Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ιωάννης Θ. Μάζης, Καθηγητής, Τμήμα Τουρκικών Σπουδών & Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, ΕΚΠΑ.
Περίληψη:
Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά στην θεωρούμενη καινοφανή μέθοδο διεξαγωγής εχθροπραξιών, τον λεγόμενο υβριδικό πόλεμο, που επιτυγχάνει αποτελέσματα χωρίς χρήση εκτεταμένης βίας αλλά αντίθετα, με την χρήση τεχνολογικών, ψυχολογικών, επικοινωνιακών και άλλων συγκεκαλυμμένων καταναγκαστικών μεθόδων.
Προφανώς, τα αποτελέσματα του υπό κρίσιν γεωπολιτικού παράγοντα, του υβριδικού πολέμου δηλαδή, επιδρούν στους πυλώνες της ισχύος των εμπλεκομένων μερών, συνήθως με τρόπο ασύμμετρο: Το παίγνιο δεν είναι μηδενικού αθροίσματος καθώς η ζημία του ενός δεν ισούται απαραίτητα με το όφελος του άλλου. Για να μελετηθούν με αξιοπιστία οι επιδράσεις αυτές χρησιμοποιήθηκε η μεθοδολογία της Γεωπολιτικής Συστημικής Ανάλυσης όπως περιγράφεται από τον Δρ. Ιωάννη Θ. Μάζη στο βιβλίο του «Μεταθεωρητική Ανάλυση Διεθνών Σχέσεων και Γεωπολιτικής» και σε άλλα κείμενά του.
Προκειμένου η εργασία αυτή να μην έχει μόνο θεωρητική χροιά, κρίθηκε σκόπιμο να γίνει χρήση του σχετικά πρόσφατου παραδείγματος εχθροπραξιών υβριδικού πολέμου στην Κριμαία, χερσόνησο που μέχρι τον Μάρτιο του 2014 αποτελούσε τμήμα της επικράτειας της Ουκρανίας και, μετά τις επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας, προσαρτήθηκε στην Ρωσική Ομοσπονδία.
Έτσι, εξετάζονται και οι επιδράσεις τόσο στο γεωπολιτικό σύστημα, δηλαδή το σύμπλοκο Ρωσίας - Ουκρανίας, όσο και στα υποσυστήματά του, δηλαδή την Ρωσία, την Ουκρανία και την Κριμαία, ξεχωριστά. Επίσης, μελετάται η συνισταμένη δυναμική στο υπερσύστημα, στην προκειμένη περίπτωση, στην ΕΕ, τις ΗΠΑ, την Ρωσία και την Τουρκία.
Οι αρχικές απώλειες της Ουκρανίας είναι προφανείς: Νικήθηκε σε πόλεμο, έχασε έδαφος και πληθυσμό και χιλιάδες πολίτες της υποβλήθηκαν σε βία. Ωστόσο, όταν ο πόλεμος στα ανατολικά τελειώσει, η Ουκρανία θα είναι πιο ομοιογενής και πιο προσηλωμένη στους στόχους της. Πολιτικά θα είναι περισσότερο δημοκρατική και φιλο-Δυτική καθώς θα έχουν ελεγχθεί ή θα έχουν φύγει οι φιλορωσικοί νοτιοανατολικοί πληθυσμοί. Οπότε, κάποια στιγμή, οι επόμενες κυβερνήσεις θα μπορέσουν να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και να οδεύσουν με μεγαλύτερη ταχύτητα προς την ΕΕ και τους διεθνείς θεσμούς. Η ουκρανική οικονομία τότε θα είναι πιο ανοιχτή στις άμεσες ξένες επενδύσεις και θα βελτιωθεί σημαντικά.
Τα κέρδη της Ρωσίας είναι επίσης προφανή: Νίκη σε έναν πόλεμο χωρίς απώλειες, και προσάρτηση εδαφών. Ενίσχυση του διεθνούς της κύρους και της αντιληπτής ικανότητάς της να παρεμβαίνει. Βελτίωση του εσωτερικού πολιτικού κλίματος και εδραίωση του καθεστώτος. Ωστόσο, τίποτε δεν έρχεται χωρίς κόστος. Για παράδειγμα, το 2013, η ουκρανική κυβέρνηση διένειμε μέσω του κρατικού προϋπολογισμού περί τα 5 δισ. δολάρια στην Κριμαία και σε άλλες πέντε επαρχίες στα ανατολικά. Τώρα αυτά τα χρήματα θα πρέπει να τα δίνει ο ρωσικός προϋπολογισμός επιδεινώνοντας περαιτέρω τα ελλείμματά του.
Επίσης, παρότι η Ρωσία έχει μια σειρά εργαλείων για να ασκεί περιφερειακή επιρροή, η υποστήριξη των αποσχιστικών κινημάτων παραμένει το ισχυρότερο όπλο της. Όμως, με το να διασπά διεθνώς αναγνωρισμένα κράτη και να αναπτύσσει στρατεύματα σε αποσχισθείσες περιοχές, η Μόσχα επιβαρύνει την ρωσική οικονομία και συγκεντρώνει τις διεθνείς επικρίσεις. Το χειρότερο είναι ότι σταδιακά, τα αποσχιστικά κινήματα μειώνουν την συνολική επιρροή της Ρωσίας καθώς οι μη αποσχισθείσες περιοχές των κρατών που αποτέλεσαν ρωσικό στόχο, και μαζί κι άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που φοβούνται ότι μπορεί κάποια στιγμή να έρθει η σειρά τους, επιζητούν την ασφάλεια που μπορούν να βρουν μόνο στους Δυτικούς θεσμούς.
Η χρήση του υβριδικού πολέμου εξασφαλίζει τρία πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων μορφών εχθροπραξιών. Πρώτον, είναι πολύ λιγότερο αιματηρός, γεγονός που έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομική, πολιτική και ηθική θέση εκείνου του δρώντα που τον εφαρμόζει. Δεύτερον, με την χρήση αναλογικά λίγων πόρων πετυχαίνει συγκριτικά τεράστια αποτελέσματα, ιδίως στο εμπορικό - οικονομικό επίπεδο και σε εκείνο της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Τρίτον, παραμένει κάτω από το όριο των δράσεων για τις οποίες επιλαμβάνεται το Διεθνές Δίκαιο και έτσι ο επιτιθέμενος δρων με τον υβριδικό πόλεμο αποφεύγει σημαντικές διεθνείς αντιδράσεις και διατηρεί μια επίφαση διεθνούς νομιμότητας.
Τα σύγχρονα κράτη, για να είναι ασφαλή, θα πρέπει να προστατεύονται από την κατασκοπία, την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση που διαβρώνουν υπογείως τα θεμέλιά τους. Σε πιο στρατηγικό επίπεδο, θα πρέπει να προβλέπουν τις μελλοντικές απειλές και να οικοδομούν τις κατάλληλες άμυνες για να τις αντιμετωπίσουν. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ετοιμάζουν αντίμετρα που να είναι αντίστοιχα των απειλών και εντός του πλαισίου της διεθνούς νομιμότητας.
