo REM( Blagrove et al., 2011).
Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα των τεχνικών διαχείρισης του στρες και της Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας στη θεραπεία της αϋπνίας.
Μέθοδος: Η μελέτη είναι τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη, παράλληλου τύπου με τρεις ομάδες. Οι ασθενείς με αϋπνία τυχαιοποιήθηκαν σε πρόγραμμα διαχείρισης του στρες με τη χρήση ηχογραφημένων οδηγιών σε CD (N=17) (διαφραγματικές αναπνοές, προοδευτική μυϊκή χαλάρωση και καθοδηγούμενο οραματισμό δύο φορές την ημέρα για 8 εβδομάδες) ή σε πρόγραμμα διαχείρισης στρες μέσω Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας(Ν=16) ή σε ομάδα ελέγχου (Ν=12). Και οι τρεις ομάδες έλαβαν πληροφορίες για την αϋπνία και συμμετείχαν μια φορά την εβδομάδα σε συμβουλευτικές συναντήσεις για την αντιμετώπισή της. Χρησιμοποιήθηκαν αυτο-αναφερόμενες κλίμακες ύπνου για την εκτίμηση της αϋπνίας, την ποιότητα του ύπνου και για τα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους στην αρχή της παρέμβασης και στο τέλος των 8 εβδομάδων. Επίσης, μετρήθηκε το ΒΜΙ με χρήση ζυγαριάς και έγινε μέτρηση της κοιλικακής περιφέρειας με μεζούρα (στην αρχή και στο τέλος της παρέμβασης).Επίσης, μετρήθηκε η υποκειμενική αίσθηση του στρες και το «κέντρο ελέγχου της υγείας» (μέσω κλίμακας η οποία διερευνά την εκτίμηση του ερωτώμενου για το τι είναι υπεύθυνο για τα προβλήματα υγείας) στην αρχή της παρέμβασης και στο τέλος των 8 εβδομάδων. Επιπροσθέτως, μετρήθηκε η αυτο-αποτελεσματικότητα, ο θυμός, η συναισθηματική νοημοσύνη, τα επίπεδα ενοχής και ντροπής μέσω των αντίστοιχων ερωτηματολογιών στην αρχή της παρέμβασης και στο τέλος των 8 εβδομάδων. Επίσης, και οι τρεις ομάδες υποβλήθηκαν, στην αρχή και στο τέλος της παρέμβασης, στον έλεγχο των νοητικών τους λειτουργιών. Τέλος, συμπληρώθηκαν κλίμακες για την εκτίμηση της συμμόρφωσης με τις θεραπευτικές οδηγίες και την ικανοποίηση από την παρέμβαση.
Αποτελέσματα: Μετά το τέλος των 8 εβδομάδων εξάσκησης των τεχνικών διαχείρισης του στρες, παρατηρήθηκε στην ομάδα παρέμβασης τεχνικών διαχείρισης του στρες σημαντική μείωση της αϋπνίας και βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Το ίδιο αποτέλεσμα φάνηκε και στην ομάδα παρέμβασης της Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας. Όσον αφορά τα συμπτώματα τους άγχους και της κατάθλιψης, υπήρξε μια μείωση μετά την εξάσκηση των τεχνικών χαλάρωσης και της Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας αλλά όχι στατιστικά σημαντική. Επίσης, όσον αφορά την νοητική εκτίμηση φάνηκε ότι η ομάδα της Πυθαγόρειας Αυτογνωσίας παρουσίασε βελτίωση στην δοκιμασία των συμβόλων και την απομνημόνευση. Η ομάδα αυτή παρουσίασε, επιπροσθέτως, βελτίωση και στην αυτο-αποτελεσματικότητα. Επίσης, στην ομάδα παρέμβασης μέσω τεχνικών διαχείρισης του στρες υπήρξε σημαντική μείωση του BMI. Και στις δύο ομάδες παρέμβασης υπήρξε σημαντική αλλαγή στο τομέα του τρόπου ζωής, στην αίσθηση της υπερηφάνιας. Τέλος, το κέντρο ελέγχου της υγείας φάνηκε να μεταβάλλεται σημαντικά στην ομάδα παρέμβασης μέσω τεχνικών διαχείρισης του στρες μετά το τέλος του προγράμματος.
Συμπεράσματα: Η εκπαίδευση των ασθενών με αϋπνία στις τεχνικές χαλάρωσης και στην Πυθαγόρεια Αυτογνωσία συμβάλλει στην μείωση των συμπτωμάτων της αϋπνίας. Απλές τεχνικές όπως οι διαφραγματικές αναπνοές, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, ο καθοδηγούμενος οραματισμός και η Πυθαγόρεια Αυτογνωσίας, οι οποίες είναι εύκολα εφαρμόσιμες, μπορούν να θεωρηθούν ως αποτελεσματική και χαμηλού κόστους μη φαρμακευτική παρέμβαση στην αϋπνία.
Λέξεις-κλειδιά:
Αϋπνία, Στρες, Άγχος, Χαλάρωση, Τεχνικές χαλάρωσης, Πυθαγόρεια αυτογνωσία
